«Pietà»: μια μάνα θρηνεί το παιδί της. Το θρυλικό γλυπτό του Μιχαήλ Άγγελου, σύμβολο του ανθρώπινου και δη του γονεϊκού πόνου, ονοματίζει ιδανικά μια παράσταση που δεν είναι μόνο για μεγάλους, δεν είναι μόνο για ενήλικες. Σας προτείνω, πριν συνεχίσω να πω οτιδήποτε άλλο για την παράσταση, να πάρετε μαζί σας τους έφηβους –τα παιδιά σας, τα ανίψια σας, τα παιδιά των φίλων σας–, κορίτσια και κυρίως αγόρια, ή να τους κάνετε δώρο ένα εισιτήριο.
Στη χειροποίητη αυτή παράσταση, το επίκαιρο και τραγικό ζήτημα των γυναικοκτονιών ξεδιπλώνεται μέσα από τις μνήμες πέντε δολοφονημένων γυναικών και των μανάδων που έμειναν πίσω να θρηνούν. «Χειροποίητη» παράσταση, επειδή κεντήθηκε βελονιά βελονιά από τις πραγματικές αφηγήσεις πέντε τραγικών μανάδων αλλά και με βιωματικό υλικό των ηθοποιών και της σκηνοθέτιδος, οι οποίες, έπειτα από μια κομβική συνάντηση το καλοκαίρι, συνδημιούργησαν το κείμενό της.
Το έργο αυτό, όπως τόνισε η σκηνοθέτις Μάρθα Μπουζιούρη, «βασικά δεν είναι για εμάς που βρεθήκαμε εδώ και είμαστε ομοϊδεάτες» και αναρωτήθηκε, όπως και εγώ, αν το μήνυμά του μπορεί να φτάσει στους ανθρώπους που «πρέπει».
Είχα την τιμή να παρακολουθήσω την παράσταση παρουσία της Κούλας Αρμουτίδου και του Γιάννη Τοπαλούδη (τους γονείς της Ελένης Τοπαλούδη), της Ελένης Κρεμαστιώτη (μητέρα της Ερατούς Μανωλακέλλη), της Κατερίνας Κώτη (μητέρα της Ντόρας Ζαχαριά), της Αλεξάνδρας Μάκου (μητέρα της Γαρυφαλλιάς Ψαρράκου), της Ρόζας Φωτιάδου (μητέρα της Σοφίας Σαββίδου) αλλά και της Ελένης Κωστοπούλου (μητέρας του Ζακ Κωστόπουλου).
Μετά το τέλος της παράστασης τις άκουσα να μιλάνε, να συζητάνε, ένιωσα την οργή τους, είδα στα μάτια τους το πένθος. Επειδή ναι, το πένθος καθρεφτίζεται στα μάτια. Αρκετές ώρες μετά, τα λόγια τους δεν λένε να φύγουν από το μυαλό μου. Δικαιοσύνη ζήτησαν και αξιοπρέπεια. Προστασία από το κράτος απαίτησαν και την παραδοχή ότι το δικαστικό σύστημα ξανα-σκοτώνει και ξανα-βιάζει τα θύματα και τους συγγενείς τους. Ο λόγος τους ήταν πολιτικός με τη βαθιά έννοια του όρου.
Το Έργο
Η Μάρθα Μπουζιούρη σκηνοθετεί και παραμένει στη σκηνή ως αφηγήτρια, εξυπηρετώντας απόλυτα το έργο, συμμετέχοντας όπου χρειάζεται και σπάζοντας τον «τέταρτο» τοίχο. Την ίδια ώρα, η Νικόλ Αγγελακοπούλου, η Μαρία Μοσχούρη, η Μαριάνθη Παντελοπούλου και η Ελίνα Ρίζου σαρώνουν ανελέητα τη σκηνή. Πότε γίνονται οι μητέρες, πότε οι κόρες, πότε είναι νεκρές και πότε ζωντανές και κάποιες φορές νεκρές-ζωντανές μητέρες…
Μια παράσταση θεάτρου-ντοκιμαντέρ, με τη σκηνή να είναι πανέξυπνα μοιρασμένη στα δύο. Το βάθος της σκηνής οριοθετεί τις περισσότερες φορές τον χρόνο. Υπάρχει το πριν και το μετά. Πριν δολοφονηθούν αυτά τα κορίτσια, φοιτήτριες, εργαζόμενες, μανάδες μικρών παιδιών, γυναίκες με όνειρα, με τη ζωή μπροστά τους. Το «μετά» αφορά τις μανάδες. Που βρέθηκαν μαζί, που ενώθηκαν για να πατήσουν στα πόδια τους μπροστά στον εφιάλτη της απώλειας, της ασύλληπτα άδικης απώλειας.
Οι θύτες είναι απόντες-παρόντες. Μαθαίνουμε πώς συμπεριφέρθηκαν, τι έκαναν, πόσο απόλυτη βία άσκησαν γιατί ήθελαν «κτήμα» τους τη γυναίκα. Οι ιστορίες διαφορετικές. Μια «παράπλευρη απώλεια», αλλού ανέλαβαν δράση τα χέρια, αλλού τα όπλα. Η βία όλη δική τους. Η καταραμένη βία κατά των γυναικών επειδή απλά και μόνο είναι γυναίκες.
Η Μάρθα Μπουζιούρη και οι τέσσερις ηθοποιοί ψηλαφούν το προσωπικό και συλλογικό τραύμα της γυναικοκτονίας. Δεν φοβούνται, και πολύ καλά κάνουν, να χρησιμοποιήσουν πικρό χιούμορ σε αρκετά σημεία των διαλόγων.
Στον χώρο κυριαρχεί ένα δέντρο με προσωπικά αντικείμενα. Βλέπουμε φωτογραφίες, εισιτήρια, βιβλία, μαθαίνουμε τις συνήθειες και τη ζωή των γυναικών που «έφυγαν» για πάντα ως σώματα, αλλά… μήπως ένα αεράκι με κλειστά παράθυρα δηλώνει παρουσία; Μήπως «τα νεκρά παιδιά δεν φεύγουν από τα σπίτια τους ποτέ», όπως σοφά έγραψε ο Γιάννης Ρίτσος; Μήπως τριγυρνούν στο πορτοκαλί τους δωμάτιο ή έστω στο σημείο όπου δολοφονήθηκαν;
Με συγκλόνισε η Ελίνα Ρίζου όταν… μπήκε στα παπούτσια της «κόρης» της, με τρόμαξε η Μαριάνθη Παντελοπούλου στο κρεσέντο της από το «σ’ αγαπώ» στο «σκάσε μωρή!», με μελαγχόλησε η Μαρία Μοσχούρη στη σκηνή που παρακαλούσε τη μητέρα της να κοιμηθεί ώστε να την επισκεφθεί στο όνειρό της, με συγκίνησε η Νικόλ Αγγελακοπούλου, ως μάνα, που περιέγραψε τα δυναμικά της βήματα στο δικαστήριο για να υπερασπιστεί το παιδί της. Ιδιαίτερα δυνατή η κοινή σκηνή όπου και οι τέσσερις «κραυγάζουν» μέσα σε απόλυτη σιωπή!
Θα αναφερθώ τόσο στον φωτισμό, καθώς χωρίζει τη σκηνή όποτε χρειάζεται, στη μουσική επένδυση αλλά και στο σκηνικό, με τα προσωπικά αντικείμενα των κοριτσιών, που μού θύμισε έντονα νεκροτομείο ή σφαγείο. Ίσως ήταν απλά «χρονοτομείο».
Η συγκεκριμένη παράσταση λειτουργεί θεραπευτικά. Δεν δικαιολογεί τίποτα, δεν συγχωρεί. Ο πόνος είναι εκεί. Μπορεί, όμως, να εκπαιδεύσει, να προβληματίσει, να ταρακουνήσει.
Δείτε το! Δείτε το με τα έφηβα παιδιά σας.
Συντελεστές
Έρευνα-Δραματουργία-Σκηνοθεσία: Μάρθα Μπουζιούρη | Κείμενο: Η ομάδα, με την πολύτιμη συνδρομή των: Αλεξάνδρας Μάκου (μητέρα Γαρυφαλλιάς Ψαρράκου), Ελένης Κρεμαστιώτη (μητέρα Ερατούς Μανωλακέλλη), Κούλας Αρμουτίδου (μητέρα Ελένης Τοπαλούδη), Κατερίνας Κώτη (μητέρα Ντόρας Ζαχαριά) και Ρόζας Φωτιάδου (μητέρα Σοφίας Σαββίδου) | Σκηνικά-Κοστούμια: Άρτεμις Φλέσσα | Φωτισμοί: Σεμίνα Παπαλεξανδροπούλου | Επιμέλεια κίνησης: Μαριέλα Νέστορα | Βοηθός σκηνοθέτη: Δανάη Πολυκάρπου
Ερμηνεύουν: Νικολίτσα Αγγελακοπούλου | Μαρία Μοσχούρη | Μάρθα Μπουζιούρη | Μαριάνθη Παντελοπούλου | Ελίνα Ρίζου
Πληροφορίες
Παρασκευή και Σάββατο στις 21:15 και Κυριακή στις 18:30 | Διάρκεια: 100′ | Θέατρο του Νέου Κόσμου: Αντισθένους και Θαρύπου, τηλ. 210 9212900
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Θεατρικές Παραστάσεις | Όλη η Αθήνα Μια Σκηνή
