Αναγνωστικό τέλμα. Συμβαίνει σε όλους: από τους σποραδικούς αναγνώστες έως τους πιο φανατικούς βιβλιοφάγους. Ξαφνικά βλέπεις βιβλίο και νιώθεις ένα κύμα νύστας ή βαρεμάρας να έρχεται προς το μέρος σου. Είναι αδύνατον να διαβάσεις, δεν καταλαβαίνεις καν τι λέει η σελίδα, στο τέλος αμφισβητείς την ικανότητά σου ως αναγνώστη. Υπάρχουν όμως κάποια βιβλία-αντίδοτα για αυτή τη σποραδική γρίπη αναβλητικότητας που θερίζει. Είναι αυτά που σε αιχμαλωτίζουν στην αφήγησή τους, που σε μονοπωλούν, που ξυπνούν το αφυπνισμένο αναγνωστικό σου ένστικτο.
Η Αστυνομία της Μνήμης | Yoko Ogawa | Εκδόσεις Πατάκη
“Τα σημαντικά πράγματα παραμένουν σημαντικά όσο κι αν αλλάζει ο κόσμος.”
Σε ένα ανώνυμο νησί εξαφανίζονται αντικείμενα: κορδέλες, καπέλα, σκάφη… απλά, καθημερινά αγαθά εξαφανίζονται.
Τι σημαίνει εξαφανίζονται; Δεν διασπώνται ξαφνικά στον αέρα, ούτε χάνονται από προσώπου γης, απλώς οι κάτοικοι του νησιού τα ξεχνούν. Διαγράφουν από τη μνήμη τους τη μορφή, τη λειτουργία τους, τον λόγο ύπαρξής τους ή κάθε ανάμνηση που μπορεί να είχαν με αυτά. Κάθε φορά που “εξαφανίζεται” κάτι, το συγκεντρώνουν και με κάποιο τρόπο το καταστρέφουν. Εφόσον έχει χαθεί από τη μνήμη τους, είναι πλέον άχρηστο. Δεν πρόκειται, λοιπόν, για μια απολύτως απτή εξαφάνιση, αλλά για τη δημιουργία ενός κενού στη μνήμη των ανθρώπων.
Το πρόβλημα –και το καταλυτικό στοιχείο της ιστορίας– προκύπτει με αυτούς που αδυνατούν να ξεχάσουν: τότε αναλαμβάνει δράση η αστυνομία της μνήμης, αντίστοιχη του οργουελικού Μεγάλου Αδερφού, ώστε να διασφαλίσει την ομαλή διαγραφή και εξαφάνιση των αντικειμένων.
Κεντρικές φιγούρες είναι μια νεαρή συγγραφέας και ο εκδότης της, τον οποίο κρύβει στο σπίτι της, όταν ανακαλύπτει πως ανήκει σε εκείνους που δεν ξεχνούν. Όσο περνάει ο καιρός, το χάσμα ανάμεσά τους μεγαλώνει: απομονώνονται μαζί, πλησιάζοντας ωστόσο διαφορετικά άκρα. Εκείνος, ξεχειλίζοντας από αναμνήσεις που δεν βρίσκουν ανταπόκριση, πνίγεται στην ολότητα, ενώ εκείνη, προσπαθώντας να επιβιώσει χωρίς καμία πλέον βάση, πνίγεται στο κενό.
Οι περιγραφές της Ogawa, αν και λιτές, προκαλούν δέος. Καθώς το διάβαζα, η σκέψη και μόνο πως ένα αντικείμενο που μέχρι χθες μου ήταν οικείο θα μπορούσε την επόμενη στιγμή να είναι μια ακανόνιστη μάζα στα χέρια μου ήταν στο ελάχιστο τρομακτική.
Η βούληση, η αξία που δίνουμε στα απλά πράγματα, ο κυρίαρχος ρόλος της μνήμης στην τροχιά της ζωής μας είναι μερικές από τις εκατοντάδες σκέψεις που γεννά το βιβλίο. Τέλος, η λιτότητα της γραφής, σε συνδυασμό με το περιεχόμενο, η στωική απάθεια των ηρώων και μαζί τα έντονα συναισθήματα που διεγείρει η αφήγηση, σε καθηλώνουν. Ένα βιβλίο θεμέλιο του 21ου αιώνα που δεν χρειάζεται να κουράσει για να εντυπωσιάσει.
Στην Ακτή | Ian McEwan | Εκδόσεις Πατάκη
“Έτσι μπορεί να αλλάξει η πορεία μιας ολόκληρης ζωής – μένοντας αδρανής.”
Αντιμετώπιζα μια δύσκολη φάση στην αναγνωστική πορεία των 100 βιβλίων. Δεν ήθελα να σηκώσω βιβλίο ενώ, όταν κατάφερνα να ξεφυλλίσω κάποια σελίδα, δυσκολευόμουν να συγκρατήσω οποιαδήποτε φράση. Και τότε, ένα κυριακάτικο πρωί, ξεκίνησα αυτό το βιβλίο… Μέχρι το απόγευμα το είχα τελειώσει.
Το βάσανο του αναγνωστικού τέλματος είχε εξαφανιστεί και αντ’ αυτού η όρεξη για καινούργια αφηγήματα είχε επανέλθει. Το κύριο χαρακτηριστικό του βιβλίου, που το κάνει συγχρόνως εύπεπτο και ευχάριστο, είναι η ροή. Ο τρόπος με τον οποίο εξελίσσεται η πλοκή κρατά έναν σταθερό ρυθμό, ο οποίος επιτρέπει στον αναγνώστη να διεισδύσει στις βαθύτερες σκέψεις των πρωταγωνιστών.
Καλοκαίρι του 1962. Ένα ερωτευμένο ζευγάρι φτάνει στο ξενοδοχείο του μετά την τελετή του γάμου, γεμάτο προσμονή και περίσσεια συστολή. Όλη η αφήγηση στρέφεται γύρω από την κεντρική σκηνή του ξενοδοχείου, με εναλλασσόμενες αναδρομές σε σημαντικές στιγμές του ζευγαριού. Η αφήγηση αποπνέει όλη την προσμονή, τη γλυκύτητα αλλά και την αμηχανία της πρώτης νύχτας του γάμου ενός ζευγαριού που έρχεται αντιμέτωπο με την απουσία της δυνατότητας να επικοινωνήσει ανοιχτά και απροκάλυπτα τα θέλω του.
Η ανάλυση των θεμελιωδών εννοιών του έρωτα, του γάμου και του σεξ γίνεται με διακριτικότητα και ήρεμη χάρη, η οποία λειτουργεί σχεδόν καταπραϋντικά για τον αναγνώστη.
Ο Έντουαρντ μπαίνει στη διαδικασία να μάθει ότι η αγάπη δεν εκφράζεται με τον ίδιο τρόπο από όλους και η Φλόρενς να αποδεχτεί ότι τα απόκρυφα στοιχεία του εαυτού μας ή οι ενδόμυχες επιθυμίες μας δεν μας κάνουν κακούς ανθρώπους, αλλά απλώς ανθρώπινους.
Αν ένα πράγμα οφείλουμε να αντλήσουμε από αυτό το βιβλίο είναι ότι όσο η πορεία της ζωής επηρεάζεται από τις ενέργειές μας, άλλο τόσο επηρεάζεται από την αδράνειά μας: τις επιπτώσεις που προξενούνται από την παράδοση του νήματος της ζωής στην απραξία.
Ο Διψασμένος | Abelardo Castillo | Εκδόσεις Εξάντας
“Δεν ήταν παρά η φρίκη τού να είσαι κάτι, μια συναίσθηση, η συναίσθηση ότι δεν υπήρχε πουθενά τίποτε άλλο έξω από αυτό, την ίδια τη συναίσθηση, ένα απόλυτο μόριο φρίκης έτοιμο να εκραγεί. Υπάρχω, ανακάλυψε έξαφνα, κι ολόκληρο το σύμπαν αναδιοργανώθηκε αυτοστιγμεί γύρω του. Αυτό ήταν η ύπαρξη.”
Ένα ωμό αφήγημα για τη ζωή ενός αλκοολικού άνδρα, μιας χαμένης ψυχής που δεν μπορεί παρά να επιστρέφει στην πηγή της καταστροφής του. Παράλληλα, η ιστορία μιας συνεχούς δίψας, την οποία περισσότερο κυνηγά αυτός παρά εκείνη.
Ο Castillo χτίζει ένα πλαίσιο παραλογισμού στο οποίο ο πρωταγωνιστής του ισορροπεί ανάμεσα στο απόλυτο κενό και την πραγματικότητα, ενώ με κάποιο τρόπο πάντα καταφέρνει να επιβιώσει. Ανακτά δυνάμεις, σηκώνεται… μόνο και μόνο για να ξαναπέσει ακόμη πιο βαθιά στον πάτο του μπουκαλιού.
Ο Εστέμπαν, κεντρικός αντι-ήρωας, αφηγείται την ιστορία του σε πρώτο πρόσωπο, όντας ιδιαίτερα επιλεκτικός με το τι θα μοιραστεί μαζί μας. Οι πυκνοί εσωτερικοί του μονόλογοι ξεχωρίζουν, αφιερωμένοι κάθε φορά σε διαφορετικούς αλλεπάλληλους συνειρμούς, ενσαρκώνουν τη βάση της λογικής μέσα σε έναν λαβύρινθο παροξυσμού. Με μεγάλες δόσεις αυτοσαρκασμού και λυρικότητας, μας παίρνει μαζί του σ’ αυτό το γεμάτο αναταράξεις λογοτεχνικό ταξίδι.
Η ισπανική λογοτεχνία αξίζει, κατά την άποψή μου, δικό της, ξεχωριστό αφιέρωμα. Βιβλία με χειμαρρώδη γραφή, δεξαμενές συναισθημάτων και εφευρετικότητας, αφηγήσεις με μαεστρία των οποίων ο Διψασμένος αποτελεί τρανό παράδειγμα.
Αύριο στη Μάχη να με Σκεφτείς | Havier Marias | Εκδόσεις Σέλας
“Αύριο στη μάχη να με σκεφτείς, κι ας πέσει το σπαθί σου στομωμένο. Αύριο στη μάχη να με σκεφτείς, όταν ήμουν θνητός, κι η λόγχη σου να πέσει σκουριασμένη. Βάρος να γίνω αύριο στην ψυχή σου, μολύβι να ’μαι μες στο στήθος σου και να τελειώσουν οι μέρες σου σε μάχη ματοβαμμένη. Αύριο στη μάχη να με σκεφτείς, απελπίσου και πέθανε.”.
Από πού να αρχίσω γι’ αυτό το πυκνογραμμένο, με εμφατική γραφή που σε μαγνητίζει βιβλίο; Η υπόθεση είναι απλή όσο και αναπάντεχη: ο Βίκτωρ ετοιμάζεται να κάνει έρωτα με μια παντρεμένη γυναίκα, όμως εκείνη πεθαίνει ξαφνικά στα χέρια του. Φεύγει από το σπίτι της, όχι όμως χωρίς να ετοιμάσει ένα γρήγορο γεύμα για τον δίχρονο γιο της. Από εκείνη τη νύχτα και μετά η ζωή του βρίσκεται σε συνεχή εμπλοκή με την οικογένεια της Μάρτα, αλλά και τη ζωή που άφησε πίσω της. Σχεδόν σαν να αποζητά υποσυνείδητα την επαφή με τον κόσμο της παρ’ ολίγον ερωμένης του, ο Βίκτωρ θα λειτουργήσει πρώτα ως παρατηρητής κι έπειτα ως ενεργός ενδιαφερόμενος στην αναζήτηση της αιτίας θανάτου της. Δεν κατάφερε να γίνει εραστής, ούτε φίλος, παρά ο μοναδικός μάρτυρας του θανάτου της.
Οι πράξεις που τον οδηγούν υπαγορεύονται περισσότερο από συγκεχυμένες σκέψεις ενοχής και απόγνωσης για να διαγράψει το δυστυχές περιστατικό από τη ζωή του.
Είναι περισσότερο η εξιστόρηση της φυσικότητας ή της ροπής που έχουν οι άνθρωποι προς την εξαπάτηση. Η ευκολία με την οποία προσποιούνται, με αποτέλεσμα να γλιστράνε σε έναν διπλό ρόλο μεταξύ αυτοανακηρυγμένου αθώου και μεταμελημένου ενόχου.
Ο αριστοτεχνικός χειρισμός της γλώσσας του Marias, αν και ορισμένες φορές κουραστικός, αξίζει την υπομονή μας, καθώς οδηγεί σε μακροσκελείς αποσπασματικούς μονόλογους γεμάτους με εύστοχα σαιξπηρικά αποσπάσματα. Αυτοί ξεκλειδώνουν, άλλωστε, τις φράσεις (ίσως και παραγράφους) μέσω των οποίων ο αναγνώστης συλλαμβάνει την ολότητα της ιστορίας.
Η Ενοχή της Αθωότητας | Ιωάννα Μπουραζοπούλου | Εκδόσεις Καστανιώτη
“Ο χρόνος είναι η ασθένεια και η θεραπεία.”
Η Ιωάννα Μπουραζοπούλου είναι ειδική στο να κατασκευάζει φανταστικούς κόσμους. Θέτει γερά θεμέλια σε αυτούς και η εξέλιξη της περίπλοκης πλοκής δεν καταρρέει. Στο συγκεκριμένο βιβλίο παρουσιάζεται μια διαφορετική Ευρώπη, όπου η έννοια του πολίτη έχει αντικατασταθεί από αυτή του επαγγελματία.
Ένας καλλιτέχνης και ένας διανοούμενος διορίζονται συνοδοί κάποιου άγνωστου κατηγορούμενου, τον οποίο οφείλουν να οδηγήσουν στο εκτελεστικό απόσπασμα. Ένορκοι της δίκης είναι όλοι οι κάτοικοι της Ευρώπης, ενώ μέλη του δικαστηρίου βρίσκονται σε διάφορες πόλεις-κάστρα, πόλεις-βιβλιοθήκες, πόλεις-μοναστήρια, από τις οποίες περνούν οι πρωταγωνιστές. Σε αυτή τη σύγχρονη Ευρώπη, η απόδοση της δικαιοσύνης μοιάζει περισσότερο με λαϊκό δικαστήριο, στο οποίο συμμετέχουν όλες οι κάστες, έχοντας τις δικές τους, εμφατικά προκαθορισμένες απόψεις.
Δικαιοσύνη, ανθρωπιά, ενοχή, δημοκρατία επανεξετάζονται και τίθενται σε νέα πλαίσια μέσω του κριτικού βλέμματος της Μπουραζοπούλου, ενώ η προβληματική της επικεντρώνεται στην ανθρώπινη μοίρα, υπεύθυνη της οποίας είναι η επικρατούσα ανθρώπινη ιδεολογία.
Στο μεταίχμιο μεταξύ παραμυθιού και πολιτικού θρίλερ, το μυθιστόρημα παίζει με την ψυχολογία των ηρώων και συγχρόνως του ίδιου του αναγνώστη, θέτοντας ηθικά διλήμματα έως το τέλος της αφήγησης.
Τρυποκάρυδος | Tom Robbins | Εκδόσεις Αίολος
“Δεν ξέρω πια τι θα πει αγάπη. Την περασμένη βδομάδα είχα ένα κάρο ιδέες. Για το τι είναι η αγάπη και πώς να την κάνεις να μείνει. Τώρα που είμαι ερωτευμένος, δεν έχω ιδέα. Τώρα που είμαι ερωτευμένος, είμαι τελείως βλάκας πάνω σ’ αυτό το θέμα.”
Η γραφή του Tom Robbins είναι παρωχημένη, αλλά ταυτόχρονα απολύτως σαφής. Οι περισσότεροι λάτρεις της γραμματικής ορθότητας, ωστόσο, πιθανώς να δυσανασχετούν με τις μακροσκελείς προτάσεις και την υπερβολική δόση επιθέτων, όμως εγώ τα λάτρεψα.
Είναι μια έκρηξη από κάθε σκοπιά: πλοκή, διάλογοι, περιγραφές, ειρωνεία, χιούμορ. Είναι η μεγάλη δόση τρέλας που χρειάζεσαι τα πρωινά προτού φύγεις για τη δουλειά και η εγγύηση για ευφάνταστα όνειρα τα βράδια. Βέβαια προϋπόθεση, προκειμένου να απορροφηθείς από τον φανταστικό ρεαλισμό του Robbins, είναι να παραδοθείς, να αφήσεις στην άκρη τις εκλογικεύσεις.
Αυτό το βιβλίο είναι μια περίπλοκη, συγκινητική, σαγηνευτική, λάγνα και εκνευριστική αφήγηση. Όπως θα έπρεπε να είναι μια ρεαλιστική ωδή στην αγάπη, άλλωστε.
Ο κόσμος του Tom Robbins περιλαμβάνει πλούσιους Άραβες, εξόριστους βασιλιάδες, μαζορέτες που πηγαίνουν σε πρωτοκλασάτα πανεπιστήμια και κοκκινομάλλες πριγκίπισσες με απόψεις περί μοναρχίας και ρομαντικού ιδεαλισμού.
Η πριγκίπισσα Λη-Τσέρι ερωτεύεται έναν παράνομο. Και την ερωτεύεται κι αυτός. Και η σχέση τους όχι μόνο περνά από χίλια κύματα, αλλά προκαλεί και χίλια τσουνάμια αντιδράσεων, ενστάσεων, προσδοκιών, προβλημάτων. Ο έρωτάς τους είναι άτσαλος, αστείος, τρυφερός, έντονος, αλλά πάνω απ’ όλα αληθινός. Εκείνος θα της μάθει τα πάντα για τη φιλοσοφία πίσω από την έννοια της αγάπης, ενώ εκείνη θα του δείξει πώς είναι να τη ζεις στο πετσί της.
“Πώς θα κάνουμε την αγάπη να κρατήσει;” Άραγε, πρέπει να κάνουμε θυσίες και υποχωρήσεις για να εξασφαλίσουμε ένα μόνιμο χαμόγελο στα χείλη του αγαπημένου μας ή μήπως πρέπει να είμαστε αναπολογητικά ο εαυτός μας, ελπίζοντας να μαγνητίσουμε παντοτινά τον/τη σύντροφό μας;
Η αγάπη του Τρυποκάρυδου για τη Λη-Τσέρι δεν έχει δεσμά. Έτσι, βρήκε τον τρόπο να κάνει την αγάπη να κρατήσει: απελευθερώνοντάς τη.
***
Συμπερασματικά, αν βρίσκεστε σε περίοδο αναγνωστικού τέλματος, μην απελπίζεστε, υπάρχει σωτηρία. Με τις σωστές αναγνωστικές επιλογές, το τέλμα όσο αναπάντεχα έρχεται τόσο απρόσμενα φεύγει.
Δοκιμάστε να διαβάσετε κάτι που δεν θα επιλέγατε συνήθως. Ένα διαφορετικό είδος, έναν νέο συγγραφέα, ένα βιβλίο με ασυνήθιστα εικονογραφημένο εξώφυλλο ή μια ακαταλαβίστικη περίληψη. Τολμήστε την επιλογή που σας βγάζει από την ασφαλή ζώνη!
Δείτε επίσης στην αθηΝΕΑ:
