Πριν λίγο καιρό, η συνεργάτιδα της αθηΝΕΑς Μαριέττα Παπαδάτου-Παστού πρότεινε τη διεξαγωγή ενός διαγωνισμού πάνω στη θεματική της επικοινωνίας της επιστήμης. Ήμασταν ανοιχτοί σε οποιαδήποτε θεματική “από τις μαύρες τρύπες, μέχρι το DNA, τον εγκέφαλο και τη συμπεριφορά μας” και θέλαμε να μάθουμε από εσάς! Η συμμετοχή ήταν ανοιχτή σε όλους, αρκεί το άρθρο να ήταν γραμμένο με απλά λόγια, πάντα όμως με βάση επιστημονικές πηγές. Συνεχίζουμε τη δημοσίευση των άρθρων των 3 νικητών και νικητριών του διαγωνισμού, ως ελάχιστο δείγμα ευχαριστιών. Σήμερα, φιλοξενούμε τον Μίνωα Ντίνα, και το κείμενό του “What About Pavlov’s Dog?”
Με αφορμή την επίκαιρη έλευση του πασίγνωστου μουσικού συγκροτήματος της progressive ροκ σκηνής, “Pavlov’s Dog”, είναι τουλάχιστον ενδιαφέρουσα η αναφορά στην ενδεχομένως όχι και τόσο γνωστή ιστορία πίσω από το όνομα της μπάντας, που όμως σημάδεψε την ιστορία της επιστήμης της Ψυχολογίας.
Οι σκύλοι του Pavlov δεν είναι ένα ευφάνταστο όνομα που επινοήθηκε από τη μουσική βιομηχανία, ούτε ο Pavlov ένας χαρακτήρας των συγκροτημάτων για να πρωταγωνιστεί στα βίντεο κλιπ και τα τραγούδια τους. Αντίθετα, αναφέρονται σε μια σειρά πειραματικών ερευνών σε σκύλους από τον φυσιολόγο πειραματικό ερευνητή Ivan Petrovitch Pavlov στο εργαστήριό του, τον λεγόμενο “Πύργο της Σιωπής”. Ίσως ακούγεται το ίδιο τρομαχτικός και μυστηριώδης με το “κάστρο του Κόμη Δράκουλα” , αλλά και πάλι, ο επονομαζόμενος “Πύργος της Σιωπής” ονομάστηκε έτσι λόγω του περιορισμού οποιωνδήποτε ερεθισμάτων θα μπορούσαν να παρέμβουν σε μια πειραματική διαδικασία και ο ήχος ιδιαιτέρως έπρεπε να ελεγχθεί.
Ο Pavlov λοιπόν ήθελε να μετρήσει την ποσότητα του σιέλου που παράγεται από τους σιελογόνους αδένες των σκύλων. Είχε τοποθετήσει για αυτό το σκοπό σωλήνες στους αδένες των σκύλων του. Το φαινόμενο που όμως κατέληξε να μελετήσει ήταν η μάθηση, συγκεκριμένα η κλασική εξαρτημένη μάθηση, την οποία εξέλιξε αργότερα ο John B. Watson.
Τι Συνέβη Όμως στo Σκύλo του Pavlov;
Συγκεκριμένα, διαπίστωσε ότι ο σκύλος ενέκρινε σάλιο κάθε φορά που του έφερναν φαγητό, αλλά μετά από λίγο οι σιελογόνοι αδένες του ενέκριναν σάλιο ήδη με την έλευση του ατόμου που του σέρβιρε το φαγητό. Μάλιστα, ενέκρινε σάλιο ήδη από το άκουσμα του κουδουνιού που ήταν συνδεδεμένο στην πόρτα που άνοιγε για την έλευση της τροφής του.
Αυτό το φαινόμενο οδήγησε τον Pavlov να σκεφτεί ότι ερεθίσματα μεταξύ τους ασυσχέτιστα, όταν συσχετιστούν χωροχρονικά μπορούν να δημιουργήσουν ένα αντανακλαστικό, μια σχέση δηλαδή όπου ένα ερέθισμα προκαλεί μια αντίδραση. Το πρώην ουδέτερο ερέθισμα, το καμπανάκι ή η θέα του ανθρώπου που φέρνει τροφή, όταν σχετιστεί με το ανεξάρτητα προκλητικό ερέθισμα, την τροφή που προκαλεί έκκριση σάλιου, μετατρέπεται σε εξαρτημένα προκλητικό ερέθισμα, αφού προκαλεί μια αντίδραση που πριν δεν προκαλούσε.
Το φαινόμενο αυτό είναι κάτι παραπάνω από καθημερινό. Πεινάμε όταν βλέπουμε μια διαφήμιση ενός καλομαγειρεμένου φαγητού στην τηλεόραση, ακόμα κι αν βλέπουμε απλά Pixels. Αηδιάζουμε στη θέα μιας βίαιης εικόνας, ακόμα και αν δεν βιώνουμε τη βία οι ίδιοι, κάτι που έχουν χρησιμοποιήσει κατά κόρον στο χώρο του κινηματογράφου. Άμεση, μάλιστα, εφαρμογή, το παράδειγμα του βιβλίου και της ταινίας “Το Κουρδιστό Πορτοκάλι”, όπου ο χαρακτήρας εκτίθεται στη λεγόμενη θεραπεία αποστροφής, με σκοπό τη μείωση της παραβατικής συμπεριφοράς, η οποία μέσω θεραπείας αποστροφής συσχετίστηκε με ασυμβίβαστες αντιδράσεις εμετού.
Αυτό το φαινόμενο οδήγησε τον Pavlov να σκεφτεί ότι ερεθίσματα μεταξύ τους ασυσχέτιστα, όταν συσχετιστούν χωροχρονικά μπορούν να δημιουργήσουν ένα αντανακλαστικό, μια σχέση δηλαδή όπου ένα ερέθισμα προκαλεί μια αντίδραση.
Αντίστοιχα, οι Pavlov’s Dog επέλεξαν ένα πολύ εύστοχο όνομα, και μάλιστα ιδιαιτέρως αυτοαναφορικό, καθώς τα ηχητικά ερεθίσματα που παράγονται από τη μουσική τους συσχετίζονται με τα συναισθήματα που μας προκαλούν. Έτσι, όταν κάποιος ερωτοχτυπημένος ακούσει το στίχο “Julia, I can’t live without you love”, ακόμα κι αν δεν είναι Αγγλοσαξονικής καταγωγής για να μιλά αγγλικά ως μητρική γλώσσα και ακόμα κι αν δεν είναι ερωτευμένος με μια γυναίκα με το όνομα Julia, αναπόφευκτα θα νιώσει αντίστοιχα συναισθήματα οδύνης.
