Για τον Όλυμπο ήξερα ελάχιστα πριν από λίγα χρόνια. Όχι για την ιστορία του, αλλά περισσότερο για τις υποχρεώσεις μου απέναντί του. Ναι, τις υποχρεώσεις μου. Γιατί τη φύση, όπως κι αν την “αξιοποιούμε”, έχουμε υποχρέωση να τη σεβόμαστε και να ακούμε τα μηνύματα που μας στέλνει.
Στον Μύτικα
© Nίκος Παπανικολάου
Όταν ήμουν μικρότερη, επισκεπτόμουν αρκετά συχνά τους ορεινούς οικισμούς και τα χωριά στους πρόποδες του βουνού. Πίστευα πως ο Όλυμπος είναι προσβάσιμος μέχρι εκεί που φτάνει το αυτοκίνητο. Αργότερα, στα είκοσί μου, επιχείρησα για πρώτη φορά να ανέβω στην πιο ψηλή κορυφή του, τον Μύτικα.
Ακόμη κι αν ένιωθα κάπως εξοικειωμένη με την ιδέα της διαμονής στα καταφύγια, η προετοιμασία και ο εξοπλισμός μου μαρτυρούσαν πως είχα άγνοια των κινδύνων που μπορούν να προκύψουν. Αθλητικά παπούτσια πόλης, casual εμφάνιση και μια τσάντα από την οποία κρέμονταν από παντού υποτυπώδη εργαλεία ορειβασίας, που γνωστή γερμανική αλυσίδα καταστημάτων βγάζει σε προσφορά κάθε μήνα, ήταν η αμφίεσή μου.
Ήταν καλοκαίρι. Στη διαδρομή για την κορυφή, το πλήθος των ορειβατών και πεζοπόρων ήταν εντυπωσιακό. Επισκέπτες από όλο τον κόσμο, με αμφίεση σαν τη δική μου, κάποιοι και λίγο πιο οργανωμένοι, διέσχιζαν τα μονοπάτια προς την κορυφή. Μάλιστα, σε κάποια στενά περάσματα ο συνωστισμός ήταν τόσο μεγάλος που έπρεπε να περιμένεις και, τότε, έβρισκες την ευκαιρία να ξαποστάσεις και να απολαύσεις τη θέα προς το Αιγαίο Πέλαγος. Στην κορυφή δεν φτάσαμε. Άλλωστε, η διαμονή στο ψηλότερο καταφύγιο δεν ήταν μικρό κατόρθωμα.
Ένα Χρόνο Αργότερα
Την επόμενη χρονιά, με κάπως πιο ειδικά παπούτσια, μια και τα προηγούμενα στην κατάβαση είχαν διαλυθεί, η εκδρομή επαναλήφθηκε. Στο πρώτο καταφύγιο έπρεπε να κλείσουμε αρκετές μέρες πριν και μόνο με την εναλλακτική ημιοργανωμένου ορεινού κάμπινγκ μπορούσαμε να διανυκτερεύσουμε και να κάνουμε χρήση των παροχών του. Το βράδυ, δίπλα στο τζάκι, έπεσε η ιδέα να ανέβουμε στην κορυφή. Την επόμενη μέρα, δυο κορίτσια και τέσσερα αγόρια ξεκινήσαμε για τον Μύτικα, την ψηλότερη κορυφή της Ελλάδας.
Κάθε μας βήμα ήταν καλά μελετημένο, το ένστικτο της επιβίωσης καθοδηγούσε κάθε μας κίνηση, όλες οι αισθήσεις μας ήταν τεταμένες.
Με ένα σακίδιο στην πλάτη, χωρίς ίχνος εμπειρίας και χωρίς βασικό εξοπλισμό (κράνος, μπατόν, πυξίδα, χάρτη κ.λπ.), καταφέραμε να φτάσουμε στον Μύτικα χάρη στην αλυσίδα προστασίας που κάναμε με τα χέρια μας και μια πρωτόγνωρη επίδειξη αλληλεγγύης και ομαδικότητας για να μη γείρουμε ελάχιστα το σώμα μας και πέσουμε στον γκρεμό. Κυριολεκτικά, μια και το αλπικό τοπίο μέχρι την κορυφή είναι τόσο εντυπωσιακό όσο και επικίνδυνο.
Κάθε μας βήμα ήταν καλά μελετημένο, το ένστικτο της επιβίωσης καθοδηγούσε κάθε μας κίνηση, όλες οι αισθήσεις μας ήταν τεταμένες. Ατελείωτα τα ανεβοκατεβάσματα που κάναμε και η κορυφή, όσο κοντά μας φαινόταν μέσα από τα σύννεφα και τις σκιάσεις, τόσο ανέλπιστα μακριά ήταν.
Στην Κορυφή
© Nίκος Παπανικολάου
Όμως η αίσθηση της κατάκτησης της κορυφής είναι ανεπανάληπτη. Εκεί πάνω νιώθεις κυρίαρχος του κόσμου. Αν μη τι άλλο, βρίσκεσαι στην κορυφή της Ελλάδας.
Ακόμη και στα ελάχιστα τετραγωνικά μέτρα της κορυφής, ο κόσμος ήταν αρκετός. Χρειάστηκε να περιμένουμε ώστε να δώσουμε χώρο σε αυτούς που επέστρεφαν και ταυτόχρονα να ελέγχουμε με προσοχή τα ερασιτεχνικά βήματά μας. Την ίδια μέρα, λίγο πριν νυχτώσει για τα καλά, επιστρέψαμε στην είσοδο του βουνού, στη θέση Πριόνια.
Κανείς δεν πίστευε πως τα είχαμε καταφέρει μόνοι μας. Τρεις μήνες αργότερα, ένα μέλος της φοιτητικής ορειβατικής ομάδας στην οποία συμμετείχα αποφάσισε να γίνει ο ίδιος οδηγός βουνού για την παρέα του στην κορυφή, βρίσκοντας τραγικό θάνατο. Ο εξοπλισμός, η σωστή ενημέρωση, αλλά και η καθοδήγηση από επαγγελματίες οδηγούς βουνού θα ήταν σαφώς σωτήριες.
Ο Όλυμπος Ως Τουριστικός Προορισμός
Αφορμή για να τα γράψω όλα αυτά είναι το ότι, δέκα χρόνια μετά, ο Όλυμπος έχει γίνει πλέον γνωστός και ελκυστικός για διάσχιση σε μεγάλο ποσοστό Ελλήνων. Στο εξωτερικό ήταν ήδη, αλλά αυτό είναι ακόμη ένα ιδιοσυγκρασιακό χαρακτηριστικό της ελληνικής κουλτούρας και της σχέσης μας με το πράσινο και το φυσικό περιβάλλον. Τα τελευταία χρόνια, ειδικά ο Όλυμπος, συγκαταλέγεται στους πιο mainstream εναλλακτικούς προορισμούς για εμπειρία στη φύση. Ο συμβολισμός της κορυφής, η τοποθεσία και, φυσικά, το… Instagram προκαλούν το ενδιαφέρον όλο και περισσότερων πεζοπόρων. Όλες οι ελληνικές καμπάνιες σε τοπικό και εθνικό επίπεδο “θυμήθηκαν” το βουνό και πλέον το συμπεριλαμβάνουν στα τουριστικά “προϊόντα” τους.
Οι Άνθρωποι του Βουνού
© Nίκος Παπανικολάου
Το βουνό είναι μαγικό, σε κάθε του ζώνη. Από την ημιορεινή περιοχή, με τους οικισμούς και την τεράστια ποικιλία της χλωρίδας, μέχρι και το απόλυτα αλπικό τοπίο της κορυφής, με τα αγριοκάτσικα να σου κάνουν παρέα στη διαδρομή. Οι άνθρωποι του βουνού –οδηγοί, ιδιοκτήτες των 12 καταφυγίων, διασώστες και αγωγιάτες που μεταφέρουν καθημερινά με τα μουλάρια προμήθειες– αγαπούν το βουνό σαν παιδί τους. Αυτοί είναι που το φροντίζουν, σε συνεργασία με τον Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού, ο οποίος αναλαμβάνει να επιλύσει θέματα που ο απλός πολίτης δεν μπορεί ούτε να διαχειριστεί ούτε να προωθήσει σε ευήκοα ώτα. Γιατί το βουνό είναι ένας ζωντανός οργανισμός, με “απαιτήσεις και ανάγκες”.
Τα τελευταία χρόνια ο Όλυμπος συγκαταλέγεται στους πιο mainstream εναλλακτικούς προορισμούς για εμπειρία στη φύση. Ο συμβολισμός της κορυφής, η τοποθεσία και, φυσικά, το… Instagram προκαλούν το ενδιαφέρον όλο και περισσότερων πεζοπόρων.
Σωστός Εξοπλισμός και Καθοδήγηση
Οι χιλιάδες φυσιολάτρες από όλο τον κόσμο που επισκέπτονται κάθε χρόνο τον Όλυμπο αναζητούν κάποιο οργανωμένο γκρουπ ή οδηγό βουνού. Αυτούς με τη βούλα και όχι τους ορεσίβιους τύπους που στήνουν καρτέρι στις διάφορες εισόδους και αποσπούν μεγάλα χρηματικά ποσά για να οδηγήσουν τους πεζοπόρους στην κορυφή.
Ο Σάκης Πιτένης, ιδιοκτήτης της Trekking Hellas Mt Olympus, μου ξεκαθάρισε από την πρώτη στιγμή που ξεκινήσαμε να συνεργαζόμαστε πως λείπουν στοιχειώδη προστατευτικά μέτρα και έργα υποδομής ώστε το βουνό να προσφέρει ασφάλεια στους επισκέπτες του: οργανωμένη εναέρια και επίγεια διάσωση με πεζοπόρα τμήματα, κέντρο πληροφοριών για ενημέρωση σχετικά με τον καιρό, σωστή σήμανση και τηλέφωνα έκτακτης ανάγκης είναι βασικά και απαραίτητα σε όλη την έκταση του βουνού. Άλλωστε, όπως λέει ο ίδιος, “Ένας ασφαλής και προστατευμένος προορισμός είναι αυτός που τελικά θα προτιμήσουν όλοι για εναλλακτικές εμπειρίες στη φύση”.
Δεν επιλέγουν όλοι οι Έλληνες πεζοπόροι τη λύση του οδηγού βουνού, την καθοδήγηση με ασφάλεια προς την κορυφή. Οι επαγγελματίες υπαίθριων δραστηριοτήτων προσπαθούν με ιδιωτικές πρωτοβουλίες να ενημερώσουν τον κόσμο ώστε να απολαύσουν το βουνό με τον πληρέστερο τρόπο. Ο Νεκτάριος Παρμάκης της Enjoy Travel and Tourism επισημαίνει πως, πριν από κάθε εξόρμησή μας, πρέπει να ελέγχουμε τρεις βασικούς παράγοντες: πού πάμε, με ποιους πάμε και τι καιρό θα έχει.
“Ρωτώντας πας στην πόλη” είναι η αρχή για την εξερεύνηση κάθε μονοπατιού, γι’ αυτό, πριν από την εκκίνηση, είναι σημαντική η πληροφόρηση από άτομα με εμπειρία.
“Ρωτώντας πας στην πόλη” είναι η αρχή για την εξερεύνηση κάθε μονοπατιού.
Στον Όλυμπο με Eισιτήριο
Τους τελευταίους μήνες γίνεται μεγάλη συζήτηση για την πρόθεση του Υπουργείου Περιβάλλοντος να θεσπίσει εισιτήριο για την επίσκεψη στον Εθνικό Δρυμό του Ολύμπου. Το μέτρο, που είναι γενικά διαδεδομένο σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως πηγή εσόδων για τις προστατευόμενες περιοχές, εφαρμόζεται στην Ελλάδα μόνο στο φαράγγι της Σαμαριάς.
Όσο κι αν ιδρύονται φορείς διαχείρισης με κύριο στόχο την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και των επισκεπτών από οποιονδήποτε παράγοντα, η πολιτεία δεν έχει βρει ακόμη τον τρόπο της ορθής λειτουργίας τους, “ακυρώνοντάς” τους με αυτή την πολιτική και, αντί αυτού, θεσπίζοντας τη μέθοδο του αντιτίμου και της αποκλειστικής διαχείρισης των εσόδων.
Ναι, υπάρχει αναγκαιότητα ελέγχου της διέλευσης στο βουνό, ειδικά την εποχή μετά την πρωτοφανή παγκόσμια κατάσταση στον τουριστικό κλάδο, που οι ταξιδιώτες έχουν στραφεί σε μεγάλο ποσοστό στη φύση για να αποδράσουν από τη ζοφερή πραγματικότητα. Γιατί ελλοχεύει ο κίνδυνος αυτό το Διατηρητέο Οικοσύστημα της Παγκόσμιας Βιόσφαιρας, όπως ανακηρύχθηκε από τη UNESCO, να αλλοιωθεί.
Οι ειδικοί λένε πως ο έλεγχος όλων εκείνων που θέλουν να εισχωρήσουν στα μονοπάτια είναι από δύσκολος έως αδύνατος, καθώς υπάρχουν πάρα πολλά δευτερεύοντα μονοπάτια απ’ όπου μπορείς να ανέβεις στο βουνό. Και, επίσης, τίθεται το θέμα της πραγματικής ελευθερίας που έχει ο άνθρωπος στη φύση.
Οι ειδικοί λένε πως ο έλεγχος όλων εκείνων που θέλουν να εισχωρήσουν στα μονοπάτια είναι από δύσκολος έως αδύνατος, καθώς υπάρχουν πάρα πολλά δευτερεύοντα μονοπάτια απ’ όπου μπορείς να ανέβεις στο βουνό.
Κυρίως, όμως, υπάρχει ανάγκη για υποδομές, ενημέρωση και ασφάλεια. Με περισσότερους φύλακες, με την απαγόρευση ελεύθερου κάμπινγκ στον πυρήνα του εθνικού δρυμού, καλύτερη ενημέρωση του κοινού σχετικά τις υποχρεώσεις του όταν πεζοπορεί στο βουνό σε περιπτώσεις μεγάλου κινδύνου.
Η δημοσιοποίηση της πρόθεσης του υπουργείου πέτυχε τον στόχο της. Οι αντιδράσεις ήταν πολλές. Για μία πρόταση στο… συρτάρι, χωρίς ξεκάθαρο σχέδιο διαχείρισης των εσόδων και πλάνο δράσεων και την πρόθεση επιβολής ενός υψηλού αντιτίμου για τους επισκέπτες, χωρίς κανένα όφελος.
Θα έχει ενδιαφέρον να δούμε την εξέλιξη αυτής της πρότασης. Το μόνο σίγουρο είναι πως η συζήτηση αποτελεί μια καλή ευκαιρία για επαγρύπνηση εκ μέρους της πολιτείας, των εμπλεκόμενων φορέων και των media, και αφορμή για να κατανοήσουμε όλοι πως ο Όλυμπος δεν χρειάζεται περισσότερη προβολή, αλλά περισσότερη φροντίδα και προστασία.
Δείτε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Με τη Let’s Ferry στην Ύδρα: Γαλήνη και Υψηλή Αισθητική
Στις Σπέτσες με τη Let’s Ferry: Το Ιδανικό Νησί για Ποδήλατο
