Έβαλε αμπέλι όμορφο, χρυσό, / με κλήματα που ελύγιζαν από το βάρος του καρπού· / ήτανε μαύρα τα σταφύλια του και τα κλήματα πέρα ώς την άκρη / έγερναν πάνω σε ασημένιες βέργες. / Από τη μια κι από την άλλη έβαλε αυλάκι εβένινο / και γύρω το έκλεισε με φράχτη από κασσίτερο.
Εκεί οδηγούσε μονάχα ένα μονοπάτι, / απ’ όπου περνούσαν εκείνοι που μετέφεραν τον καρπό, / όταν τρυγούσαν το αμπέλι. / Παρθενικά κορίτσια και νέοι ανύμφευτοι και ανέμελοι / σήκωναν σε πλεχτά καλάθια τον καρπό γλυκό σα μέλι.
Εκεί στη μέση κάποιο αγόρι έπαιζε με τη λιγυρή φόρμιγγα / μελωδίες που ξυπνούν τον πόθο και με την ηδυπάθεια της φωνής του / τραγουδούσε θεσπέσια το τραγούδι του Λίνου. / Εκείνοι ακολουθούσαν χτυπώντας όλοι με τα πόδια τους το χώμα / και λικνίζονταν τραγουδώντας και αλαλάζοντας.
Αυτά διηγούνταν ο Όμηρος στην «Ιλιάδα». Έγραφε αυτά και πολλά ακόμη, μιλώντας για την καθημερινή ζωή πέρα από τις μάχες στην Τροία…
Πού να χάνονται άραγε οι πρώτες ρίζες του αμπελιού; Στους επικούς ομηρικούς στίχους, που μόλις παραθέσαμε; Ή μήπως στα βάθη των χαμένων ακόμη κι από την ιστορία χρόνων; Σε ποια πόλη τα χώματα κι οι άνθρωποι έδωσαν τους ζουμερούς καρπούς, την πρώτη ύλη για το νέκταρ θεών κι ανθρώπων;
Οι ιστορίες για το πρώτο αμπέλι στον κόσμο είναι πολλές και οι πόλεις που ερίζουν για την πρωτιά ακόμη περισσότερες. Κάποιες επιτρέπουν στη φαντασία να οργιάζει κι άλλες κάνουν τους ντόπιους να φουσκώνουν από περηφάνια γιατί απ’ τα δικά τους χώματα ξεκίνησε τ’ αμπέλι με τον πιο νόστιμο καρπό, που γίνεται κρασί για να γλυκαίνει την ψυχή μας.
Ποια αφήγηση είναι η πιο λαμπρή; Ποια έχει τη μεγαλύτερη αξία; Ποιο το όφελος, για εμάς τους κοινούς θνητούς, όχι για την επιστήμη, να ξέρουμε πού φύτρωσε ο ζουμερός καρπός; Μπορεί καμιά. Μπορεί μεγάλη σαν την απόλαυση που δίνει το σταφύλι όταν γίνεται κρασί, Μοσχάτο ή Ξινόμαυρο, Μαλαγουζιά ή Αγιωργίτικο.
Νότιος Καύκασος και Εγγύς Ανατολή: 11.500 χρόνια πριν
Η αξιοπιστία των επιστημονικών δεδομένων δεν αμφισβητείται, ωστόσο το πότε και το πού άρχισε η καλλιέργεια του αμπελιού παραμένει ζήτημα προς επίλυση, αφού οι ανακαλύψεις δεν σταματούν –ευτυχώς– ποτέ.
Για χρόνια επικρατούσε η αντίληψη ότι τα αμπέλια είχαν εξημερωθεί πριν από την ανάπτυξη της γεωργίας στην Ασία. Νεότερη μελέτη όμως δείχνει πως όχι μόνο στη Εγγύς Ανατολή, αλλά και στον Νότιο Καύκασο καλλιεργήθηκαν και εξημερώθηκαν αμπελώνες παράλληλα με την ανάδυση της γεωργίας, τότε που άρχισαν να φυτεύονται και τα δημητριακά.
Αλλά…
Στους Αρχαίους Φιλίππους 6.000 χρόνια πριν
Χιλιάδες γίγαρτα και στέμφυλα, χιλιάδες κουκούτσια σταφυλιών και τσίπουρα βρέθηκαν σε ένα σπίτι στο Ντικιλί Τας, κοντά στους αρχαίους Φιλίππους. Εκεί, μέσα σε ένα μεγάλο αγγείο στο εσωτερικό του σπιτιού ετοιμαζόταν το νέο κρασί, ενώ ο χυμός μαζί με τα στέμφυλα ζυμωνόταν στο μεθυστικό ποτό. Το σπίτι όμως κάηκε γύρω στο 4300 π.Χ. και μαζί μ’ αυτό θα χάνονταν για πάντα κι η ιστορία του.
Η πολυετής αρχαιοβοτανική έρευνα που πραγματοποίησε το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης έφερε στο φως πληθώρα πληροφοριών για την κοινωνική και οικονομική οργάνωση στη Βόρεια Ελλάδα, τις καθημερινές δραστηριότητες των ανθρώπων, τη γεωργία και τις γεωργικές τους πρακτικές, καθώς και συγκεκριμένες συμβολικές δραστηριότητες, από την 7η έως την 1η χιλιετία π.Χ., όπως εξήγησε η Σουλτάνα-Μαρία Βαλαμωτή, καθηγήτρια Προϊστορικής Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Κι έτσι, με τη χρήση της αρχαιολογικής επίπλευσης –τεχνική αρχαιοβοτανικής δειγματοληψίας κατά την οποία ένα αρχαιολογικό κοίτασμα τοποθετείται σε δεξαμενή επίπλευσης με νερό που διαλύει το κοίτασμα μέχρι να επιπλεύσουν θραύσματα φυτών και άλλου υλικού στην κορυφή–, βρέθηκε πως το παλιότερο αμπέλι του κόσμου άπλωσε τις ρίζες του στους Αρχαίους Φιλίππους.
Όμως…
Στο Maribor στη Σλοβενία 400 χρόνια πριν
Το παλαιότερο αμπέλι παραγωγής στον κόσμο, σύμφωνα με το Guinness’s Book of World, είναι αυτό της ποικιλίας Žametovka. Φυτεύτηκε πριν από 400 χρόνια κι αν μπορούσε να αφηγηθεί τη μακραίωνη ζωή του θα μίλαγε για μάχες και πολέμους που βρέθηκαν μπροστά της. Όπως εκείνη με την ολιγομελή τοπική φρουρά που αντιστάθηκε με σθένος στον οθωμανικό στρατό του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς με τους 100.000 άντρες, που πάλευε να κατακτήσει την πόλη.
Σήμερα το κτίριο που βρίσκεται μπροστά από εκείνο το αμπέλι, το οποίο εξακολουθεί να παράγει μερικές δεκάδες κιλά σταφύλια κάθε χρόνο, που γίνονται κρασί για λίγους και προνομιούχους, έχει το όνομα «Old Vine House».
Κι έτσι…
Καθώς οι έρευνες ποτέ δεν σταματούν, και οι επιστημονικές ανακοινώσεις διαδέχονται η μια την άλλη, το χώμα που πρώτο κάρπισε το αμπέλι μπορεί να κρύψει τα γευστικά μυστικά του ακόμη και για πάντα… Κι εμείς, στο μεταξύ, να λέμε στην υγειά μας…
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Το Χρονικό ενός Βeaujolais Nouveau
Μια Ολοκληρωμένη Εμπειρία Τρύγου στο Κτήμα Κοκοτού
«Ένα Ποτήρι Κρασί την Ημέρα Κάνει Καλό»: Μύθος ή Αλήθεια;
