«Τι είναι αυτό που συνιστά και περικλείει τις ζωές μας; Το συμπαγές υλικό ενός κόσμου ή το εφήμερο υλικό της γλώσσας και των ιδεών; Άραγε, τα λόγια είναι εργαλεία για να αποκωδικοποιήσουμε τον εύθραυστο και προσωρινό κόσμο που μας περιβάλλει; All we have is words, All we have is worlds διατυμπανίζει με τα φωτεινά γράμματά του ο Βρετανός καλλιτέχνης Tim Etchells, που “ρίχνει φως” στο αυτονόητο: είμαστε τα λόγια μας, είμαστε οι κόσμοι μας».
Με αυτό το κείμενο σχολιάζει η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών την εγκατάσταση με γράμματα νέον του σκηνοθέτη και εικαστικού Tim Etchells που φωτίζει το εξωτερικό του κτιρίου της.
Ο λόγος, οι λέξεις, ο κόσμος μας. Ο λόγος, που κάνει τον γύρο του κόσμου, σε δευτερόλεπτα πια, χωρίς να χρειάζεται έναν πλούσιο, εκκεντρικό τζέντλεμαν με άψογους τρόπους και φαεινές ιδέες, όπως τον Φιλέα Φογκ, για να ταξιδέψει μαζί του. Ο λόγος, οι λέξεις, τρέχουν με ταχύτητα φωτός στις μέρες μας, μας κατακλύζουν, άλλοτε «καρφώνονται σαν πρόκες» πάνω μας, όπως λέει ο ποιητής, κι άλλοτε τις παίρνει ο άνεμος.
Αλλά πάντοτε ανοίγουν δρόμους επικοινωνίας και διασύνδεσης. Στις μέρες μας, όσο ποτέ άλλοτε, φτιάχνουν έναν παγκόσμιο ιστό του οποίου, οι ψηφιακές θηλιές κυρίως, διηγούνται ιστορίες κοινές απ’ άκρου εις άκρον στη Γη.
Γι’ αυτό, σταδιακά, η εθιμοτυπική ανακήρυξη της Λέξης της Χρονιάς (WOTY) από λεξικά και λεξικογραφικούς οργανισμούς αφορά όλο και μεγαλύτερο κοινό, τα σχετικά άρθρα πληθαίνουν, οι συζητήσεις ανάβουν.
To Κοινό Αποφάσισε: «Goblin Mode»
Φέτος, δε, το Λεξικό της Οξφόρδης ζήτησε για πρώτη φορά από το κοινό να ψηφίσει αυτό τη λέξη του 2022, για την ακρίβεια να επιλέξει ανάμεσα σε τρεις προτεινόμενες. Το κοινό, με συντριπτική πλειοψηφία, της τάξης του 93%, που μεταφράζεται σε 318.956 ψήφους, έδωσε το προβάδισμα στο «goblin mode», αφήνοντας στη δεύτερη και τρίτη θέση, αντίστοιχα, τη λέξη «metaverse», που συγκέντρωσε 14.484 ψήφους, και τη φράση «#IStandWith», που συγκέντρωσε 8.639 ψήφους.
«Είναι ανακουφιστικό να αναγνωρίσουμε ότι δεν είμαστε πάντα οι εξιδανικευμένοι, επιμελημένοι εαυτοί μας που αναγκαζόμαστε να παρουσιάζουμε στο Instagram και στο TikTok».
Oύτε το λανσάρισμα μετά τυμπανοκρουσίας του Meta από τον Mark Zuckerberg ούτε το hashtag που συμβολίζει τα αθρόα κύματα συμπαράστασης που στέλνει ο κόσμος μέσω των social media σε ανθρώπους και λαούς, κατατρεγμένους από πολέμους και καταστροφές, στάθηκαν ικανά να νικήσουν την… «goblin» διάθεση του κοινού.
Η συγκεκριμένη φράση είχε αρχίσει να εμφανίζεται στο ίντερνετ από το 2009, αλλά έγινε viral μέσα στο 2022 λόγω ενός τίτλου που αφορούσε την ηθοποιό και μοντέλο Julia Fox, ο οποίος αναφερόταν στη δήλωσή της «δεν άρεσε στον Kanye West όταν ήμουν σε goblin mode γι’ αυτό χωρίσαμε». Η φράση εμφανίστηκε και σε μια δημοφιλή ανάρτηση στο Reddit, περιγράφοντας κάποιον που συμπεριφέρεται σαν καλικάντζαρος. Όταν οι περιορισμοί εξαιτίας του κορωνοϊού άρχισαν να χαλαρώνουν παγκοσμίως, πολλοί άρχισαν να χρησιμοποιούν το «goblin mode» για να εκφράσουν ότι δεν ήθελαν να επιστρέψουν στον τρόπο ζωής πριν από την πανδημία, ψάχνοντας αντισυμβατικούς όρους καθημερινότητας.
«Ελπίζαμε ότι το κοινό θα απολάμβανε το γεγονός ότι μπορούσε να συμμετάσχει στη διαδικασία επιλογής, αλλά η τόσο μεγάλη συμμετοχή μας εξέπληξε. Η δύναμη της ανταπόκρισης τονίζει πόσο σημαντικό είναι το λεξιλόγιό μας για την κατανόηση του εαυτού μας και του κόσμου γύρω μας. […] Είναι ανακουφιστικό να αναγνωρίσουμε ότι δεν είμαστε πάντα οι εξιδανικευμένοι, επιμελημένοι εαυτοί μας που αναγκαζόμαστε να παρουσιάζουμε στο Instagram και στο TikTok», δήλωσε ο Casper Grathwohl, πρόεδρος της Oxford Languages.
«Το “goblin mode” εκφράζει πραγματικά το πνεύμα της εποχής, αποτελεί σίγουρα μια έκφραση του 2022. Οι άνθρωποι υιοθετούν νέους τρόπους για να αναμετρηθούν με τους κοινωνικούς κανόνες», είπε, μεταξύ άλλων, ο Ben Zimmer, Αμερικανός γλωσσολόγος και λεξικογράφος, σε ειδική εκδήλωση στην Οξφόρδη για τη Λέξη της Χρονιάς. Ενώ οι Times αναφέρουν σε άρθρο τους πως «πάρα πολλοί από εμάς… υιοθετήσαμε τρόπους “goblin mode” ως απάντηση σε μια δύσκολη χρονιά».
Λέξεις που μας Πόνεσαν, Λέξεις που μας Προβλημάτισαν
Εξίσου αίσθηση έκανε και η λέξη «permacrisis» που επέλεξε το λεξικό Collins, η οποία εκφράζει μια χωρίς τέλος περίοδο αστάθειας και ανασφάλειας και περικλείει ό,τι μας «πόνεσε» κατά τη διάρκεια της χρονιάς – πανδημία, πόλεμοι, κλιματικές καταστροφές, οικονομική ύφεση.
Στις μηχανές αναζήτησης μεγάλη ρέντα, σημειώνοντας αύξηση κατά 1.740%, είχε και η λέξη «gaslighting», την οποία ανακήρυξε ως λέξη για το 2022 το λεξικό Merriam-Webster και η οποία εκφράζει τη χειραγώγηση ενός ανθρώπου για μεγάλο διάστημα. Προέρχεται από το θεατρικό έργο «Gas Light» του 1938, στο οποίο ένας άντρας πείθει τη σύζυγό του ότι χάνει τα λογικά της, ότι φαντάζεται διάφορα πράγματα, τα οποία στην πραγματικότητα δημιουργεί ο ίδιος.
Ανάμεσα στις λέξεις της χρονιάς αναφέρθηκε επίσης το «codify» (κωδικοποιώ), για την ερμηνεία της οποίας άναψαν οι μηχανές αναζήτησης μετά την ανήκουστη ανατροπή της απόφασης Roe v. Wade του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ σχετικά με το δικαίωμα των γυναικών στις αμβλώσεις. Ο κόσμος ήθελε να μάθει τι σημαίνει η λέξη που αναφέρεται στο πώς θεσπίζονται οι νόμοι από το Κογκρέσο.
Αλλά και η λέξη «woman», καθώς, σύμφωνα με το Dictionary.com, οι αναζητήσεις για τη λέξη αυξήθηκαν μέσα στο 2022 περισσότερο από 1.400% (ένα τεράστιο άλμα για μια τόσο κοινή λέξη).
Λέξεις-Καθρέφτες
Και αν θέλετε ακόμα περισσότερες επιλογές για το… Scrabble της χρονιάς, ας μνημονεύσουμε και τις λέξεις:
- «Bleisure» (business+leisure), για τα συνέδρια που συνδυάζουν πλέον τη δουλειά με την αναψυχή.
- «Νomophobia» (no-mobile-phone-phobia), για έναν μόνιμο… φόβο της καθημερινότητας, αυτόν της απώλειας του κινητού.
- «Sportswashing», γιατί πέτυχε στο Κατάρ, στρέφοντας την προσοχή μας στο θέαμα.
- «Partygate», για το σκάνδαλο που συνέβαλε στην πτώση του Boris Johnson.
- «Carolean», για την εποχή που εγκαινιάστηκε στον βασιλικό θρόνο της Αγγλίας.
- «Fexting» (fighting+texting), για τον τσακωμό μέσω μηνυμάτων.
- «Οligarch» και «Kyiv» (ολιγάρχης και Κίεβο) – χωρίς λόγια.
- «LGBTQIA», η αλλαγή του ακρωνυμίου LGBTQ (lesbian, gay, bisexual, transgender, queer/questioning) ώστε να συμπεριληφθούν τα intersex άτομα, καθώς και οι asexual/aromantic/agender.
- «Phubbing» (phone+snubbing), για εκείνους που σνομπάρουν τους άλλους περνώντας καλά με το κινητό τους.
- «Regenerative tourism», για τις διακοπές μας που έχουν θετικό αντίκτυπο στις τοπικές κοινωνίες και στο περιβάλλον.
Αυτές και κάποιες ακόμα ακτινογραφούν τη χρονιά που αφήσαμε πίσω. Αποτελούν εικόνα του κόσμου μας. Και μια επιβεβαίωση, για άλλη μια φορά, πως οι λέξεις διδάσκουν. Κρύβουν αλήθειες. Γίνονται καθρέφτες κι έχουν τη δύναμη να μας αλλάζουν.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Lexicon: Το Γλωσσάρι της Έμφυλης Ισότητας
