“Ουκ εν τω πολλώ το ευ” ή αλλιώς “less is more” ή “meno e di piu”… Μια φράση που υπάρχει σχεδόν σε όλες τις γλώσσες και συμπυκνώνει το νόημα των αναγνωστικών επιλογών που ακολουθούν. Μερικές φορές, στις εκτενείς αναγνώσεις, τα ατελείωτα κεφάλαια και οι αμέτρητες φράσεις κουράζουν, μπερδεύουν ή περιπλέκουν την ουσία, χωρίς λόγο.
Έτσι, όταν φτάσεις στο τέλος, νιώθεις εξάντληση αντί της γλυκιάς κούρασης που αφήνει η ευχάριστη ανάγνωση. Τα μικρά, λιτά, απέριττα αλλά, συγχρόνως, σύνθετα, καθηλωτικά έργα που επέλεξα αποτελούν ολιγοσέλιδους θησαυρούς που δεν υπολείπονται σε περιεχόμενο ή απολαυστική γραφή.
Εξάλλου, ένα καλό βιβλίο δεν χρειάζεται παρά μια σημαίνουσα φράση για να αφήσει το στίγμα του.
Ένα Κάποιο Τέλος | Julian Barnes | Εκδόσεις Μεταίχμιο
“Ιστορία είναι η βεβαιότητα που δημιουργείται στο σημείο όπου οι ατέλειες της μνήμης συναντούν τις ανεπάρκειες της τεκμηρίωσης”
Από εδώ και στο εξής, όποτε ακούω την έκφραση “μικρό διαμάντι”, αυτό το βιβλίο θα μου έρχεται στο μυαλό. Η ιστορία εξελίσσεται γύρω από τη ζωή του Τόνι, έτσι όπως εκείνος τη θυμάται. Και λέω, όπως τη θυμάται, διότι σε ορισμένα σημεία υπάρχουν φράσεις από τις οποίες αναρωτιόμαστε για την αξιοπιστία της θύμησης του αφηγητή.
Στο πρώτο μέρος ανακαλεί τα σχολικά και πανεπιστημιακά του χρόνια, την πρώτη του κοπέλα αλλά, κυρίως, τον σοβαρό και έξυπνο φίλο του Έντριαν, η παρουσία (και απουσία) του οποίου είναι κομβικής σημασίας για τη ζωή του.
Στο δεύτερο μέρος, ο εξηντάρης πλέον Τόνι έρχεται να αντιμετωπίσει καταστάσεις που νόμιζε ότι είχε αφήσει στο παρελθόν, διανύοντας ένα ταξίδι προς την ωριμότητα που ήρθε ως ξαφνική συνειδητοποίηση βιωμένη στο έπακρον.
Η επίδραση του χρόνου πάνω στον άνθρωπο, η συνεχής προσπάθειά του να τον ελέγξει, η εκμετάλλευσή του τόσο ως θεραπεία, όσο και ως διαφυγή. Τα ψέματα που λέμε στον εαυτό μας για να προχωρήσουμε, τα ψέματα που γίνονται αλήθειες μέχρι η μνήμη να ξυπνήσει. Αυτά, και τόσα άλλα… σε μόλις 200 σελίδες.
Η Θάλασσα | John Banville | Εκδόσεις Καστανιώτη
“Ίσως όλη η ζωή να μην είναι παρά μια παρατεταμένη προετοιμασία για τη στιγμή της εγκατάλειψής της”
Θα το χαρακτήριζα ένα στρυφνό βιβλίο, με επίπεδη γραφή που σε καμία περίπτωση δεν προσκαλεί τον αναγνώστη. Αντίθετα, τον βομβαρδίζει με μια αργή, μαγνητική αφήγηση στην οποία οι αναμνήσεις του πρωταγωνιστή συγχέονται μεταξύ τους.
Σαν να καταθέτει ένα ημερολόγιο, ο Banville χρησιμοποιεί ως πυξίδα τη συναισθηματική μνήμη κι όχι τους κανόνες του χρόνου. Ο πρωταγωνιστής, Μαξ, επιστρέφει στο εξοχικό σπίτι της παιδικής του ηλικίας, προκειμένου να πενθήσει τον χαμό της γυναίκας του.
Οι αναμνήσεις τραγικών γεγονότων θα επανέλθουν στην επιφάνεια για να αντισταθμίσουν την τραγικότητα του παρόντος του ήρωα. Παράλληλα με τα πρόσωπα της υπόθεσης, ξεδιπλώνεται η περιγραφή ενός τοπίου που αποτελεί κομβικό στοιχείο για την ιστορία του ήρωα.
Στη θάλασσα βίωσε για πρώτη φορά την εμπειρία του έρωτα, της φιλίας, της αναζήτησης του αγνώστου, του θανάτου. Στη θάλασσα, λοιπόν, επιστρέφει ώστε να ξαναθυμηθεί και, αν τα καταφέρει, να ξανανιώσει.
Περισσότερο για υπομονετικούς λάτρεις της αριστοτεχνικής γραφής και λιγότερο για όσους προτιμούν ένα clean read σενάριο, “Η Θάλασσα” είναι ένα ανάγνωσμα που δεν πρέπει να προσπεραστεί.
Η Κασσάνδρα και ο Λύκος | Μαργαρίτα Καραπάνου | Εκδόσεις Καστανιώτη
“Μια μέρα η μαμά μου η Κασσάνδρα, μου έφερε μια κούκλα για να μου την κάνει δώρο […] Την κοίμισα στο κουτί της αφού πρώτα της έκοψα τα πόδια και τα χέρια για να χωράει. Αργότερα της έκοψα και το κεφάλι για να μην είναι βαριά. Τώρα την αγαπώ πολύ”
Πρωτότυπο; Σίγουρα. Αφοπλιστικό; Απολύτως. Τρομακτικό; Πάνω από όλα. Το πρώτο μυθιστόρημα της Μαργαρίτας Καραπάνου έκανε το ταξίδι του και έξω από τα πάτρια εδάφη, αποκομίζοντας έναν άκρως θετικό σχολιασμό από τους New York Times (αναγραφόμενο στην παλαιότερη έκδοση) που συνοψίζει τέλεια την αίσθηση του βιβλίου:
“Εφευρίσκει τη δική του ιστορία, μπαίνει σε εφιαλτικές καταστάσεις και βγαίνει όπως ανακατεύει το όνειρο με την πραγματικότητα.” Η Κασσάνδρα είναι ένα παιδί που δέχεται χτυπήματα από παντού. Ο ασφυκτικός κλοιός της οικογένειας την πνίγει, η μητέρα της την εγκαταλείπει, ο μπάτλερ της την κακοποιεί.
Προκειμένου να καταλάβει και τελικά να επιζήσει τον κόσμο των μεγάλων, φτιάχνει μια δική της εκδοχή των πραγμάτων, έτσι που η φαντασία και η πραγματικότητα γίνονται αξεδιάλυτο κράμα.
Η συνταγή του βιβλίου είναι συγκεκριμένη και αποτελεσματική: πολλά μικρά κεφάλαια, μερικές κουταλιές διαστρέβλωσης συναισθημάτων, μια γερή δόση δέους και τέτοιες ποσότητες ωμότητας που μπορούν να απορροφηθούν μόνο σε 188 σελίδες, παραπάνω θα προκαλούσαν δυσανεξία, ενώ λιγότερες θα άφηναν μια υπόνοια πείνας.
Οικογενειακή Ευτυχία | Leo Tolstoy | Εκδόσεις Μεταίχμιο
“Κάθε εποχή έχει και τη δική της αγάπη”
Η χαρτογράφηση της σύνθετης ψυχολογίας μιας νεαρής γυναίκας που προσπαθεί να βρει το δικό της κάλεσμα, ενώ παράλληλα ακολουθεί τα βαθιά ριζωμένα ήθη και έθιμα της κοινωνίας είναι γνωστό μονοπάτι του Tolstoy.
Η δεκαεπτάχρονη Μάσα μένει μόνη με την αδερφή και γκουβερνάντα της μετά τον θάνατο της μητέρας της και δεν είναι καθόλου έτοιμη να αντιμετωπίσει την άγνωστη ενήλικη ζωή που ξεδιπλώνεται μπροστά της. Θα βρει, ωστόσο, στον εγκάρδιο φίλο του πατέρα της, το στήριγμα που τόσο αναζητούσε και, προτού το συνειδητοποιήσει, τον έρωτα που δεν ήξερε πως χρειαζόταν.
Αν και πολλά χρόνια μεγαλύτερός της, ο Μιχαήλ κάνει τα πάντα για να είναι ευτυχισμένη η καινούργια του σύζυγος. Σύντομα όμως, το αίσθημα της περιπέτειας και τα νεανικά χρόνια που η Μάσα δεν έζησε έτσι όπως όριζε η ηλικία, ανασύρονται επιθετικά στην επιφάνεια και λειτουργούν αρνητικά στην ψυχολογία της.
Η μεταφορά του ζευγαριού στην Πετρούπολη, την καρδιά της λαμπερής νυχτερινής ζωής και των προσδοκιών, μαγεύει τη Μάσα, η οποία δεν αργεί να διαπρέψει στους ανώτερους κοινωνικούς κύκλους.
Οι σχέσεις με τον άντρα της καταρρέουν και οι δυο τους απομακρύνονται όλο και περισσότερο: εκείνος στον κόσμο του ήσυχου παρελθόντος και εκείνη στην υπόσχεση του συναρπαστικού μέλλοντος.
Μετά από εγωισμούς, χρόνια αποξένωσης και δύο παιδιά, το ζευγάρι έρχεται αντιμέτωπο με τις φθορές αλλά και τις ελπιδοφόρες χαραμάδες της σχέσης τους. Δεν είναι πλέον εραστές αλλά δύο παλιοί καλοί φίλοι που μοιράζονται μια διαφορετική ωριμασμένη αγάπη, ζουν την “Οικογενειακή Ευτυχία”.
Παρ’ Όλα Αυτά | Νίκος Δήμου | Εκδόσεις Πατάκη
“Το μυστικό της ευτυχίας είναι το σήμερα. Τα αύριο είναι εφεύρεση των δυστυχισμένων. Είτε σαν ελπίδα, είτε σαν απειλή”
Το συγκεκριμένο βιβλίο είναι καλό παράδειγμα που ανατρέπει την πεποίθηση ότι τα μικρά βιβλία διαβάζονται σχετικά γρήγορα. 20 μικρά πεζά αφηγήματα με εκτιμώμενο χρόνο αφομοίωσης μια μέρα για το καθένα.
Σε χρόνο καραντίνας αυτό δεν είναι τίποτα. Θάνατος, έρωτας, ποίηση, ζωή, απώλεια, μουσική… Ο Νίκος Δήμου μιλάει για όλα μέσα από πολύ προσωπικές, πολύ απορροφητικές αφηγήσεις.
Άραγε, μπορούμε να κατανοήσουμε τη βαρύτητα του ποτέ και του πουθενά; Τη σπαρακτική φωνή ηδονής του κορμιού ή την περίεργη φύση των γάτων; Ο Δήμου μπορεί και το καταγράφει με μεγάλη μαεστρία. Αφιερωμένο σε όλους όσοι βασανίζονται, προσπαθούν, απελπίζονται αλλά συνεχίζουν να προχωρούν με την ελπίδα του σήμερα.
Οι Δύστυχες Πουτάνες της Ζωής μου | Gabriel García Márquez | Εκδόσεις Ψυχογιός
“-Πρόσεξε δάσκαλε, σ’ εκείνο το σπίτι σκοτώνουν
-Αν είναι από έρωτα, δε με νοιάζει”
Μου είναι κάπως δύσκολο να περιγράψω αυτό το βιβλίο χωρίς να αποκαλύψω τόσα ώστε να μην αφαιρέσουν από την αναγνωστική εμπειρία όσων δεν το έχουν διαβάσει. Παρ’ όλα αυτά, θα κάνω μια προσπάθεια.
Ένας αρθρογράφος αποφασίζει να περάσει τη νύχτα της παραμονής των ενενηκοστών γενεθλίων του σ’ έναν οίκο ανοχής με μια έφηβη παρθένα. Μόλις αντικρίζει όμως τη νεαρή κοπέλα κοιμισμένη στο κρεβάτι, αδρανεί, παραλύει και ίσως για πρώτη φορά νιώθει το ενδεχόμενο ενός αληθινού έρωτα.
Ο πρωταγωνιστής δεν είναι ιδιαίτερα ελκυστικός προς τον αναγνώστη: ειλικρινής μέχρι αηδίας, όχι και με τις πιο αγαθές προθέσεις, φαντάζει σαν ένας εκκεντρικός γέρος. Εδώ έγκειται και η ιδιαιτερότητα του Márquez, αφού δεν τον ενδιαφέρει να δημιουργήσει έναν ήρωα αρεστό, αλλά έναν χαρακτήρα αληθινό, έστω και στην πιο ακραία μορφή του.
Κινούμενος όχι τόσο από τον έρωτα για την ίδια την κοπέλα όσο για αυτά που εκείνη ενσαρκώνει, δηλαδή τη νεανικότητα, την αγνότητα, την πηγαία ομορφιά, ελπίζει κοντά στο τέλος της ζωής του πια να κάνει μια νέα αρχή.
Το Project Ανάγνωσης 100 Βιβλίων σ΄ Έναν Χρόνο Συνεχίζεται…
Έχω αναφέρει αρκετές φορές τον ενθουσιασμό και την όρεξη που συνοδεύει το project των εκατό βιβλίων. Ήρθε η ώρα να αποκαλύψω και το περισσότερο πρακτικό, οργανωτικό κομμάτι, χωρίς το οποίο το εν λόγω σχέδιο δεν θα μπορούσε να υλοποιηθεί.
Για να πετύχω τον στόχο των 100 βιβλίων σε έναν χρόνο πρέπει να διαβάζω 8-10 βιβλία τον μήνα. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αφιερώνω περίπου τρεις μέρες για το κάθε βιβλίο. Αν ένα βιβλίο κυμαίνεται στις 400-500 σελίδες σημαίνει ότι πρέπει να διαβάζω 150 σελίδες τη μέρα.
Προφανώς όμως, το βάρος των καθημερινών υποχρεώσεων, η όρεξη, η κούραση και οι άλλοι εκατοντάδες (pun intended) ανθρώπινοι παράγοντες έχουν ως συνέπεια ότι το πρόγραμμα δεν μπορεί να τηρηθεί με την ίδια σχολαστικότητα και τις 365 μέρες.
Αυτοί λοιπόν οι μικροί θησαυροί, εκτός του ότι προσέφεραν ξεχωριστά αναγνώσματα που σίγουρα διαβάστηκαν μονορούφι, βοήθησαν να τηρηθεί και ο προγραμματισμός λίγο πιο εύκολα.
Περισσότερα αγαπημένα βιβλία στην αθηΝΕΑ:
Η Καλλονή: Συνέντευξη με την Κατερίνα Μπέη
Ο Μεγάλος Περίπατος του Πέτρου
“Ληστές” Από τις Εκδόσεις Polaris: Ένα Άψογα Σκοτεινό Graphic Novel
Βιβλία ή Netflix; Ιδού η Απορία
