H πολυαναμενόμενη Σύνοδος για το Κλίμα (COP28) στο Ντουμπάι ξεκίνησε τις εργασίες του χθες και, παρότι ο πρόεδρός της Sultan Ahmed Al Jaber εμφανίστηκε αισιόδοξος για τον στόχο του 1,5 ⁰C έως το 2030, θεωρώντας τον ακόμη εφικτό, η αίσθηση που κυριαρχεί δεν γεννά αισιοδοξία.
Από τη μια οι απουσίες του Jo Biden, του Κινέζου ομολόγου του Xi Jinping και του πάπα και από την άλλη η διαρροή εγγράφων που αποκαλύπτουν πως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα σχεδιάζουν τη σύναψη συμφωνιών με 15 χώρες για την πώληση ορυκτών καυσίμων είναι δείγματα μιας όχι ελπιδοφόρας εκκίνησης.
Όμως, όπως είχε δηλώσει, θα βρίσκεται εκεί ο Ελβετός Bertrand Piccard, περιβαλλοντολόγος, ψυχίατρος και πιλότος αεροπλάνου που κινείται με ηλιακή ενέργεια, για να υποστηρίξει ότι είναι σημαντικό να ξανασκεφτούμε τις λέξεις που χρησιμοποιούμε για την κλιματική αλλαγή. Γιατί οι λέξεις είναι εκείνες που στέλνουν το μήνυμα να ακουστεί μακριά, να εντυπωθεί, να κινητοποιήσει.
Η «πράσινη οικονομία» είναι μια λέξη, υποστηρίζει ο Piccard, που μπορεί να παρακινεί τους περιβαλλοντολόγους, όχι όμως και εκείνους που πιθανά τη συνδέουν με μια επίθεση στον τρόπο ζωής τους ή με μια αύξηση στους λογαριασμούς τους.
Μια Νέα Γλώσσα για το Κλίμα
Ο Bertrand Piccard λέει πως πολλοί όροι που αναφέρονται στην κλιματική αλλαγή μπορεί να προκαλούν φόβο, το οποίο μάλλον αναστέλλει οποιαδήποτε συμμετοχή παρά εμπνέει και οδηγεί στις αναγκαίες υπερβάσεις του σημερινού τρόπου ζωής.
Προτείνει, λοιπόν, μια νέα γλώσσα, η οποία θα επαναπροσδιορίσει την κατάστασή μας ως «ευκαιρία» και όχι ως «κρίση». Και ξεκινά από τη φράση-κλειδί, την «πράσινη οικονομία».
Η «πράσινη οικονομία» είναι μια λέξη, υποστηρίζει ο Piccard, που μπορεί να παρακινεί τους περιβαλλοντολόγους, όχι όμως και εκείνους που πιθανά τη συνδέουν με μια επίθεση στον τρόπο ζωής τους ή με μια αύξηση στους λογαριασμούς τους. Θα προτιμούσε να αναφέρεται ως «καθαρή ενέργεια», στον αντίποδα του «βρόμικου» –μιας έννοιας που δεν αρέσει σε κανέναν–, και με τον ίδιο τρόπο προτείνει να βαφτίσουμε και την «πράσινη ενέργεια» σε «καθαρή ενέργεια».
Πολλά μέσα ενημέρωσης, βέβαια, ήδη έχουν δώσει δείγματα μετονομασίας λέξεων και φράσεων που η ίδια η πραγματικότητα έχει επιβάλει. Για παράδειγμα, μιλούν όχι για «κλιματική αλλαγή» αλλά για «κλιματική κρίση», καθώς θεωρούν την πρώτη πολύ μετριοπαθή για αυτό που ήδη συμβαίνει – και είναι χαρακτηριστικό ότι υπάρχουν και εκείνοι που υποστηρίζουν πως καταλληλότερη για να περιγράψει την έκρηξη των ακραίων φυσικών φαινομένων είναι το «κλιματικό χάος».
Οι λέξεις που έχει ήδη καταχωρίσει ο Piccard είναι πολλές: «επένδυση» αντί για «κόστος», «ευκαιρία» αντί για «κρίση», «λύση» αντί για «πρόβλημα», «νέα επαγγέλματα» αντί για «χαμένες θέσεις εργασίας», «βελτίωση της ποιότητας ζωής» αντί για «σωτηρία του πλανήτη», «αποτελεσματικότητα» αντί για «αποανάπτυξη».
Όμως είναι, πράγματι, ικανές οι λέξεις να αλλάξουν… τον κόσμο; Η αλλαγή, για παράδειγμα, της λέξης «κρίση» με τη λέξη «ευκαιρία» αποτυπώνει το πρόβλημα ή το υποτιμά και το μεταθέτει στο μέλλον;
«Πώς θα σκέφτονταν οι άνθρωποι στις κοινότητες και στα έθνη που πλήττονται περισσότερο από το κλίμα σχετικά με αυτούς τους όρους και αυτή τη γλώσσα;»
Πολλές Προτεραιότητες, Πολλά Ακροατήρια, Ένα το Μήνυμα
Ο Jon Alexander από το New Citizenship Project με τη συγκεκριμένη, τη λέξη ευκαιρία, σίγουρα δεν συμφωνεί, λέγοντας πως «έχει μεγάλη σημασία η παραδοχή ότι αυτή είναι μια εποχή κρίσης», καθώς τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε απαιτούν θυσίες.
Από την άλλη, η Rachael Orr από το Climate Outreach υποστηρίζει πως πολλοί από αυτούς τους όρους μοιάζει και πάλι να απευθύνονται σε ελίτ ακροατήρια. Για παράδειγμα, λέει, δεν είναι σίγουρη ότι θα υπήρχε μια εξαιρετικά θετική αντίδραση στη φράση «νέα επαγγέλματα» από τους εργαζόμενους στα χαλυβουργεία που απολύονται, και θέτει τον προβληματισμό: «Πώς θα σκέφτονταν οι άνθρωποι στις κοινότητες και στα έθνη που πλήττονται περισσότερο από το κλίμα σχετικά με αυτούς τους όρους και αυτή τη γλώσσα;».
Υπάρχει και η άποψη –που εκφράζει ο στρατηγικός σύμβουλος για το περιβάλλον Chris Rose– ότι τελικά κάθε επιτυχής αλλαγή στην ορολογία πρέπει να βασίζεται στην κατανόηση των διαφορετικών προτεραιοτήτων των πολλών ακροατηρίων στα οποία απευθύνεται. «Δεν θα θέλατε να είναι άλλος ένας αντιπερισπασμός ή αιτία για καθυστέρηση», λέει εννοώντας την ορολογία. «Πρέπει να θυμάστε ότι οι ιδέες πρέπει να δοκιμάζονται πριν μπουν σε εφαρμογή».
Ο John Marshall έκανε ακριβώς αυτό. Μέσω του Potential Energy Coalition, διέθεσε τέσσερα χρόνια έρευνας και πρακτικής εφαρμογής μηνυμάτων που αφορούν το κλίμα. Ο Marshall προτείνει την εγκατάλειψη της τεχνοκρατικής γλώσσας από τους επικοινωνιολόγους. Ισχυρίζεται πως πρέπει επιτέλους να αρχίσουν να «μιλάνε σαν άνθρωποι» που απευθύνονται σε ανθρώπους που έχουν ήδη εμπειρίες από καύσωνες, πυρκαγιές και πλημμύρες.
Άλλωστε, λέει, οι περισσότεροι πολίτες δεν γνωρίζουν πολλά. Στο «Talk Like a Human», όπου συνοψίζεται η έρευνά του, αναφέρεται πως η πλειονότητα των πολιτών στις ΗΠΑ θεωρεί ως κύρια αιτία της κλιματικής αλλαγής τα πλαστικά, ότι μόνο το 30% πιστεύει ότι η διατροφή μπορεί να επηρεάσει την κλιματική αλλαγή, λιγότερο από το 20% πιστεύει ότι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έχουν χαμηλότερο κόστος, όταν αυτό έχει μειωθεί κατά 90% το τελευταίο διάστημα, καθώς και ότι δεν υπάρχει συναίνεση στην επιστημονική κοινότητα σε σχέση με την ύπαρξη της κλιματικής αλλαγής, τη στιγμή που αυτή εκτιμάται πάνω από το 99% μεταξύ των επιστημόνων.
Ίσως οι λέξεις να μην μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο, αλλά μια βασική αρχή για κάθε αποτελεσματική επικοινωνία δεν είναι το μήνυμα να «συναντά» τη σκέψη, την επιθυμία, τις ανάγκες των ανθρώπων, όπου και αν βρίσκονται αυτοί;
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
#BraveNewWater: Επαναπροσδιορίζοντας μια Σχέση Ζωής
#BraveNewNetworks: Το Μέλλον της Ενέργειας είναι Πράσινο
Μια Μικρή Αλλαγή στα Ρεύματα του Ατλαντικού, μια Μεγάλη Απειλή για το Κλίμα
