Πρόβλημα υπαρκτό, αν και όχι συχνό. Αφορά άντρες και γυναίκες, αλλά η αναλογία των γυναικών έναντι των αντρών στην ψυχογενή ανορεξία είναι περίπου εννιά προς ένα! Πολυπαραγοντική νόσος που φαίνεται να έχει απόλυτη σχέση με τη ζυγαριά, αλλά στην πραγματικότητα εκεί αφήνει μόνο το αποτύπωμά της. Τα σημάδια, ή αλλιώς τα αίτια, είναι κρυμμένα στις ψυχές που βρίσκονται υποχρεωμένες, μέχρι να γιατρευτούν, να κρύβουν κάτι τόσο φανερό. Να «καταπίνουν» ποικίλα και συχνά χυδαία σχόλια, που μερικές φορές εκτοξεύονται υπό το πρίσμα του αληθινού ενδιαφέροντος, αλλά ακόμη κι έτσι μόνο πληγές σκαλίζουν.
Οι διαταραχές πρόσληψης τροφής είναι ψυχιατρική ασθένεια με πιθανή ολέθρια εξέλιξη, αλλά και πρόβλημα που συνήθως λύνεται όταν αντιμετωπιστεί εγκαίρως και υπεύθυνα. Μας μιλά γι’ αυτές η ψυχίατρος MSc-ψυχοθεραπεύτρια και επιστημονικά υπεύθυνη της μη κερδοσκοπικής εταιρείας «Η Ανάσα», Λίλα Παπαδοπουλου. Ζητήσαμε να μας διαφωτίσει για το θέμα με τη διάθεση να καταλάβουμε αλλά και την ελπίδα να αντιληφθούμε καλύτερα ότι το XXS ή το XXL είναι το περιτύλιγμα, όχι ο άνθρωπος.
Οι διαταραχές πρόσληψης τροφής είναι ένα οργανικό πρόβλημα που έχει σχέση με τη ζυγαριά ή ένα ψυχιατρικό πρόβλημα που φαίνεται στη ζυγαριά;
Οι διαταραχές πρόσληψης τροφής είναι ψυχιατρικές διαταραχές που έχουν πολύ συγκεκριμένα συμπτώματα. Ως προς την αιτιοπαθογένειά τους θεωρούνται πολυπαραγοντικές νόσοι, που σημαίνει ότι οι παράγοντες που εμπλέκονται στην ανάπτυξη τους θεωρούμε ότι είναι βιολογικοί-γενετικοί, περιβαλλοντολογικοί και ψυχολογικοί. Η μέτρηση στη ζυγαριά είναι ένα από τα πολλά συμπτώματα αυτών των διαταραχών. Η επίπτωση στο σώμα, το οργανικό κομμάτι δηλαδή, είναι και το αποτέλεσμα, αλλά πιθανόν και το αίτιο, όπως το θέτετε, από την άποψη ότι οι ψυχιατρικές διαταραχές φυσικά και έχουν μια «οργανικότητα».
Θα μπορούσαμε να τις εντάξουμε στις εξαρτήσεις και, εάν ναι, είναι άραγε εξίσου σοβαρές όπως ο αλκοολισμός, η τοξικομανία ή ο τζόγος;
Σίγουρα θεωρούνται εξίσου σοβαρές ασθένειες, ειδικά η ψυχογενής ανορεξία έχει από τα υψηλοτέρα ποσοστά θνησιμότητας μεταξύ των ψυχιατρικών διαταραχών. Φαίνεται να υπάρχουν παρόμοιοι ψυχικοί μηχανισμοί, όπως και στις εξαρτήσεις, αλλά θεωρούνται ξεχωριστές διαταραχές.
Εάν η ρίζα του προβλήματος των διαταραχών πρόσληψης τροφής εδράζει στην παιδική ηλικία, πόσο δύσκολη και πόσο χρονοβόρα είναι η θεραπεία τους;
Σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να πούμε ότι οι αιτίες εδράζουν μόνο στην παιδική ηλικία. Οι διαταραχές πρόσληψης τροφής θεωρούνται πολυπαραγοντικές νόσοι. Η κύρια θεραπεία σήμερα είναι η ψυχοθεραπεία και το διάστημα που απαιτείται για κάθε θεραπευόμενο εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως, για παράδειγμα, το κίνητρο του ατόμου και η δέσμευσή του στη θεραπεία.
Είναι εξίσου επικίνδυνο είτε κάποιος είναι υπέρβαρος είτε λιποβαρής; Το ρωτάω αυτό επειδή στη δημοσιότητα έχουμε δει πολύ περισσότερους ανθρώπους, γυναίκες για να είμαι ακριβής, με ψυχογενή ανορεξία να καταλήγουν, με αποτέλεσμα να θεωρούμε ίσως την υπερβολική αδυναμία πιο επικίνδυνη από το υπερβολικό πάχος.
Πολύ σωστά θέτετε ότι υπάρχει μεγαλύτερη κινητοποίηση της κοινωνίας μας απέναντι στο χαμηλό βάρος σε σχέση με το αυξημένο. Ίσως ένας παράγοντας είναι ότι το χαμηλό βάρος είναι θεωρητικά πιο άμεσα απειλητικό για τη ζωή σε σχέση με το αυξημένο, που έχει μια χρονιότητα ως προς την επικινδυνότητά του. Από ψυχικής άποψης, όμως, και οι δυο αυτές πλευρές στην ακραία τους μορφή είναι δυο διαφορετικές όψεις του ίδιου νομίσματος.
Πού βρίσκεται η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στο τρώω πολύ (ή λίγο) γιατί έχω άγχος ή πλήττω, για παράδειγμα, και τρώω πολύ (ή λίγο) γιατί έχω σοβαρό ψυχιατρικό πρόβλημα που χρήζει άμεσης αντιμετώπισης;
Πολλές φορές είναι δύσκολο να εντοπίσει ένας άνθρωπος τη διαφορά ανάμεσα σε μεταβολές της όρεξης και τις διαταραχές πρόσληψης τροφής, γι’ αυτό και είναι αναγκαία η ψυχιατρική εκτίμηση. Αυτό που ίσως βοηθήσει στο να αναζητήσει κάποιος τη βοήθεια ενός ειδικού είναι να αναρωτηθεί πόσο επηρεάζει τη ζωή και την καθημερινότητά του η αλλαγή στην όρεξη.
Τι ποσοστά του πληθυσμού αντιμετωπίζουν το πρόβλημα; Είναι περισσότερες γυναίκες ή άνδρες και γιατί;
Οι διαταραχές πρόσληψης τροφής δεν είναι συχνές ασθένειες και η συχνότητά τους διαφέρει από μελέτη σε μελέτη, μιας και τα διαγνωστικά κριτήρια αλλάζουν τα τελευταία χρόνια. Είναι όμως ενδιαφέρον ότι τις συναντάμε, κυρίως, στον δυτικό κόσμο, σε αναπτυγμένες χώρες, και δείχνουν να έχουν αυξητική πορεία. Η αναλογία των γυναικών έναντι των αντρών στην ψυχογενή ανορεξία είναι περίπου εννιά προς ένα. Το γιατί συμβαίνει αυτό μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε σε σχέση με την κοινωνία που ασκεί μεγαλύτερη πίεση στην εικόνα μιας γυναίκας, γι’ αυτό και συναντάμε πιο συχνά αυτές τις διαταραχές σε επαγγέλματα που έχουν να κάνουν με την εξωτερική εικόνα (χορεύτριες, αθλήτριες, μοντέλα).
Τα σχόλια για τους ευτραφείς και τους λιπόσαρκους ανθρώπους είναι έτσι κι αλλιώς ρατσιστικά;
Καλό είναι να αποφεύγονται οι όποιοι απόλυτοι χαρακτηρισμοί σε σχέση με την εμφάνιση. Η εμπειρία στη θεραπεία με ανθρώπους που έχουν διαγνωστεί με διαταραχές πρόσληψης τροφής δείχνει ότι μάλλον δεν βοηθούν τέτοια σχόλια στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησής τους.
Γιατί θεωρείτε ότι στιγματίζεται τόσο εύκολα η εξωτερική εμφάνιση του ανθρώπου – και των γυναικών ακόμη περισσότερο;
Στις δυτικές αναπτυγμένες χώρες φαίνεται ότι η εξωτερική εικόνα, ειδικά της γυναίκας, βαρύνει από μια ιδιαίτερη προσδοκία. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, τα social media και η προβολή προτύπων που δίνουν έμφαση στην ομορφιά σίγουρα διαμορφώνουν μια κουλτούρα τέτοιας προσδοκίας στην κοινωνία μας.
Τι κάνει η «Ανάσα» και το Κέντρο Ημέρας της ως προς την αντιμετώπιση των διαταραχών πρόσληψης τροφής;
Η «Ανάσα» δημιουργήθηκε το 2007 και αποτελεί την πρώτη μη κερδοσκοπική εταιρεία στην Ελλάδα που ιδρύθηκε για την ενημέρωση, την πρόληψη και την υποστήριξη των ατόμων που πάσχουν από διαταραχές πρόσληψης τροφής.
Το 2008 ίδρυσε το 1ο Κέντρο Ημέρας, το οποίο αποτελεί την πρώτη εξωνοσοκομειακή μονάδα παροχής υπηρεσιών υγείας στους πάσχοντες από διαταραχές πρόσληψης τροφής, παρέχοντας δωρεάν υπηρεσίες διάγνωσης, θεραπείας και συμβουλευτικής υποστήριξης στους πάσχοντες και στις οικογένειές τους.
Το Κέντρο Ημέρας λειτουργεί ως πολυδύναμη μονάδα ημερήσιας φροντίδας και πολυδιάστατης θεραπείας, ως εξωτερικό ιατρείο πρωτίστως, με σκοπό τη διάγνωση, τη θεραπευτική αντιμετώπιση, την κοινωνική ένταξη ή επανένταξη και τη λειτουργική αυτονόμηση των μελών και παράλληλα τη στήριξη των οικογενειών τους. Είμαστε μια εξειδικευμένη ομάδα που ασχολούμαστε ειδικά με αυτές τις ασθένειες. Αποτελούμαστε από μια ομάδα ψυχίατρων, παιδοψυχίατρου, ψυχολόγων, διαιτολόγου και παθολόγου και αναλαμβάνουμε παιδιά και ενήλικες τόσο διαγνωστικά όσο και θεραπευτικά.
Εκτός αυτού, η «Ανάσα» αναπτύσσει δράσεις για την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας σε ό,τι αφορά τις διαταραχές πρόσληψης τροφής. Η κλινική ομάδα του κέντρου μας πραγματοποιεί ενημερωτικές ομιλίες και συζητήσεις για την ευαισθητοποίηση του κοινού, όπως, για παράδειγμα, σε σχολεία και πανεπιστήμια, σε συλλόγους γονέων και δασκάλων/καθηγητών, σε δήμους, χώρους εργασίας κ.ά.
Ποια είναι η πιο σοκαριστική περίπτωση πάσχοντος που έχετε αντιμετωπίσει στα 15 χρόνια λειτουργίας της «Ανάσας»;
Κάθε περίπτωση είναι διαφορετική και μοναδική. Σίγουρα μας απασχολούν όσοι άνθρωποι εν τέλει δεν καταφέραμε να βοηθήσουμε όπως θα θέλαμε, αλλά δυστυχώς το προσωπικό κίνητρο κάθε ασθενή είναι πολύ σημαντικό για τη θεραπεία αυτών των διαταραχών.
Πόσο εξοντωτικό ψυχικά μπορεί να είναι το γεγονός ότι κάποιος υπέρβαρος ή λιποβαρής αναγκάζεται ή επιχειρεί να κρύψει ή να αποσιωπήσει ένα τόσο φανερό κομμάτι της ψυχής του;
Φυσικά και είναι πολύ εξοντωτικό ψυχικά όταν κάποιος βυθίζεται στην «προβληματική» των διαταραχών πρόσληψης τροφής και ελπίζουμε αυτό να λειτουργήσει ως κίνητρο για να αναζητήσει βοήθεια από έναν ειδικό ψυχικής υγείας. Όσο πιο νωρίς, κατά την έναρξη των διαταραχών αυτών, αναζητηθεί η βοήθεια, τόσο καλύτερη θα είναι η πρόγνωση και η πορεία των διαταραχών αυτών.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ και στο μηνιαίο newsletter No Man’s Land:
Η Εμμηνόρροια και η Εμμηνόπαυση σε Εργασιακές Διαπραγματεύσεις
