Παρελθόν-παρόν-μέλλον. Με αυτές τις τρεις λέξεις μπορούμε να συνοψίσουμε πάνω-κάτω τις εκφάνσεις του χρόνου. Το παρελθόν στιβαρό, σίγουρο, δυναμικό, ικανό να κουβαλά όλη την ιστορία του κόσμου στις πλάτες του. Το μέλλον έχει δύο όψεις. Είναι μια πιο διπολική προσωπικότητα. Αβέβαιο αλλά και αναμενόμενο. Άλλοτε μυστηριώδες, άλλοτε προβλέψιμο. Με μεγάλες προσδοκίες αλλά και φόβους.
Το παρόν, ίσα που το καταλαβαίνουμε… Μας χτυπά ανεπαίσθητα τον ώμο, για να μας υπενθυμίσει πως είναι κι αυτό εδώ, αλλά δεν του δίνουμε όση σημασία του αρμόζει. Θα επιχειρήσω λοιπόν, να κάνω ένα ταξίδι στο χρόνο. Να σταματήσω και στους τρεις χρονικούς σταθμούς και γι’ αυτό το εγχείρημα θα χρησιμοποιήσω το κοντινότερο και κάπως ασφαλέστερο μέσο που έχω: τα βιβλία.
Η Βιβλιοθηκάριος του Άουσβιτς | Antonio G. Iturbe | Εκδόσεις Κλειδάριθμος
Το Άουσβιτς δε σκοτώνει μόνο αθώους, σκοτώνει την ίδια την αθωότητα.
Ξεκινάμε με μια από τις σκοτεινότερες και σκληρότερες περιόδους της παγκόσμιας ιστορίας. Πολλά βιβλία έχουν γραφτεί για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο: δοκίμια, μαρτυρίες, μυθιστορήματα. Το συγκεκριμένο βιβλίο αποτελεί μια μίξη όλων αυτών των ειδών. Κατεξοχήν μυθιστόρημα, αλλά με βιογραφικές νότες υπαρκτών προσώπων και γεγονότων “Η Βιβλιοθηκάριος του Άουσβιτς” κάνει τη διαφορά, καθώς ασχολείται σχεδόν εξ ολοκλήρου με τη ζωή μέσα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης.
Σπαρακτικό. Πώς θα μπορούσε άλλωστε να μην είναι, όταν αφηγείται τέτοια αποτρόπαια γεγονότα; Ωστόσο, ολοκληρωτικά μαχητικό. Η Ντίτα Κράους (υπαρκτό πρόσωπο που στο βιβλίο έχει το όνομα Αντλέροβα), που έχει μεταφερθεί με τους γονείς της στο Άουσβιτς, αποφασίζει πως δεν πρόκειται να υποστεί άπραγη τη νέα της συνθήκη. Γίνεται, μυστικά, η βιβλιοθηκάριος του σχολείου που δημιουργείται εκεί, ως κάλυψη των Γερμανών προς τις υποψίες των υπόλοιπων ευρωπαϊκών κρατών για την αληθινή λειτουργία των στρατοπέδων.
Με ευλάβεια, αγάπη και αποφασιστικότητα φροντίζει τα λιγοστά, απαγορευμένα, βιβλία που έχει καταφέρει να αποκρύψει, ρισκάροντας τη ζωή της. Οι αφηγήσεις του Iturbe ξεπερνούν το τείχος της φαντασίας και επικαλούνται περισσότερο τη λογική και το συναίσθημά του αναγνώστη.
Η Ντίτα, ένα κορίτσι που στερείται την παιδικότητά του, αναγκάζεται να παλέψει με όποιον τρόπο μπορεί. Ζει, σε μόλις οκτώ χρόνια, μια ολόκληρη ζωή που γι’ αυτό φαντάζει μυθιστορηματική. Η διευκρίνιση του συγγραφέα στο επίμετρο, ωστόσο, σχετικά με το ταξίδι του στο Άουσβιτς και τη συνάντησή του με την πραγματική Ντίτα, επικυρώνει την αληθοφάνεια του βιβλίου και σχεδόν νιώθεις μια επιφυλακτικότητα όταν το διαβάζεις, σαν να εισβάλεις στις ιδιωτικές σκέψεις της ηρωίδας.
Τώρα θα Δεις…| Δημήτρης Γκιώνης | Εκδόσεις Καστανιώτη
Αυτά τα αναθεματισμένα μέρη του λόγου.
-Πόσα είναι Κούκο; […]
-Δέκα
-Για πες τα…
– Άρθρο, όνομα ουσιαστικό, επίθετο, αντωνυμία, ρήμα, πρόθεση…
– Αυτά είναι έξι, δεν είναι δέκα. Τι τα ΄κανες τ’΄άλλα; […]
-Όρθιος, εκεί με τους άλλους!
Ευτυχώς που υπήρχε παρέα, η οποία έφτασε στο τέλος να είναι αριθμητικά μεγαλύτερη από τα μέρη του λόγου.
Η υπόθεση διαδραματίζεται στις αρχές της δεκαετίας του 1950, αμέσως μετά το πέρας του εμφυλίου πολέμου, σ’ ένα μικρό χωριό. Εκεί, ζει η μεγάλη οικογένεια του Δημήτρη, του συγγραφέα, ο οποίος φανερώνει μέσα από τα παιδικά του μάτια τη σκληρότητα της κοινωνίας μέσα στην οποία ζει.
Η αφήγηση επικεντρώνεται στην αυταρχικότητα των δασκάλων της εποχής, οι οποίοι, κατά τα μαθητικά χρόνια του αφηγητή, χρησιμοποιούσαν ως βασικό παιδαγωγικό μέσο τον ξυλοδαρμό. Η τρυφερή αλλά αυστηρή μητέρα, ο σκληρός και δυναμικός πατέρας, ο αυταρχικός δάσκαλος και τα ενοχλητικά αδέρφια είναι φιγούρες που δεν παραλείπονται από την ιστορία.
Πρόκειται για ένα αυτοβιογραφικό έργο, που μας δημιουργεί την αίσθηση ότι θα μπορούσαμε να ήμασταν όχι απλοί παρατηρητές αλλά εμπλεκόμενα πρόσωπα της ιστορίας. Η κατάθεση του συγγραφέα, με τις μικρές λεπτομέρειες και τη συναισθηματικά φορτισμένη προσωπική αφήγηση, λειτουργεί ως μεγεθυντικός φακός σε μια κοινωνία όπου το φαγητό δεν είναι ποτέ αρκετό, το χέρι σηκώνεται για να χτυπήσει πιο πολλές φορές απ’ ό,τι για να χαϊδέψει και η παιδική ορμή δεν καταλαγιάζει με τίποτα.
Το μυθιστόρημα δεν συντίθεται με την κλασική δομή αρχή-μέση-τέλος, αλλά με διάσπαρτες αναμνήσεις ενός παιδικού μυαλού. Μια γλύκα και νοσταλγία διαποτίζει όλο το κείμενο, αφήνοντας μελαγχολική αίσθηση στον αναγνώστη.
Οι Ειδήσεις: Οδηγίες Χρήσεως | Alain de Botton | Εκδόσεις Πατάκη
Οι ειδησεογραφικοί οργανισμοί δεν αποτελούν συμπτωματικές παραμέτρους της δημοκρατίας, αλλά τους εγγυητές της
Ο Alain de Botton κάνει μια στάση στο περίπλοκο παρόν μας σε μια αρκετά κατ΄εμέ επιτυχημένη προσπάθειά να μας εξηγήσει τον μηχανισμό των σύγχρονων ειδήσεων. Πολιτική, οικονομία, διεθνείς ειδήσεις, διασημότητες, καταστροφές, κατανάλωση: έξι ξεχωριστά κεφάλαια, ένα για κάθε κατηγορία ειδήσεων, που εξηγούν γιατί τις παρακολουθούμε, γιατί επηρεάζουν την καθημερινότητά μας, ποια είναι τα τρωτά τους σημεία και σε ποια μας πιάνουν κορόιδο.
Παραθέτοντας αληθινά παραδείγματα από τα Μέσα Ενημέρωσης, αναλύει τον τρόπο διαχείρισης των ειδήσεων από την πλευρά των δημοσιογράφων αλλά και του κοινού. Πηγαίνει, ωστόσο, ένα βήμα παραπέρα. Παραθέτει λύσεις, δίνει εξηγήσεις, επιμένει στην επιφυλακτικότητα, προτείνει τρόπους ώστε να υπάρξει εναργέστερη και αποτελεσματικότερη πληροφόρηση.
Με δομημένη επιχειρηματολογία παρουσιάζει ένα πλάνο ειδήσεων που θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες, τα ενδιαφέροντα, την περιέργεια του σύγχρονου ατόμου. “Θα κατορθώσουμε να δημιουργήσουμε μια ατομικιστική Ουτοπία: μια κοινωνία με τόσα διαφορετικά κανάλια ειδήσεων όσα και τα μέλη της” λέει, εκτελώντας χρέη φιλοσόφου. Μας προσφέρει ένα εγχειρίδιο για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε σε βάθος τον κόσμο στον οποίο ζούμε.
Ανάμεσα στους Τοίχους | François Bégaudeau | Εκδόσεις Μεταίχμιο
Αν αυτό που έχεις να πεις δεν είναι πιο σημαντικό από τη σιωπή, τότε σκάσε.
Μια ματιά στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το σημερινό εκπαιδευτικό σύστημα, στο οποίο συνυπάρχουν μαθητές με διαφορετικές συμπεριφορές ή κουλτούρες. Επιτέλους, ένα βιβλίο που μιλάει για το σχολείο από τη σκοπιά του καθηγητή.
Βασισμένο στις πραγματικές, καθημερινές εμπειρίες του Bégaudeau ως καθηγητή γαλλικών σε σχολείο φτωχής εργατικής συνοικίας του Παρισιού, το βιβλίο καταθέτει όλα όσα λαμβάνουν χώρα ανάμεσα στους τέσσερις τοίχους της τάξης. Τσακωμοί, διαφωνίες, εμπνεύσεις, στιγμές χαράς, ενθουσιασμού αλλά και απόλυτου εκνευρισμού. Όλα είναι πιθανά, ειδικά όταν έχεις να κάνεις με θερμόαιμους εφήβους, αλλά what happens in class stays in class.
Οπλισμένος με γνώσεις, εμπειρίες και τις καλύτερες προθέσεις, ο καθηγητής προσπαθεί να συντονίσει μια ασταθή τάξη. Κάποιες φορές είναι υπερβολικά αυστηρός, άλλες υπερβολικά κουρασμένος, ποτέ όμως δεν εγκαταλείπει τη μάχη, όχι ανάμεσα σ’ αυτόν και τους μαθητές, αλλά απέναντι στην προκατάληψη της αυθεντίας του δασκάλου.
Με αργά βήματα χτίζει διαπροσωπικές σχέσεις στον μικρόκοσμο του σχολείου, ο οποίος για τους περισσότερους μαθητές του είναι ό,τι πιο κοντινό σε μια δομημένη, ομαλή καθημερινότητα. Με χιούμορ, αυθεντικότητα και πάνω απ’ όλα ειλικρίνεια, ο Bégaudeau αποκαλύπτει τη δυσκολία της ευθύνης του να είσαι δάσκαλος, αλλά και την ξεχωριστή ανταμοιβή που αποκομίζει κανείς με αυτήν την ιδιότητα.
Ο Μεγάλος Σκύλος | Βίκυ Τσελεπίδου | Εκδόσεις Νεφέλη
-Έστω ότι δεν θα πεθαίνατε
-Τότε γιατί εγώ να γεννιόμουνα;
Η Βίκυ Τσελεπίδου επιχειρεί μια τολμηρή, δυναμική ματιά προς το μέλλον και την άγνωστη μεταθανάτια εμπειρία μας. Η Νέα Εποχή είναι ο προορισμός μας μετά το θάνατο, στην οποία θα φτάσουμε μέσω της κρυοσυντήρησης, κατάψυξης ουσιαστικά των κύτταρων μας.
Ακολουθούμε δύο παράλληλες ιστορίες: αυτήν της Μάριον, μιας δεκαπεντάχρονης έφηβης που μόλις έχει ξυπνήσει από την κρυοσυντήρηση σε ένα περίεργο κτίριο με άγνωστους υπάλληλους που της θέτουν ακατάπαυστα ερωτήματα. Και, αυτήν ενός ηλικιωμένου ζευγαριού, του κυρίου και της κυρίας Τζόουνς, που αποφασίζουν να δοκιμάσουν το πέρασμα στη Νέα Εποχή.
Η κυρία Τζόουνς, στην προσπάθειά της να μαζέψει το απαιτούμενο ποσό για την κρυοσυντήρηση, προβαίνει σε υπερβολικές μεθόδους εξοικονόμησης, οδηγούμενη από την υπόσχεση της Νέας Εποχής για μια επόμενη ζωή. Παράλληλα, η Μάριον προσπαθεί να εγκλιματιστεί στο νέο της περιβάλλον και να καταλάβει πώς να επικοινωνεί σε μια νέα παράξενη γλώσσα, όπου κυριαρχούν οι αμφισημίες.
Ο τρόπος με τον οποίο ξεδιπλώνονται οι ιστορίες δημιουργεί μια συνθήκη στην οποία ο αναγνώστης βλέπει δύο πλευρές του ίδιου νομίσματος: ό,τι πρέπει να κάνει ο άνθρωπος για την προετοιμασία της μεθόδου για το πέρασμα στη Νέα Εποχή και ό,τι συναντά μετά την εφαρμογή της.
Τελικά, μήπως σχεδιάζοντας το μέλλον χάνουμε το παρόν; Κι όταν βρεθούμε σ’ αυτό το πολυπόθητο μετά, θα μπορέσουμε να αντεπεξέλθουμε;
Μπλε Λουλούδι: Αναμνήσεις από το 2048 | Μίμης Ανδρουλάκης | Εκδόσεις Πατάκη
Στην έννοια ηγεσία υπεισέρχεται ο συγχρονισμός με τη φυσιογνωμία των καιρών.
Διακόσια χρόνια μετά το θρυλικό 1848, την απαρχή της Βιομηχανικής Επανάστασης, 33 κορυφαίες προσωπικότητες διανοούμενων συγκεντρώνονται στο νησί των Κοραλλίων για να συζητήσουν για τα σύγχρονα προβλήματα. Όποια προβλήματα θεωρούνται σύγχρονα εν έτη 2048, δηλαδή.
Οι λαμπρές αυτές προσωπικότητες μοιράζονται κάτι κοινό: εκτός από τις επιφανείς συνδρομές τους σ’ όλες τις εκφάνσεις της ζωής, είναι νόθοι απόγονοι σπουδαίων ανδρών, όπως του Karl Marx, του Friedrich Engels, του Oscar Wilde, του Luigi Pirandello…
Άραγε, είναι η μεγαλοφυΐα κληρονομική; Πώς το οικογενειακό μυστικό, το τραύμα επηρεάζει τις επιλογές που κάνουμε ως επιστήμονες, καλλιτέχνες, πολιτικοί, οικονομολόγοι;
Το βιβλίο εξακριβώνει τις τάσεις που κυοφορούνται τα επόμενα 20-30 χρόνια. Το κοινωνικό πρόβλημα δεν είναι πλέον η αγορά εργασίας αλλά η διατήρηση της, ο καπιταλισμός των ρομπότ και της τεχνίτης νοημοσύνης αναβλύζουν ολοένα και ορμητικότερα και η κλιματική αλλαγή στέφεται ο καταλύτης της ύπαρξής μας.
Γιατί επιλέχθηκε αυτό ο τίτλος, “Μπλε Λουλούδι”, για το βιβλίο; Την απάντηση δίνει ο νόθος γιος του Pablo Picasso: το μπλε λουλούδι είναι το όνομα που έδιναν οι Ρομαντικοί καλλιτέχνες στην επανένωση ονείρου και πραγματικότητας, στη σύγκλιση δύο διαφορετικών κόσμων που αποκαλύπτουν την αληθινή πραγματικότητα.
Ο Μίμης Ανδρουλάκης κάνει ξεκάθαρο πως είναι σημαντικό να καταλάβει ο αναγνώστης ότι “οι ήρωες οδηγούν το βιβλίο, σαν ένας σκηνοθέτης να επιλέγει τους χαρακτήρες και μετά αυτοί αυτοσχεδιάζουν”. Οι ήρωες, λοιπόν, μας καλούν να αφεθούμε στη μελλοντική νοσταλγία, να απολαύσουμε τα χρόνια που δεν θα μας έχουν μέσα τους.
Είναι τελικά το βιβλίο αυτό μια ελπίδα για το μέλλον; Μια συζήτηση για τα χρόνια που έρχονται ή ένα ουτοπικό πλάνο που φιλοδοξεί να γίνει προφητικό; Η απάντηση βρίσκεται στη διακριτική ευχέρεια του καθενός μας. Παρ’ όλα αυτά, ας έχουμε στο νου μας την προτροπή του συγγραφέα, καθώς το διαβάζουμε: “να μορφωνόμαστε διασκεδάζοντας”.
Διαβάζοντας…
Δεν θα τολμήσω να ισχυριστώ ότι τα βιβλία μπορούν να υποκαταστήσουν την υπόσχεση μιας πολυπόθητης μηχανής του χρόνου. Μπορούν, ωστόσο, να προσφέρουν από μόνα τους ένα ξεχωριστό ταξίδι, να μας μεταφέρουν σε εποχές γνώριμες μόνο από τα βιβλία ιστορίας του σχολείου, τα οποία στην καλύτερη των περιπτώσεων διαβάσαμε βιαστικά, ή να αποκαλύψουν τη βαθύτερη αλήθεια των σύγχρονων εποχών. Να προσπαθήσουν να κατευνάσουν τις ανησυχίες μας, προβλέποντας το αβέβαιο μέλλον. Δώστε τους μια ευκαιρία, θα σας εκπλήξουν.
Διαβάστε ακόμη στην αθηΝΕΑ:
Τα Φρεσκοπλυμένα της Αστερόπης Λαζαρίδου Βγήκαν στη Φόρα!
