Ο διευθυντής φωτογραφικών υπηρεσιών στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο είναι ένας φωτογράφος που, τρέχοντας μαζί με τους αθλητές στους αγώνες, κερδίζει τις δικές του, μοναδικές στιγμές.
Ο Άγγελος Ζυμάρας δεν περνάει απαρατήρητος, παρόλο που θα το ήθελε πολύ. Είναι γιγαντόσωμος, με γενειάδα και μακριά μαλλιά. Στο ένα χέρι κρατάει συνήθως ένα στριφτό τσιγάρο και στο άλλο μία φωτογραφική μηχανή. Έχει γυρίσει όλο τον πλανήτη φωτογραφίζοντας. Έκανε και άλλα, πολλά, η ζωή του θα μπορούσε να εμπνεύσει κινηματογραφικά σενάρια.
Έχει υπογράψει φωτογραφίες-ντοκουμέντα, εικόνες που έγιναν “κορνίζες” και κοσμούν σπίτια εδώ και δεκαετίες σε όλη την Ευρώπη. Έχει φωτογραφίσει διάσημους ηθοποιούς (Malkovich, Dafoe), σκηνοθέτες (Coppola, Kitano, Γαβράς) και άλλους καλλιτέχνες, τους πιο σημαντικούς αθλητές στίβου στον κόσμο και τους περισσότερους μεγάλους Έλληνες αθλητές που διακρίθηκαν σε διεθνείς διοργανώσεις.
Έχει διδάξει σε χιλιάδες μαθητές φωτογραφία. Η περίφημη Stereosis στη Θεσσαλονίκη αποτελεί δεξαμενή νέων φωτογράφων. Τα τελευταία χρόνια κάνει διπλή καριέρα στο εξωτερικό, τόσο ως φωτογράφος σε μεγάλες διοργανώσεις για ξένα πρακτορεία όσο και ως photo manager για ολυμπιακές διοργανώσεις και παγκόσμια πρωταθλήματα. Έζησε σχεδόν δύο δεκαετίες στο Λονδίνο˙ το υπόλοιπο διάστημα της ενήλικης ζωής του, με έδρα τη Θεσσαλονίκη, σε όλο τον κόσμο.
Ήδη από τον Ιούνιο θα βρίσκεται στο Τόκιο για τους Ολυμπιακούς Αγώνες ως διευθυντής φωτογραφικών υπηρεσιών.
Σπούδασες φωτογραφία στο Λονδίνο και ταξίδεψες πολλά χρόνια σε όλο τον κόσμο φωτογραφίζοντας. Πώς ήταν εκείνα τα χρόνια η ζωή σου ως φωτογράφου;
Τα χρόνια στο Λονδίνο, φωτογραφικά, ήταν σούπερ, με την έννοια ότι το Λονδίνο ήταν για πάρα πολλά χρόνια το κέντρο της φωτογραφίας. Και μόνο το να είσαι εκεί ήταν σημαντικό.
Παράλληλα με τις σπουδές μου, ξεκίνησα να δουλεύω σε εταιρείες, γνώρισα πάρα πολλούς φωτογράφους, δούλευα πάρα πολύ στον σκοτεινό θάλαμο, στο ασπρόμαυρο -αυτό με κέρδισε περισσότερο-, ενώ έκανα και φωτογραφία δρόμου. Σε κάποια φάση άρχισαν να μου δίνουν και άλλες δουλειές, σχετικές και με την επικαιρότητα. Το ’93, την περίοδο που καιγόταν ο Αμαζόνιος, μου ζητήθηκε να καλύψω το θέμα γιατί δεν υπήρχε υλικό κι έτσι ξεκίνησαν και αυτού του είδους οι συνεργασίες με εταιρείες. Άρχισα τότε να ταξιδεύω, αλλά δεν έκανα τόσο επικαιρότητα, καθώς εκείνα τα χρόνια ήταν δύσκολη, με την έννοια ότι μέχρι να πας, να φωτογραφίσεις, να τα στείλεις, έπαυε πια να είναι επικαιρότητα.
Ήταν πολύ σημαντικό ότι από τη διαφημιστική φωτογραφία άρχισα σταδιακά να κάνω φωτορεπορτάζ, το οποίο πρόσφερε πάρα πολλά στοιχεία στη ματιά μου, καθώς το να είσαι σε μια ξένη χώρα εκείνα τα χρόνια δεν ήταν και τόσο εύκολο. Όταν είχα πάει στη Βολιβία, μου είπαν στο τελωνείο ότι είμαι ο πρώτος Έλληνας που περνούσε από εκεί. Οι συνθήκες δεν ήταν και τόσο ευνοϊκές με τα ταξίδια. Όταν βρίσκεσαι σε χώρες που δεν έχουν δει πολλούς ξένους, η δουλειά σου μπορεί να γίνει πολύ δύσκολη. Έτσι, όμως, μαθαίνεις να προσεγγίζεις τους ανθρώπους. Κάτι που δεν μαθαίνεται στα πανεπιστήμια˙ ακόμα και στη χώρα σου να είσαι, πρέπει να βρίσκεις τρόπους να προσεγγίζεις τους ανθρώπους. Στις χώρες ειδικά που μοιάζεις “διαφορετικός”, όπως όταν ήμουν στην Ασία, έχεις πάντα τα βλέμματα των ανθρώπων στραμμένα πάνω σου, όλοι παρατηρούν τι κάνεις, είναι δύσκολο να φωτογραφίσεις, συχνά αρνούνται. Ήταν πολύ μεγάλο σχολείο το να μπορέσω σε αυτές τις κοινωνίες, σε οποιαδήποτε κατάσταση, να βρω τον τρόπο όχι μόνο να γίνω δεκτός, αλλά και, από τη στιγμή που γινόμουν δεκτός, να μπορώ να κάνω εικόνες.
Στη Θεσσαλονίκη επέστρεψες το 2000, ξεκίνησες τη Stereosis στην Τούμπα και το 2004 δημιουργήσατε με τους συνεργάτες σου τον σημερινό χώρο. Έχεις περάσει και από τη διδασκαλία, έχεις εκπαιδεύσει πολλούς μαθητές. Θα επιστρέψεις ξανά στις αίθουσες;
Το κομμάτι της διδασκαλίας ξεκίνησε από το Λονδίνο, όπου αρχικά παρακολουθούσα διάφορα σεμινάρια, με σκοπό να χτίσω σταδιακά τη δική μου δουλειά. Εκεί έμαθα ότι στην εφαρμοσμένη φωτογραφία, όταν έχεις πελάτες, πρέπει όλα να γίνονται σωστά, δεν αρκεί να είσαι καλός φωτογράφος, αλλά να έχεις και καλό portfolio, το οποίο πρέπει συνέχεια να ανανεώνεις και να πείθεις τον πελάτη σου ότι, σε σχέση με τους υπόλοιπους, εσύ είσαι ο καλύτερος, με φρέσκες ιδέες, φρέσκες ματιές. Οπότε ένας τρόπος για να το πετύχω ήταν μέσα από τη συνεχή παρακολούθηση σεμιναρίων. Ώσπου κάποια στιγμή άρχισα να διδάσκω κι εγώ σε σεμινάρια, ως βοηθός, και, με την πάροδο του χρόνου ξεκίνησα δικά μου σεμινάρια στον σκοτεινό θάλαμο, σε άτομα που ήθελαν να μυηθούν στα μυστικά της εκτύπωσης.
Λόγω του ότι και στην Αγγλία έκανα σεμινάρια σε παιδιά, σε ειδικές δομές που είχαμε φτιάξει σε σχολεία, συνέχισα και εδώ στο ίδιο μοτίβο, στήνοντας σκοτεινούς θαλάμους σε κατασκηνώσεις. Τα παιδιά μαγεύονταν από αυτό. Έτσι, αφότου ήρθα στην Ελλάδα, ξεκίνησα σεμινάρια, τα οποία αρχικά απευθύνονταν σε επαγγελματίες που ήθελαν να διευρύνουν τις γνώσεις τους. Σιγά σιγά άρχισαν να έρχονται άτομα που δεν είχαν σχέση με τη φωτογραφία, που απλώς ήθελαν να δουν τι είναι, πώς λειτουργεί.
Τα χρόνια στο Λονδίνο, φωτογραφικά, ήταν σούπερ, με την έννοια ότι το Λονδίνο ήταν για πάρα πολλά χρόνια το κέντρο της φωτογραφίας. Και μόνο το να είσαι εκεί ήταν σημαντικό.
Στο μέλλον, σίγουρα θα ασχοληθώ με αυτό το κομμάτι, γιατί είναι κάτι που μου αρέσει, μπορείς να κερδίσεις και ο ίδιος πολλά πράγματα. Στα σεμινάρια δημιουργείται μία αμφίδρομη σχέση, γιατί έρχεσαι σε επαφή με τις φωτογραφίες των παιδιών που ξεκινούν τώρα να ασχολούνται με το αντικείμενο, με τις καθημερινές τους ανησυχίες, αλλά και με το τι θέλουν να φωτογραφίσουν, πώς θέλουν να το φωτογραφίσουν, πώς αξιοποιούν τις νέες τεχνολογίες. Είναι μια αμφίδρομη σχέση που θέλω να έχω, θέλω να καταλάβω το πώς αντιλαμβάνονται τον κόσμο της φωτογραφίας, γιατί η ματιά τους είναι αυτή που θα επηρεάσει τη ματιά στις επόμενες γενιές. Θέλω να είμαι παρών σε αυτό.
Πότε ξεκίνησες να κάνεις αθλητικό φωτορεπορτάζ και πώς ήταν το πρώτο διάστημα;
Με τα αθλητικά άρχισα να ασχολούμαι το 2007, όταν μου ζητήθηκε από ένα περιοδικό στίβου (“Athletics Μagazine“) να καλύψω ένα διεθνές meeting χωρίς να έχω κάποια προηγούμενη εμπειρία.
Πήγα, αλλά δεν είχα τον κατάλληλο εξοπλισμό φακών που απαιτούνται στη φωτογράφιση των σπορ, οπότε αναγκαστικά έπρεπε να είμαι πάρα πολύ κοντά στους αθλητές, κάτι το οποίο φυσικά μου άρεσε. Και επειδή ήμουν τόσο κοντά, έβγαλα πολύ ωραίες εικόνες. Γενικά, η εμπειρία ήταν πολύ ωραία, οι εικόνες βγήκαν πολύ ωραίες, άρεσαν, κι έτσι συνέχισα να κάνω θέματα για το “Athletics Magazine”. Στην αρχή ήταν για μένα παιχνίδι, δεν το έβλεπα ως καριέρα, απλώς η πρώτη αυτή επαφή μου άρεσε πάρα πολύ. Άρχισα να γνωρίζω πολύ μεγάλα ονόματα, που ως τότε, λόγω του ότι δεν είχα ασχοληθεί με τον χώρο, δεν τα ήξερα.
Το 2009, το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Στίβου στο Βερολίνο ήταν καθοριστικό, χάρη στην αίσθηση που μου δημιούργησε το να βρίσκομαι μέσα σε ένα γεμάτο στάδιo. Τότε ήταν που έγινε και το παγκόσμιο ρεκόρ του Bolt στα 100 μέτρα. Έβλεπα τους φωτογράφους πώς έτρεχαν πίσω του, γενικά είδα πόσοι άνθρωποι ασχολούνται με αυτό και άρχισε να μου αρέσει πολύ. Ήθελα δηλαδή και να παρακολουθώ αγώνες, αλλά και να είμαι κομμάτι τους, ως φωτογράφος.
Αμέσως μετά ακολούθησε το Διεθνές Meeting Στίβου στη Θεσσαλονίκη, με γεμάτο το Καυταντζόγλειο, στο οποίο συμμετείχε και ο Bolt. Τη χρονιά εκείνη ήταν που αποφάσισα ότι θέλω να ασχοληθώ πιο πολύ με αυτό το κομμάτι. Στη φωτογραφία κάνεις κύκλους. Τότε, η διαφημιστική φωτογραφία και τα σεμινάρια είχαν αρχίσει να κλείνουν ως κεφάλαια για μένα, και ήταν σούπερ που άνοιγε αυτός ο κύκλος.
Έχεις καλύψει ήδη πολλές διοργανώσεις Ολυμπιακών Αγώνων. Χειμερινούς και θερινούς. Τι θυμάσαι περισσότερο;
Θυμάμαι το Λονδίνο, την πρώτη Ολυμπιάδα που κάλυψα. Οι περισσότεροι φωτογράφοι δουλεύουν έξω από το γήπεδο, μέσα μπαίνουν 12 μόνο. Το 2012 μου δόθηκε η ευκαιρία να μπω στο γήπεδο, κορυφαίο γεγονός για μένα το να βρίσκομαι ανάμεσα στους 12, να είναι Ολυμπιάδα, στο γήπεδο να γίνεται χαμός, 60-80 χιλιάδες κόσμος, και εγώ να είμαι στο κέντρο, να κάνω βόλτες στο γρασίδι, να κινούμαι ανάμεσα στους αθλητές. Αυτό κράτησε για μια ώρα. Ένιωθα ότι ζούσα μια ιστορική στιγμή.
Έχεις ασχοληθεί και με τη διεύθυνση φωτογραφικών υπηρεσιών σε μεγάλες διοργανώσεις. Θα είσαι photo manager και στο Τόκιο. Πώς είναι αυτή η παράλληλη καριέρα;
Ως photo manager, το πιο βασικό είναι να καθορίσεις τις θέσεις των φωτογράφων. Έχοντας καλύψει πολλές διοργανώσεις και πάρα πολλά σπορ, ξέρω ποιες είναι οι καλύτερες θέσεις απ’ όπου μπορεί κάποιος να φωτογραφίσει. Η δουλειά του photo manager είναι να βρει τις καλύτερες θέσεις και να προσπαθήσει να διευκολύνει τους φωτογράφους. Το ένα κομμάτι της δουλειάς του σχετίζεται με γραφειοκρατικά θέματα και το άλλο, στην Ολυμπιάδα για παράδειγμα, που έρχονται πάνω από 1.000 φωτογράφοι, το να βλέπεις ποιες είναι οι ανάγκες τους και να προσπαθείς να λύσεις ό,τι πρόβλημα προκύπτει. Είναι καθαρά θέση ευθύνης. Εάν κάτι πάει στραβά, θα πρέπει να το αντιμετωπίσεις επιτόπου. Γενικά, προτού αρχίσουν οι αγώνες, ο photo manager ασχολείται με ζητήματα που αφορούν την οργάνωση – πρέπει να έρθεις σε επαφή με όλα τα μέλη της οργανωτικής επιτροπής, να κάνεις ένα photo briefing, να ορίσεις τους κανόνες για το πώς θα πρέπει να συμπεριφέρονται οι φωτογράφοι. Το πιο σημαντικό είναι να εντοπίσεις τις θέσεις στις οποίες θα σταθούν για να φωτογραφίσουν. Γίνεται φυσικά και το test event, νωρίτερα, προκειμένου να ελεγχθούν όλα αυτά στην πράξη.
Το 2012 μου δόθηκε η ευκαιρία να μπω στο γήπεδο, κορυφαίο γεγονός για μένα το να βρίσκομαι ανάμεσα στους 12, να είναι Ολυμπιάδα, στο γήπεδο να γίνεται χαμός… Ένιωθα ότι ζούσα μια ιστορική στιγμή.
Τι όνειρα κάνεις για το μέλλον; Τι άλλο έχει μείνει που δεν έχεις κάνει και θέλεις να ζήσεις;
Για μένα η φωτογραφία είναι αφήγηση, προσπαθώ μέσα από τις φωτογραφίες να αφηγηθώ μια ιστορία, νομίζω ότι αυτό έχω κάνει έως τώρα για τα σπορ. Σίγουρα θα υπάρχει δουλειά, αλλά και ενδιαφέρον για τους νέους αθλητές, ωστόσο αν βρεθεί κάτι που θα με ιντριγκάρει, μπορεί παράλληλα να ασχοληθώ και με αυτό. Όπως σε παράλληλη βάση είχα ξεκινήσει με την αθλητική φωτογραφία, κάτι παρόμοιο μπορεί να συμβεί και στο μέλλον. Δεν είναι ότι έχω βαρεθεί, δεν το βλέπω έτσι. Έχουν περάσει όμως 10 χρόνια και, αν κάτι με ιντριγκάρει, εύκολα θα το ακολουθήσω.
Υπήρξες αθλητής στίβου στον Ηρακλή, στη Θεσσαλονίκη. Είναι ο στίβος τόσο συναρπαστικός φωτογραφικά;
Από μικρός, με το που έμπαινα στο ταρτάν, αισθανόμουν πάρα πολύ ωραία, οπότε ήταν καθαρά προσωπική υπόθεση ότι μου άρεσε να βρίσκομαι εκεί. Όταν ξεκίνησα την αθλητική φωτογραφία, όλοι μου έλεγαν να ασχοληθώ με το ποδόσφαιρο και το μπάσκετ, γιατί έτσι θα μου δινόταν η δυνατότητα να ζήσω μέσα από τη δουλειά μου. Όταν, λοιπόν, πήγα να φωτογραφίσω μπάλα, με έβαλαν στο κόρνερ και καθόμουν και περίμενα. Ήταν κάτι που δεν μου άρεσε. Έδωσα και δεύτερη ευκαιρία, ξαναπήγα άλλη μια φορά, αλλά για να έχεις ωραίες φωτογραφίες στο ποδόσφαιρο πρέπει να φανείς πολύ τυχερός, γενικά είναι δύσκολο, μπορώ να καταλάβω τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι φωτογράφοι, όμως εγώ δεν θα ήμουν ποτέ ένας από αυτούς.
Στον στίβο δεν βαριέσαι. Έχει μεγάλη γκάμα αθλημάτων, ακόμα και καθαρά βιοποριστικά να το δει κάποιος, δεν βαριέται, πόσο μάλλον αν το δει δημιουργικά. Έχοντας πάει σε 15 παγκόσμια πρωταθλήματα, πάντα βρίσκω καινούριες γωνίες, καινούρια πράγματα να φωτογραφίσω, άλλους τρόπους, οπότε σίγουρα ένα ενδιαφέρον το έχει.
Φυσικά, όλα έχουν το ενδιαφέρον τους, αν βρεις τον τρόπο να τα φωτογραφίσεις. Τα σπορ προσφέρουν πολλές εικόνες. Σε όλα τα αθλήματα υπάρχουν γωνίες και υπάρχει κάτι να δεις που θα ενδιαφέρει εσένα, αλλά και τους αναγνώστες.
Για μένα η φωτογραφία είναι αφήγηση, προσπαθώ μέσα από τις φωτογραφίες να αφηγηθώ μια ιστορία, νομίζω ότι αυτό έχω κάνει έως τώρα για τα σπορ.
Συνεργάστηκες με πολλά μέσα ενημέρωσης από όλο τον πλανήτη. Είναι διαφορετικό να δουλεύεις στο εξωτερικό σε σύγκριση με την Ελλάδα;
Κάθε χώρα έχει δικούς της αναγνώστες, οι οποίοι θέλουν συγκεκριμένες εικόνες, τους έχουν εκπαιδεύσει να βλέπουν συγκεκριμένες εικόνες. Ένας λόγος που ζητούσαν συνεργασία μαζί μου στην Ασία είναι επειδή οι Ασιάτες έχουν εντελώς διαφορετικό μάτι από αυτό των Ευρωπαίων. Οι Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί κινούνται πάνω κάτω στο ίδιο μήκος κύματος, ενώ οι Ασιάτες έχουν εντελώς διαφορετικό τρόπο με τον οποίο φωτογραφίζουν και επιλέγουν τις εικόνες που θα δημοσιευτούν στα δικά τους μέσα. Έτσι, άρχισε μια συνεργασία με διάφορα ασιατικά μέσα (στην Κορέα, στην Ιαπωνία, στην Ινδονησία, στις Φιλιππίνες και με διάφορα στην Κίνα), στα οποία άρεσαν μεν οι εικόνες μου, αλλά δεν αφορούσαν δικούς τους αθλητές. Ενώ έχουν δικούς τους φωτογράφους, θέλουν και μένα, επειδή οι φωτογραφίες μου έχουν διαφορετικό αποτέλεσμα από αυτό που προκύπτει μέσα από τον δικό τους τρόπο φωτογράφισης.
Νομίζω ότι μπορούσα να καταλάβω τι ζητάει η αγορά τους και κατάφερνα να το κάνω με τον δικό μου τρόπο, τον τρόπο της αφήγησης, δηλαδή μέσα σε τέσσερις φωτογραφίες να μπορεί ο αναγνώστης να δει πάρα πολλά στοιχεία για τον αθλητή.
Επίσης, οι Ασιάτες με βλέπουν ως ξένο φωτογράφο, και ίσως με θεωρούν καλύτερο από τους δικούς τους. Είναι λίγο πολύ όπως σκεφτόμαστε κι εμείς απέναντι σε έναν ξένο φωτογράφο που έρχεται εδώ, νομίζουμε ότι θα είναι καλύτερος. Έτσι, μπόρεσα να μπω σε αυτή την αγορά, ως ξένος, έχοντας όμως ως πλεονέκτημα ότι μπορούσα να επικοινωνώ μαζί τους. Μου έδιναν εικόνες στις οποίες δεν είχαν πρόσβαση ούτε οι δικοί τους φωτογράφοι, επειδή αντιλήφθηκαν ότι μπορεί η δουλειά μου να τους φέρει περισσότερο κοινό. Πιστεύω, δηλαδή, ότι ξεχώρισε η δουλειά μου. Δεν πιστεύω ότι είμαι καλύτερος από αυτούς, ωστόσο έπαιξε καθοριστικό ρόλο η χημεία που απέκτησα με τους αθλητές συγκεκριμένων χωρών.
Σε αυτό είμαι και λίγο τυχερός, γιατί είμαι ψηλός σε σχέση με τους δικούς τους φωτογράφους. Οι αθλητές ζητούσαν να μου μιλήσουν, ζητούσαν να δουν φωτογραφίες μου. Άρχισα να κάνω παρέα μαζί τους και, αν και ξένος, με ενέταξαν στη δική τους “ιστορία”. Γενικά, είμαι πολύ πιο γνωστός στην Ασία απ’ ό,τι στην Ελλάδα.
Το ότι σε αναγνωρίζουν οι περισσότεροι ξένοι μεγάλοι αθλητές σε βοηθάει να κάνεις καλύτερη εικόνα;
Ναι, εννοείται ότι βοηθάει το να έχεις σχέση με τους αθλητές, είτε είναι Έλληνες είτε ξένοι. Νομίζω ότι και οι αθλητές αισθάνονται καλύτερα όταν, ανάμεσα στους εκατό φακούς που έχουν απέναντί τους, βλέπουν κάποιον που αναγνωρίζουν. Θέλουν να δουν έναν φωτογράφο που ξέρουν, να του ποζάρουν ή να κάνουν κάτι έξτρα που θα τους ζητήσει. Και νιώθουν χαρά όταν γνωρίζουν κάποιον που τους φωτογραφίζει, γιατί ξέρουν ότι μετά θα τους στείλει τη φωτογραφία. Οπότε η σχέση είναι σημαντική, με την έννοια ότι, εκτός από εμάς, βοηθάει και τους αθλητές, κυρίως ψυχολογικά.
Με τους αθλητές που γνωριζόμαστε, μπορεί να πιούμε και καφέ μαζί, γενικά πάντα ήθελα να έχω σχέση μαζί τους. Δεν ήθελα να τους φωτογραφίζω μόνο την ώρα που έκαναν κάποια προσπάθεια. Συχνά πηγαίνω στις προπονήσεις τους, θέλω να τους φωτογραφίζω και στην καθημερινή ζωή τους. Με ενδιαφέρει πιο πολύ ο άνθρωπος και όχι ο αθλητής. Χτίζεις μία σχέση πολύ σημαντική και για τις δυο πλευρές. Και φυσικά είναι πολύ ωραίο, όταν ζητάει φωτογραφίες ένας χορηγός, να προτείνει ο αθλητής εμένα ως φωτογράφο – ή, γενικά, να σκεφτεί να κάνει μαζί μου μια δουλειά. Τη θεωρώ προσωπική σχέση, που έχει και επαγγελματικές προεκτάσεις.
Νομίζω ότι και οι αθλητές αισθάνονται καλύτερα όταν, ανάμεσα στους εκατό φακούς που έχουν απέναντί τους, βλέπουν κάποιον που αναγνωρίζουν. Θέλουν να δουν έναν φωτογράφο που ξέρουν, να του ποζάρουν ή να κάνουν κάτι έξτρα που θα τους ζητήσει.
Πόσο σημαντική είναι η εξέλιξη της τεχνολογίας για έναν φωτογράφο;
Χρησιμοποιώ κάθε gadget που με βοηθάει να βελτιώσω τη φωτογραφία μου. Αγκάλιασα την ψηφιακή φωτογραφία όταν έκρινα πως άρχισε να γίνεται χρήσιμο εργαλείο στη δουλειά μου.
Έλεγαν για την αυτόματη εστίαση, όταν κυκλοφόρησε για πρώτη φορά, ότι αυτό θα σήμαινε τον θάνατο της φωτογραφίας, επειδή ο καθένας θα μπορούσε να τραβήξει μια ευκρινή εικόνα. Για μένα ήταν εξαιρετική, επειδή η όρασή μου δεν είναι και στα καλύτερά της. Δεν είμαι καθόλου συναισθηματικός για το κιτ που χρησιμοποιώ – αν μια κάμερα λειτουργεί ως εργαλείο, τότε μου αρέσει.
Πιστεύω ότι η τεχνολογία έχει βελτιώσει την αθλητική φωτογραφία. Δεν χρειάζεται να ανησυχούμε για την τεχνική όταν προσπαθούμε να αποτυπώσουμε τη στιγμή. Στο παρελθόν, οι αθλητικοί φωτογράφοι θεωρούνταν δεύτερης κατηγορίας επαγγελματίες σε σχέση με τους φωτορεπόρτερ και τους εικαστικούς, επειδή το μόνο που κάναμε ήταν “να καταγράψουμε τη στιγμή”. Τώρα, με τον εξοπλισμό που χρησιμοποιούμε, αισθάνομαι ότι είμαστε πιο ελεύθεροι να επικεντρωθούμε στην καλλιτεχνική πλευρά, που αφορά τη σύνθεση της φόρμας και τον φωτισμό.
Οι φωτογραφικές μηχανές Mirrorless, για μένα, είναι το επόμενο μεγάλο άλμα προς τα εμπρός χάρη στα πλεονεκτήματα που μπορούν να προσφέρουν.
Ο εξοπλισμός έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια. Πώς ήταν παλιά που κουβαλούσες άπειρα κιλά στην πλάτη; Τι διαφορές βλέπεις με το σήμερα και το αύριο στη φωτογραφία;
Εννοείται ότι ο εξοπλισμός πάει συνεχώς από το καλό στο καλύτερο. Δεν είναι μόνο τα κιλά όμως. Σκέψου την περίοδο που φωτογραφίζαμε με φιλμ, αν και εγώ τότε δεν έκανα στίβο, αλλά ξέρω από ιστορίες ότι είναι διαφορετικό να πηγαίνεις με δέκα φιλμάκια από το να πηγαίνεις με μία ψηφιακή, γιατί ενώ στη μία περίπτωση έχεις τη δυνατότητα να κάνεις 300 λήψεις, στην άλλη μπορείς να κάνεις και δέκα χιλιάδες. Γίνεται πιο γρήγορη και εύκολη για εμάς η φωτογραφία. Είναι, φυσικά, και τα κιλά. Παλιά χρειαζόμασταν εξοπλισμό, ο φακός ζύγιζε γύρω στα δέκα κιλά. Οι καινούριες μηχανές είναι σαφώς πιο ελαφριές, οι καινούριοι φακοί έχουν καλύτερη οξύτητα, μπορείς να βγάλεις καλύτερο αποτέλεσμα.
Δεν ξέρω πόσο θα προχωρήσει τα επόμενα χρόνια η τεχνολογία, πάντως η ψηφιακή τεχνολογία βοήθησε πολύ, κυρίως όσον αφορά τον αριθμό των λήψεων. Επικεντρωνόσουν στο να κάνεις σωστές φωτογραφίες, αυτές που ζητούσαν οι αναγνώστες, οι οποίες ήταν συνήθως action φωτογραφίες, την ώρα που περνάει το εμπόδιο ο αθλητής ή την ώρα που περνάει τον πήχη. Σήμερα μας δίνεται η δυνατότητα να κάνουμε και άλλα πράγματα, γιατί μπορούμε να δούμε πώς είναι το φως, η γωνία, έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε πιο δημιουργικές και σύγχρονες λήψεις.
Πλέον, σε σύγκριση με το παρελθόν, η νέα τεχνολογία σου επιτρέπει να κάνεις όσα “κλικ” θέλεις, να πειραματίζεσαι όσο θέλεις, ενώ πριν ήταν θέμα κοστολογίου το πόσα φιλμάκια θα πάρεις, υπήρχε πειθαρχία στο πόσες φωτογραφίες θα βγάλεις. Ωστόσο, όταν τα νέα παιδιά, με αυτές τις μηχανές, χάνουν λίγο την μπάλα, αυτό είναι δώρο άδωρον. Χρειάζεται πειθαρχία, η οποία φυσικά δεν επιβάλλεται.
Η πειθαρχία αυτή “επιβάλλει” σ’ εμένα, για παράδειγμα, όταν είναι να φωτογραφίσω κάπου, να πηγαίνω πιο νωρίς για να δω πώς είναι το φως, πού να καθίσω, μελετώ όλη τη συνθήκη. Γενικά, προσπαθώ να γίνει πολύ ενδιαφέρον αυτό που κάνω, γι’ αυτό θέλω να είμαι προετοιμασμένος πριν από την έναρξη του αγώνα για όλα αυτά τα ζητήματα.
Οι εταιρείες ανταγωνίζονται για το ποια θα βγάλει την καλύτερη μηχανή, τον καλύτερο φακό. Τι διαφορές έχουν μεταξύ τους;
Δύο μεγάλες, γνωστές εταιρείες (Canon και Nikon) έβγαζαν για την αθλητική φωτογραφία εξειδικευμένες μηχανές και φακούς, οι οποίες δεν είχαν μεγάλες διαφορές μεταξύ τους. Έκαναν στην ουσία έναν αγώνα δρόμου˙ εάν έβγαζε η μία εταιρεία κάτι, ύστερα από λίγο καιρό ακολουθούσε η άλλη. Υπήρχαν βελτιώσεις, αλλά δεν υπήρχε ουσιαστική διαφορά.
Ενώ οι δύο εταιρείες κινούνταν περίπου στο ίδιο πλαίσιο, με μηχανές αρκετά μεγάλες και ανθεκτικές, τα τελευταία δύο χρόνια μπήκε και μια άλλη εταιρεία στο παιχνίδι (Sony), η οποία εισήγαγε μια καινοτομία, με μηχανές πολύ πιο μικρές, που δεν ακούγονται, με δυνατότητα λήψης μέχρι 20 καρέ το δευτερόλεπτο, έχοντας παράλληλα εξελίξει το κομμάτι της εστίασης σε απίστευτο βαθμό.
Έτσι, οι δύο εταιρείες έγιναν τρεις και οι δυο πρώτες άρχισαν να βγάζουν μοντέλα αντιγράφοντας τη νεότερη. Φαντάζομαι ότι τα επόμενα χρόνια θα δουλεύουμε με αυτό, μέχρι μια από τις τρεις εταιρείες να βγάλει κάτι διαφορετικό, που δεν μπορώ να φανταστώ τι μπορεί να είναι.
Το σημαντικό, ωστόσο, είναι να μπορείς να κάνεις ωραίες εικόνες ανεξαρτήτως μηχανής. Για μένα, ο εξοπλισμός είναι πολύτιμος, αλλά δεν είναι το παν. Το σημαντικό είναι να είσαι στη σωστή θέση, τη σωστή ώρα, με το σωστό φως και να κάνεις το “κλικ”.
Ποιο χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς σου σε έχει βοηθήσει να γίνεις καλύτερος;
Το πιο δύσκολο προαπαιτούμενο στην επαγγελματική φωτογράφιση είναι, νομίζω, η υπομονή. Σε κάθε εκδήλωση, χρειάζεται να είσαι οπλισμένος με υπομονή και επιμονή για το καλύτερο. Ορισμένοι παίρνουν μια φοβερή εικόνα στα πρώτα πέντε καρέ και στη συνέχεια χαλαρώνουν. Εγώ έχω άλλη προσέγγιση. Σίγουρα σκέφτομαι “αυτή ήταν μια καλή εικόνα”, αλλά μετά νιώθω ότι πρέπει να συνεχίσω, να κάνω μία καλύτερη.
Έτσι, σε κάθε αθλητική εκδήλωση, μέχρι το τελικό σφύριγμα, μέχρι την τελευταία στιγμή, μέχρι να κλείσουν τα φώτα, πιστεύω ότι έχω ακόμα μια ευκαιρία για μια φωτογραφία. Εξακολουθώ να φωτογραφίζω και να προσπαθώ για το επόμενο καρέ, προσπαθώ συνεχώς να εξελίξω τις εικόνες μου. Κάνοντάς το σημαίνει ότι είμαι πιο συγκεντρωμένος. Μπορεί να αλλάξω τη θέση μου, να τροποποιήσω μια ρύθμιση, να μετακινηθώ λίγο για να πετύχω διαφορετική γωνία λήψης ή να δοκιμάσω μια διαφορετική τεχνική, όμως συνεχίζω να προσπαθώ να βελτιώσω την εικόνα που έχω τραβήξει. Ακόμα και την ημέρα που έχω τραβήξει την πιο σπουδαία εικόνα της ζωής μου, θα πρέπει να δοκιμάσω να κάνω μια ακόμα καλύτερη αμέσως μετά. Είναι επίπονο, αλλά αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο κινούμαι και φωτογραφίζω.
Η φωτογραφία είναι ντοκουμέντο. Εσύ κάνεις zoom στη ζωή εκείνων που συναντάς και τις αποτυπώνεις με τον δικό σου τρόπο. Τι βλέπεις πίσω από τον φακό;
Πάντα σκέφτομαι πολύ προσεκτικά τις λήψεις που θα κάνω, γι’ αυτό και δεν χρησιμοποιώ συνεχόμενες λήψεις. Νομίζω ότι πρέπει να είμαστε πιο ανθρώπινοι ως προς αυτό, προσπαθώ να τραβάω πάντα μία εικόνα κάθε φορά. Κάθε φορά που πατάω το κλείστρο πρέπει να ξέρω το γιατί. Πρέπει να υπάρχει λόγος. Πρέπει να εκπλήξω αλλά και να εκπλαγώ.
Καθώς μεγαλώνω, σέβομαι όλο και περισσότερο τη φωτογραφία. Έμαθα επίσης να κατανοώ και τους περιορισμούς της. Ακόμα προσπαθώ να αφηγηθώ ιστορίες μέσω των εικόνων μου, αλλά δεν προσπαθώ να τεκμηριώσω ή να προσφέρω αποδείξεις για το πώς είναι ο κόσμος. Πλέον γνωρίζω ότι η αλήθεια σχετίζεται με το άτομο που τραβά τη φωτογραφία, και ότι η φωτογραφική μηχανή είναι ένα εργαλείο για να δείξουμε πώς είναι η ζωή.
Όταν βλέπουμε τις ίδιες εικόνες, τις ίδιες ιστορίες, ξανά και ξανά στα media, αυτό που με ενθουσιάζει δεν είναι το πώς φαίνονται τα πράγματα, αλλά το πόσο διαφορετικά μπορούμε να τα δείξουμε.
Ποια μεγάλη εικόνα θα ήθελες να είναι δική σου και σε ποια εποχή θα ήθελες να φωτογραφίζεις;
Θα ήθελα να φωτογραφίζω τις δεκαετίες του ’50, του ’60, του ’70 – είμαι ακόμα λάτρης του ασπρόμαυρου. Όταν ξεκίνησα τη φωτογραφία δρόμου, κατάλαβα ότι για μένα είναι σημαντικό να είμαι κοντά στον άνθρωπο, να καταλαβαίνω πώς αυτός λειτουργεί και να δουλεύω στο φωτορεπορτάζ, επίκαιρο ή μη. Και αναφέρομαι σε εκείνες τις εποχές, γιατί πολλές εικόνες ή ταινίες αυτών των δεκαετιών αποπνέουν κάτι πολύ όμορφο, όλο το υλικό είναι ασπρόμαυρο, μου αρέσει πολύ. Οπότε νομίζω ότι θα ήθελα να ήμουν στο Λονδίνο τη δεκαετία του ’60, να φωτογράφιζα τη μουσική σκηνή, να φωτογράφιζα όλα αυτά τα καινούρια κινήματα, εκείνα στα οποία κάνουμε αναφορές ακόμα και σήμερα.
Όσο για φωτογραφία, θα ήθελα να είναι δική μου μία του Robert Capa, που είναι ο αγαπημένος μου φωτογράφος.
Τι σημαίνει για σένα φωτογραφία;
Για μένα η φωτογραφία είναι αφήγηση, με ένα “κλικ” να αποτυπώνεις πάρα πολλά στοιχεία, μέσα από τα οποία ο αναγνώστης θα μπορεί να τη διαβάσει και να δει αυτά που θέλεις να του πεις. Δεν ξέρω κατά πόσο γίνεται αντιληπτό από αυτούς που βλέπουν φωτογραφίες, αλλά αυτό είναι και θέμα εκπαίδευσης, το να μάθεις να “διαβάζεις” τις φωτογραφίες. Σε κάθε φωτογραφία προσπαθώ να δω αυτό που θέλει να αφηγηθεί, εάν υπάρχει, και οι φωτογραφίες που μου μένουν στο μυαλό είναι εκείνες στις οποίες, πέρα από το πρώτο πλάνο, υπάρχουν και άλλα στοιχεία που σε βοηθούν να την καταλάβεις, να καταλάβεις τον δημιουργό, το τι έγινε, γιατί έγινε και γιατί το αποτύπωσε.
Περισσότερες συνεντεύξεις του Λευθέρη Πλακίδα στην αθηΝΕΑ:
Γιάννης Μπουτάρης: 60 Χρόνια Τρύγος
Η Καθημερινότητα Γίνεται Τέχνη από την Gruppe
