Η κατάψυξη ωαρίων είναι πλέον μια καθιερωμένη ιατρική διαδικασία που αποσκοπεί στη διατήρηση της γονιμότητας της γυναίκας προκειμένου να κάνει παιδιά σε ένα μεταγενέστερο στάδιο της ζωής της, εφόσον το επιθυμεί. Συγκεκριμένα, με μια ορμονική διέγερση των ωοθηκών, πραγματοποιείται η λήψη των ωαρίων και η συνεχόμενη κατάψυξή τους.
Η κρυοσυντήρηση εφαρμόζεται σταθερά από το 1984 έως και σήμερα, σε αυξανόμενα ποσοστά στην Ευρώπη και την Αμερική, με τη δημιουργία όλο και περισσότερων ειδικών κλινικών γονιμοποίησης. Υπάρχει, ωστόσο, μια συγκεκριμένη μερίδα γυναικών που δεν μπορεί να δοκιμάσει την τύχη της σε αυτή τη διαδικασία: οι ανύπαντρες Κινέζες.
Απαγορεύσεις και Επιπτώσεις
Πράγματι, σε αυτό το κράτος της ανατολικής Ασίας, στην Κίνα, είναι παράνομο για τις ανύπαντρες γυναίκες να προβαίνουν στην ψύξη ωαρίων ή σε άλλες παρόμοιες αναπαραγωγικές διαδικασίες. Ως αποτέλεσμα, τα τελευταία 10 χρόνια έχει δημιουργηθεί μια διασυνοριακή βιομηχανία κατάψυξης ωαρίων, που αποτελεί τη μόνη τους διέξοδο.
Παράγοντες όπως η οικογενειακή κατάσταση και η καριέρα οδηγούν σε καθυστέρηση της τεκνοποίησης, προκαλώντας αυξανόμενη ανάγκη για την υπεράσπιση της διατήρησης της γονιμότητας μεταξύ των ανύπαντρων γυναικών. Όμως, η επιδίωξη της κατάψυξης ωαρίων από τις ανύπαντρες γυναίκες έρχεται σε σύγκρουση με τους αυστηρούς ρυθμιστικούς περιορισμούς στις τεχνολογίες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
Oι άνδρες μπορούν να επιλέξουν να καταψύξουν/διαφυλάξουν το σπέρμα τους χωρίς όρους. Αντίθετα, οι γυναίκες που επιθυμούν να καταψύξουν τα ωάριά τους, εκτός από το να είναι παντρεμένες, πρέπει να αποδείξουν ότι έχουν και άδεια να γεννήσουν παιδί.
Τη σεξιστική αυτή ρύθμιση έρχεται να ενισχύσει το γεγονός ότι οι άνδρες μπορούν να επιλέξουν να καταψύξουν/διαφυλάξουν το σπέρμα τους χωρίς όρους. Αντίθετα, οι γυναίκες που επιθυμούν να καταψύξουν τα ωάριά τους, εκτός από το να είναι παντρεμένες, πρέπει να αποδείξουν ότι έχουν και άδεια να γεννήσουν παιδί.
Ωστόσο, προοδευτικά γίνεται μια προσπάθεια αλλαγής των νόμων και των πολιτικών οικογενειακού προγραμματισμού που σχετίζονται με τα αναπαραγωγικά δικαιώματα των γυναικών στην Κίνα, που σχετίζεται με τη μείωση του πληθυσμού, αλλά και στην αλλαγή των κοινωνικών αντιλήψεων σχετικά με τον γάμο και την οικογένεια.
Η Ιστορία της Abu
Η Abu, 32 χρόνων, είναι film editor και ζει στο Πεκίνο. Αντιμετώπισε πολλές δυσκολίες όταν πήρε την απόφαση να υποβληθεί στη διαδικασία κατάψυξης ωαρίων, τόσο από κυβερνητικούς περιορισμούς όσο και από κοινωνικές προκαταλήψεις. Καθώς πλησίαζε τα 35 της χρόνια, οπότε και οι λειτουργίες των ωαρίων/μήτρας αρχίζουν και παρακμάζουν, έκανε αίτηση για βίζα, προκειμένου να ταξιδέψει στις ΗΠΑ για να ψύξει τα ωάριά της.
Η κλινική στην οποία απευθύνθηκε πρώτα, στο Πεκίνο, την προειδοποίησε πως το ποσοστό απόρριψης για βίζα είναι υψηλό για ελεύθερες γυναίκες, ειδικά αν αποκαλυφθεί ο πραγματικός σκοπός για τον οποίο θέλουν να ταξιδέψουν. Παραδόξως, οι αιτήσεις γυναικών που είναι παντρεμένες ή έχουν παιδιά επίσης απορρίπτονται συχνά, αυτή τη φορά λόγω της οικογενειακής τους κατάστασης, δηλαδή για τον φόβο εγκατάλειψης της συζυγικής/ οικογενειακής στέγης. Ακούγεται –και είναι– ένα παράδοξο από το οποίο, τελικά, δεν μπορεί να διαφύγει καμία γυναίκα.
Η οικογένεια της Abu δεν ήταν τόσο υποστηρικτική με την απόφασή της: «Το να κανείς παιδί με φυσικό τρόπο είναι καλύτερο», της εκμυστηρεύεται μια συγγενής της. Τελικά, η Abu, έπειτα από προσπάθειες, κατάφερε να πάρει τη βίζα και να ταξιδέψει στην Αμερική, προβαίνοντας σε ανάκτηση και κατάψυξη ωαρίων, καθώς και σε επίσκεψη τράπεζας σπέρματος.
Η Abu αποτελεί μια από τις χιλιάδες ανύπαντρες γυναίκες που παλεύουν να υποβληθούν σε βοηθητικές ιατρικές διαδικασίες γονιμοποίησης. Μάλιστα, σε μια μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2023 από τους οικονομολόγους Ren Zeping και Liang Jianzhang διαπιστώθηκε ότι πάνω από το 65% των ατόμων ηλικίας 30-34 ήλπιζε να διατηρήσει τη γονιμότητά του μέσω κατάψυξης ωαρίων.
Αυτό το ποσοστό προέρχεται από μια γενιά γυναικών που καθυστερεί τον γάμο και τη μητρότητα – προς μεγάλη δυσαρέσκεια των ηγετών της Κίνας. Πέρυσι, το ποσοστό γεννήσεων στη χώρα μειώθηκε στο 6,39 ανά 1.000 άτομα, ενώ ο πληθυσμός συρρικνώθηκε κατά σχεδόν 3 εκατομμύρια. Κι όμως, παρά τη μείωση των γεννήσεων, οι κανονισμοί στην Κίνα παραμένουν αυστηροί ως προς την πρόσβαση στην κρυοσυντήρηση από ανύπαντρες γυναίκες.
Η Ιστορία της Tereza Xu
Η υπόθεση της Tereza Xu αποτελεί ακόμη ένα τεκμήριο αποκλεισμού των ανύπαντρων γυναικών από τη δυνατότητα αναβολής τοκετού, διαιωνίζοντας την πεποίθηση ότι η ανδρική παρουσία μέσα σε μια σχέση/γάμο κατέχει ακόμη ιδιάζουσα θέση. Συγκεκριμένα, το 2019, η Tereza Xu κατέθεσε αγωγή στο δικαστήριο εναντίον ενός μαιευτηρίου του Πεκίνου όταν ένας γιατρός της αρνήθηκε την πρόσβαση στις υπηρεσίες κατάψυξης ωαρίων και, αντ’ αυτού, της είπε ότι θα πρέπει να παντρευτεί και να αποκτήσει γρήγορα παιδιά.
Το ενδιάμεσο λαϊκό δικαστήριο Chaoyang απέρριψε την αγωγή της, εξαντλώντας τις νομικές της επιλογές σε μια εξαετή μάχη για τα αναπαραγωγικά της δικαιώματα. Το δικαστήριο υποστηρίζει ότι τα δικαιώματά της δεν παραβιάστηκαν ποτέ. Η κ. Xu εξέτασε εναλλακτικές λύσεις, όπως την κατάψυξη ωαρίων στο εξωτερικό, αλλά το υψηλό κόστος της διαδικασίας την απέτρεψε. Εν τω μεταξύ, συνέχιζε να καταβάλλει προσπάθειες ώστε το δικαστήριο να δεχτεί την υπόθεσή της.
Παρουσιάζει ενδιαφέρον το γεγονός ότι, σ’ ένα πρώτο επίπεδο, οι προθέσεις των Xu, Abu και χιλιάδων άλλων γυναικών φαίνεται να ταιριάζουν με τους στόχους της κυβέρνησης για την αύξηση του πληθυσμού της χώρας. Μάλιστα, σε μια επείγουσα προσπάθεια αντιμετώπισης της μείωσης του πληθυσμού, οι Κινέζοι αξιωματούχοι έχουν εφαρμόσει μέτρα-κίνητρα, όπως επιδόματα στις οικογένειες με σκοπό απόκτηση περισσότερων παιδιών, καθιστώντας την εξωσωματική γονιμοποίηση και άλλες αναπαραγωγικές υπηρεσίες ευρύτερα προσιτές. Ωστόσο, το ποσοστό γεννήσεων παραμένει χαμηλό και συνεχίζει να μειώνεται. Επίσης, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, το πρώτο εξάμηνο του 2024 ο αριθμός των γάμων σημείωσε το χαμηλότερο επίπεδο της τελευταίας δεκαετίας.
Πολιτικές Μπούμερανγκ
Στην Κίνα, το κυβερνών Κομμουνιστικό Κόμμα εξακολουθεί να έχει λόγο για το πόσα παιδιά μπορεί να κάνει κάποιος. Για χρόνια, επέτρεπε στις οικογένειες να έχουν μόνο ένα παιδί. Καθώς οι γεννήσεις επιβραδύνθηκαν σημαντικά, απειλώντας την ανάπτυξη, η πολιτική του ενός παιδιού χαλάρωσε, ώστε να επιτραπούν ξανά πολυμελείς οικογένειες (η πολιτική του ενός παιδιού ως επίσημο πρόγραμμα ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του 1970 από την κυβέρνηση της Κίνας. Το σκεπτικό για την εφαρμογή της πολιτικής ήταν να μειωθεί ο ρυθμός αύξησης του τεράστιου πληθυσμού της Κίνας. Τελικά, η πολιτική αυτή έλαβε τέλος το 2016).
Ποιοι είναι όμως οι κύριοι λόγοι για τη σταδιακή μετακίνηση της γέννησης του πρώτου παιδιού από τις Κινέζες γυναίκες στο ηλικακό φάσμα άνω των 30 ετών;
Στην Κίνα επικρατεί μια κυρίαρχη κουλτούρα «ανομολόγητων κανόνων», ιδίως σε κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, όπως ο επαγγελματικός χώρος, όπου αυτοί οι «κανόνες» παίζουν σημαντικό ρόλο και συχνά έρχονται σε αντίθεση με τον νόμο.
Σύμφωνα με την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία, οι λόγοι αυτοί είναι κοινωνικοί. Αρχικά, η καθυστέρηση εύρεσης συντρόφου, σε συνδυασμό με το αυξανόμενο ποσοστό διαζυγίων. Η αναζήτηση ενός κατάλληλου συντρόφου για τη δημιουργία οικογένειας καθίσταται χρονοβόρα και τίθεται σε δεύτερη μοίρα συγκριτικά με προηγούμενες δεκαετίες. Οι προθέσεις των γυναικών έχουν μετατοπιστεί από τον γάμο στην αναζήτηση και ανάπτυξη της καριέρας τους, στην καλλιέργεια παιδείας/χόμπι/δραστηριοτήτων κ.λπ.
Ακόμη, υπάρχουν ξεκάθαρες διακρίσεις στην αγορά εργασίας και σε ζητήματα επαγγελματικής ανέλιξης. Η απώλεια οικονομικού εισοδήματος λόγω τοκετού και οι σιωπηρές διακρίσεις εις βάρος των γυναικών στην απασχόληση οδηγούν τις γυναίκες στο να θυσιάσουν την αναπαραγωγική τους αυτονομία, με αντάλλαγμα τις ευκαιρίες επαγγελματικής απασχόλησης ή την επιτυχία της σταδιοδρομίας.
Οι Ανομολόγητοι Κανόνες της Κίνας
Στην Κίνα επικρατεί μια κυρίαρχη κουλτούρα «ανομολόγητων κανόνων», ιδίως σε κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, όπως ο επαγγελματικός χώρος, όπου αυτοί οι «κανόνες» παίζουν σημαντικό ρόλο και συχνά έρχονται σε αντίθεση με τον νόμο.
Αυτοί οι κοινωνικοί παράγοντες επηρεάζουν άμεσα την αναπαραγωγική αυτονομία των γυναικών. Η πίεση που επιβάλλει η κοινωνική κριτική στις τελικές αποφάσεις των γυναικών είναι πολύ μεγάλη. Και τυχόν νομικά μέτρα που ενδέχεται να ληφθούν υπέρ της κατάψυξης ωαρίων θα επισκιάζονται –τουλάχιστον στην αρχή– από το κοινωνικό στίγμα της πράξης αυτής.
Η κατάψυξη ωαρίων βοηθάει τις γυναίκες να απαλλαγούν από την πίεση του «βιολογικού ρολογιού», που αντηχεί ολοένα και περισσότερο καθώς διανύουν τη ζωή τους. Μέσω της κρυοσυντήρησης και κατάψυξης, έχουν την επιλογή να προγραμματίσουν καλύτερα τη δημιουργία οικογένειας, έτσι ώστε να συμφωνεί με την επαγγελματική τους σταδιοδρομία ή τις προσωπικές τους φιλοδοξίες.
Η κατοχύρωση ίσης πρόσβασης σε αυτές τις αναπαραγωγικές διαδικασίες είναι απαραίτητο βήμα από την πλευρά της κυβέρνησης, προκειμένου να προστατευτούν τα δικαιώματα της αναπαραγωγικής (και μη) υγείας όλων των γυναικών της χώρας. Η κατάψυξη ωαρίων αφορά τη μελλοντική αναπαραγωγική υγεία, η οποία δεν συνδέεται απαραίτητα με την σχέση γάμου/συντροφικότητας. Επομένως, θα πρέπει να παρέχεται εξίσου στις γυναίκες, ανεξάρτητα από την οικογενειακή τους κατάσταση.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ και στο μηνιαίο newsletter No Man’s Land – στο οποίο μπορείτε να κάνετε την εγγραφή σας εδώ.
Οι Αμαζόνες Ίσως και να Υπήρξαν
Μωρά by Γουατεμάλα. Μια Τραγική Βιομηχανία Υιοθεσιών
Οι Αμβλώσεις στα Επικίνδυνα Χέρια της Ακροδεξιάς
