Ο κουμπαράς που μας θυμίζει την παιδική ηλικία μας είναι από τα πρώτα εργαλεία που μας εκπαιδεύουν στις χρηματοοικονομικές δεξιότητες. Πρώτα και κύρια με την έννοια της αποταμίευσης, αλλά και την έννοια του «θετικού ισολογισμού» ανάμεσα στις επιθυμίες και στο κεφάλαιο που ανακαλύπταμε ότι κρύβει κάθε φορά το περιεχόμενό του.
Καθώς μεγαλώνουμε, ο κουμπαράς παραγκωνίζεται, η σχέση μας με το χρήμα αλλάζει, οι επιθυμίες πολλαπλασιάζονται, το ίδιο και οι υποχρεώσεις, που προϋποθέτουν οικονομική γνώση ώστε να ανταποκρινόμαστε σε αυτές –με τα λίγα ή περισσότερα χρήματά μας– αποτελεσματικά αλλά και με ασφάλεια.
Οι περισσότεροι, ωστόσο, ενηλικιωνόμαστε χωρίς αυτές τις γνώσεις και τις δεξιότητες. Διαβάζουμε πως οι νέοι Αμερικανοί χρωστούν πάνω από 1 τρισεκατομμύριο δολάρια και πως το 70% των Μillennials ζουν από μισθό σε μισθό. Κανείς δεν αμφισβητεί ότι μπορεί τα χρήματα που έχουν στη διάθεσή τους πολλοί νέοι να καλύπτουν μετά βίας τις ανάγκες μιας μικρών απαιτήσεων αξιοπρεπούς διαβίωσης. Ακόμα και αυτό, όμως, δεν αναιρεί την ανάγκη να εξοπλίζονται με τα κατάλληλα εργαλεία που θα τους βοηθήσουν να αποφύγουν τον κύκλο του χρέους ή της οικονομικής ανασφάλειας, βαδίζοντας προς ένα αβέβαιο μέλλον.
Αυτά τα εργαλεία κρύβονται πίσω από την έννοια του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού, εκείνου δηλαδή του «συνδυασμού της αντίληψης, των γνώσεων, των δεξιοτήτων, των στάσεων και των συμπεριφορών που είναι απαραίτητα για να παίρνει κανείς σωστές οικονομικές αποφάσεις».
Ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός είναι σημαντικός, ειδικά σήμερα, καθώς, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, το οικονομικό τοπίο εξελίσσεται ραγδαία, δημιουργώντας νέες πραγματικότητες και συνθήκες, που απαιτούν από τους νέους γνώσεις και δεξιότητες «πλοήγησης», καθώς και διαμόρφωση κριτικής σκέψης, ώστε να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις που θα ευθυγραμμίζονται με τους στόχους τους. Εάν τώρα δεν διαχειριστούν τα χρέη και τις δαπάνες, θα μπορούσαν μελλοντικά να αντιμετωπίσουν υψηλότερα χρέη. Ο χρηματοοικονομικός αναλφαβητισμός μπορεί να τους οδηγήσει σε χαμένες ευκαιρίες δημιουργίας κεφαλαίου, ενώ οι συνέπειες αυτές έχουν ευρύτερες επιπτώσεις στη συνολική οικονομική ευρωστία των κοινοτήτων στις οποίες ζουν.
Η εκπαίδευση στον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό ενθαρρύνει την κριτική σκέψη, την επίλυση προβλημάτων και τις δεξιότητες λήψης αποφάσεων σε όλες τις πτυχές της ζωής. Ως εγγράμματοι οικονομικά πολίτες μπορούν να διασφαλίσουν ένα οικονομικά ευοίωνο μέλλον. Όμως, από πού μπορεί να αρχίσει κανείς; Από τα βασικά. Όπως το αλφαβητάρι χρηματοοικονομικών όρων που ακολουθεί.
Από το Α ως το Ω
Αποταμίευση: Όταν, αντί να ξοδεύετε άμεσα όλα τα χρήματά σας, διατηρείτε μέρος αυτών για μελλοντική χρήση. Μπορεί να αποταμιεύετε για κάποιον συγκεκριμένο σκοπό, π.χ. για κάποιο ταξίδι, για έκτακτα έξοδα, για σπουδές ή διακοπές, για αγορά αυτοκινήτου ή σπιτιού κ.ά. Η αποταμίευση προσφέρει οικονομική ασφάλεια και ευελιξία, ιδιαίτερα σε περιόδους οικονομικής αβεβαιότητας και η συνέπεια είναι κατεξοχήν το κλειδί για την επιτυχία της προσπάθειάς σας.
Budget: Ο προϋπολογισμός είναι ένα πλάνο στο οποίο καταγράφονται πόσα χρήματα έχετε, πόσα ξοδεύετε και πού. Σας βοηθά, δηλαδή, να παρακολουθείτε τα έσοδα και τα έξοδά σας, έτσι ώστε να έχετε τον έλεγχο των οικονομικών σας. Καταστρώνοντας έναν προϋπολογισμό μειώνεται η πιθανότητα να ξοδεύετε περισσότερα από όσα διαθέτετε, ενώ έχετε πλήρη εικόνα και για τα ποσά που θα μπορούσατε να αποταμιεύσετε.
Γραμμάτιο: Έγγραφο που αντιπροσωπεύει μια υπόσχεση πληρωμής ενός προσώπου σε άλλο πρόσωπο για συγκεκριμένο χρηματικό ποσό σε συγκεκριμένη μελλοντική ημερομηνία. Αν δεν πραγματοποιηθεί η πληρωμή, το γραμμάτιο μπορεί να οδηγήσει σε νομικές ενέργειες εκ μέρους του δανειστή. Αποτελεί βασικό εργαλείο στις οικονομικές συναλλαγές. Επίσης, αναφέρεται και το έντοκο γραμμάτιο του Δημοσίου, ένας βραχυπρόθεσμος τίτλος χρέους που εκδίδεται από το κράτος για την κάλυψη των οικονομικών του αναγκών.
Δάνειο: Τα χρήματα που δανείζεστε από μια τράπεζα ή άλλον οργανισμό και τα οποία πρέπει να επιστρέψετε, συνήθως με τόκο, σε προσυμφωνημένο χρονικό διάστημα. Ένα δάνειο μπορεί να είναι στεγαστικό, καταναλωτικό, φοιτητικό, επιχειρηματικό ή να έχει την μορφή πίστωσης (πιστωτική κάρτα). Διακρίνονται δε σε δύο κύριες κατηγορίες: σε αυτά με εξασφαλίσεις (secured) και σε αυτά χωρίς εξασφαλίσεις (unsecured) Στα πρώτα, ο δανειζόμενος παρέχει μια μορφή εγγύησης (π.χ. ακίνητη περιουσία, καταθέσεις, μετοχές κ.ά.), ενώ στη δεύτερη ο δανειστής βασίζεται στην πιστοληπτική ικανότητα του δανειζόμενου και πρόκειται για δάνεια μικρής αξίας, πιστωτικές κάρτες κ.ά. (συνήθως με υψηλότερο επιτόκιο). Σε κάθε περίπτωση, είναι σημαντικό να μελετώνται προσεκτικά οι όροι του δανείου ή της πίστωσης πριν από τη σύναψη της σχετικής σύμβασης.
Επένδυση: Τα χρήματα που τοποθετείτε σε κάτι (όπως μετοχές ή ακίνητα) με την προσδοκία δημιουργίας κέρδους ή επιπλέον εισοδήματος στο μέλλον. Στην περίπτωση των επενδυτικών προϊόντων και πριν την τυχόν λήψη επενδυτικής απόφασης, οι επενδυτές χρειάζεται να ενημερωθούν κατάλληλα μέσω των εγγράφων έκαστου προϊόντος για τα χαρακτηριστικά, τους όρους λειτουργίας και τους κινδύνους που συνδέονται με αυτό και να είναι διατεθειμένοι να αποδεχθούν τον κίνδυνο.
Ζημία: Όταν τα έξοδα είναι μεγαλύτερα από τα έσοδα ή όταν μειώνεται η αξία μιας επένδυσης. Η ζημία μπορεί να προκύψει από μη ορθή διαχείριση, έκτακτα έξοδα, επενδυτικές αποτυχίες ή μειωμένα έσοδα. Μπορεί να επηρεάσει νοικοκυριά, επιχειρήσεις αλλά και κυβερνήσεις. Είναι σημαντικό να μπορείτε να εντοπίσετε τις αιτίες της ζημίας και στη συνέχεια να εξαλείψετε τις μη απαραίτητες δαπάνες και να ανταποκριθείτε στις οφειλές με ρεαλιστικό σχέδιο. Η έγκαιρη, ψύχραιμη και ορθή διαχείριση θα είναι τα όπλα σας.
Θετικός Λογαριασμός: Όταν το υπόλοιπο του τραπεζικού σας λογαριασμού είναι θετικό, δηλαδή έχετε περισσότερα χρήματα από όσα χρωστάτε, άρα έχετε διαθέσιμα κεφάλαια για χρήση. Ένας θετικός λογαριασμός σας προσφέρει οικονομική ευελιξία, πιστοληπτική ικανότητα, αποφυγή χρεώσεων εξαιτίας καθυστερήσεων κάποιας πληρωμής κ.ά.
Ισολογισμός: Έγγραφο που παρουσιάζει τα περιουσιακά στοιχεία (π.χ. μετρητά, ακίνητα, εξοπλισμό), τις υποχρεώσεις (π.χ. δάνεια, προμηθευτές) και την καθαρή θέση (τη διαφορά μεταξύ περιουσιακών στοιχείων και υποχρεώσεων) μιας επιχείρησης ή ενός ατόμου. Βάσει αυτού μπορείτε να αξιολογήσετε τη χρηματοοικονομική σταθερότητα και τη βιωσιμότητα μιας επιχείρησης, ενώ, σε προσωπική χρήση, βοηθάει να έχετε ανά πάσα στιγμή καθαρή εικόνα των οικονομικών σας.
Καταναλωτικό Δάνειο: Λαμβάνεται για την αγορά καταναλωτικών αγαθών, όπως ένα αυτοκίνητο ή έπιπλα ή την πληρωμή λογαριασμών κ.λπ. Συνήθως έχει υψηλότερο επιτόκιο από ένα στεγαστικό, για παράδειγμα, δάνειο, λόγω έλλειψης εγγυήσεων. Μπορεί να είναι βραχυπρόθεσμο ή μεσοπρόθεσμο, με σταθερό ή κυμαινόμενο επιτόκιο. Είναι σημαντικό να μελετάτε σχολαστικά τους όρους του δανείου και να είστε συνεπείς στην αποπληρωμή του, ώστε να μη χρεώνεστε με επιπλέον ποσά.
Λογαριασμός Ταμιευτηρίου: Τραπεζικός καταθετικός λογαριασμός στον οποίο μπορείτε να αποταμιεύετε χρήματα και να κερδίζετε τόκους. Είναι ασφαλής και εύκολα προσβάσιμος τρόπος για έκτακτες ή μελλοντικές ανάγκες. Ένα βασικό εργαλείο για την οικονομική σας σταθερότητα και ασφάλεια.
Μερική Απασχόληση: Σημαίνει εργασία με λιγότερες ώρες από ό,τι στην πλήρη απασχόληση, δηλαδή κάτω από 40 ώρες την εβδομάδα. Είναι ιδανική για εκείνους που θέλουν να συνδυάσουν εργασία με άλλες υποχρεώσεις ή να έχουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο.
Net Worth: Η συνολική αξία των περιουσιακών σας στοιχείων μείον τις υποχρεώσεις σας. Αν τα περιουσιακά σας στοιχεία είναι περισσότερα από τα χρέη σας, έχετε θετική καθαρή αξία ή net worth. Ως περιουσιακό στοιχείο ορίζεται ό,τι έχει οικονομική αξία και σας ανήκει (καταθέσεις, μετοχές, ακίνητα, αυτοκίνητα, κοσμήματα, εξοπλισμός κ.ά.). Ως υποχρεώσεις αναφέρονται τα δάνεια, οι πιστωτικές κάρτες, άλλα χρέη ή οφειλές (π.χ. φόροι). Ο υπολογισμός της καθαρής αξίας βοηθά στη λήψη οικονομικών αποφάσεων, είτε αφορά επενδύσεις, είτε αποταμιεύσεις, είτε αποπληρωμή χρεών.
Ξένο Νόμισμα: Το νόμισμα μιας άλλης χώρας από αυτή που διαμένετε ή δραστηριοποιείστε, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε διεθνείς συναλλαγές. Η ανταλλακτική του αξία σε σχέση με ένα άλλο νόμισμα ορίζεται από τις ισοτιμίες, οι οποίες επηρεάζονται από την προσφορά και τη ζήτηση, τους οικονομικούς δείκτες, αλλά και τις πολιτικές εξελίξεις. Η αγορά ξένου νομίσματος μπορεί να γίνει μέσω τράπεζας, ανταλλακτηρίου συναλλάγματος, ακόμη και με συγκεκριμένες πιστωτικές κάρτες. Το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο νόμισμα στον κόσμο είναι το δολάριο ΗΠΑ.
Οικονομικός Στόχος: Ένα προσωπικό ή οικογενειακό πλάνο για την εξοικονόμηση, την επένδυση ή τη δαπάνη χρημάτων με συγκεκριμένο σκοπό στο μέλλον. Οι οικονομικοί στόχοι μπορεί να αφορούν μικρές ή μεγάλες αγορές, αποταμιεύσεις για ταξίδια, σπουδές, τη δημιουργία ενός επιχειρηματικού κεφαλαίου ή τη σύνταξη. Η στοχοθέτηση και η τακτική επανεξέταση των οικονομικών σας στόχων βοηθούν να παραμένετε οργανωμένοι και επικεντρωμένοι στην οικονομική σας ευημερία.
Πάσο: Το φοιτητικό πάσο ή ακαδημαϊκή ταυτότητα είναι ένα έγγραφο ή ψηφιακή κάρτα που παρέχεται σε φοιτητές από ανώτατα ή ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα και μέσω αυτού επιτρέπεται η πρόσβασή του σε υπηρεσίες, προνόμια και εκπτώσεις (μειωμένα εισιτήρια στα μέσα μαζικής μεταφοράς, σε αρχαιολογικούς χώρους, παραστάσεις, καταστήματα, εστιατόρια κ.ά.). Το δικαιούνται τόσο οι προπτυχιακοί όσο και οι μεταπτυχιακοί φοιτητές, εφόσον έχουν υποβάλει ψηφιακή αίτηση κατά την εγγραφή τους. Ισχύει για όσο διάστημα ο φοιτητής είναι εγγεγραμμένος και φοιτά ενεργά στο ίδρυμα.
Ρευστότητα: Η δυνατότητα να μετατρέψετε γρήγορα μια επένδυση ή ένα περιουσιακό στοιχείο σε μετρητά, χωρίς σημαντικές απώλειες αξίας. Για παράδειγμα, η πώληση ενός ακινήτου άμεσα, χωρίς σημαντική πτώση της αξίας του. Η δυνατότητα ρευστότητας παρέχει οικονομική ασφάλεια σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. Επηρεάζει δε κάθε οικονομική δραστηριότητα, από τις προσωπικές μας συναλλαγές μέχρι την παγκόσμια χρηματοοικονομική σταθερότητα.
Στεγαστικό Δάνειο: Χορηγείται από τράπεζες ή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα για την αγορά, την ανέγερση, την επισκευή ή τη βελτίωση ενός ακινήτου. Ο δανειολήπτης αποπληρώνει το δάνειο σε δόσεις, ενώ το ακίνητο που χρηματοδοτείται αποτελεί συχνά εγγύηση για την τράπεζα (υποθήκη). Το ύψος του δανείου εξαρτάται από την αξία του ακινήτου, αλλά και την οικονομική κατάσταση του δανειολήπτη. Το επιτόκιο του δανείου μπορεί να είναι σταθερό ή κυμαινόμενο, να αλλάζει δηλαδή βάσει των διακυμάνσεων της αγοράς. Εξαιτίας των τόκων, το τελικό ποσό που πρέπει να καταβληθεί είναι σημαντικά μεγαλύτερο από το αρχικό δάνειο. Η σύναψη δανείου απαιτεί εκ μέρους του δανειολήπτη υπεύθυνο σχεδιασμό και ορθή διαχείριση.
Τόκος: Το ποσό των χρημάτων που πληρώνετε ή λαμβάνετε για να δανειστείτε ή να δανείσετε χρήματα. Για παράδειγμα, όταν καταθέτετε χρήματα σε μια τράπεζα, μπορεί να λάβετε τόκο για το ποσό που έχετε αποταμιεύσει. Σε ένα δάνειο, ο τόκος υπολογίζεται ως ποσοστό (επιτόκιο) επί του αρχικού ποσού του δανείου. Το επιτόκιο μπορεί να είναι σταθερό ή κυμαινόμενο. Σε περιόδους οικονομικής αβεβαιότητας ή υψηλού πληθωρισμού, τα επιτόκια συνήθως αυξάνονται.
Υποχρεώσεις: Τα χρέη ή οι οικονομικές υποχρεώσεις που έχετε, όπως δάνεια, πιστωτικές κάρτες ή λογαριασμοί. Συνήθως αναφέρονται σε καταβολή χρημάτων ή στην εκπλήρωση κάποιων άλλων οικονομικών όρων εντός καθορισμένης χρονικής περιόδου. Η ορθή διαχείριση των οικονομικών υποχρεώσεων (είτε προσωπικών είτε επαγγελματικών) συμβάλλει στην αποφυγή χρεών και στην επίτευξη οικονομικής σταθερότητας.
Freelancing: Είναι ένα μοντέλο οικονομίας που παρουσιάζει αξιοσημείωτη άνθηση, καθώς εξυπηρετεί μια σειρά από παραμέτρους της σύγχρονης ζωής, όπως το ευέλικτο ωράριο εργασίας από την πλευρά του εργαζόμενου και η εξοικονόμηση εταιρικού κόστους από την πλευρά των επιχειρηματιών. Στη freelancing economy συνάπτονται βραχυπρόθεσμες συμβάσεις με προσυμφωνημένη αμοιβή μεταξύ εταιρειών και αυτοαπασχολούμενων.
Χρέος (Debt): Το ποσό των χρημάτων που οφείλετε σε κάποιον. Μπορεί να απορρέει από δάνεια, πιστωτικές κάρτες ή άλλες οικονομικές υποχρεώσεις. Συνήθως, ως αντάλλαγμα του δανεισμού, υποχρεούστε να καταβάλλετε τόκους και να συμφωνήσετε στους όρους του (π.χ. συχνότητα αποπληρωμής, ποινές καθυστέρησης, εγγυήσεις). Εκτός από το προσωπικό και εταιρικό, υπάρχει και το δημόσιο χρέος, εκείνο που αναλαμβάνει ένα κράτος μέσω δανεισμού από εγχώριους ή διεθνείς φορείς (π.χ. ομόλογα, δάνεια από ΔΝΤ). Υψηλά επίπεδα χρέους μπορεί να οδηγήσουν σε οικονομική κρίση, γι’ αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντική η ορθή διαχείριση, ώστε να εξασφαλίζεται η δυνατότητα αποπληρωμής.
Ψηφιακή Τραπεζική: To digital banking είναι η παροχή τραπεζικών υπηρεσιών μέσω ψηφιακών πλατφορμών, όπως το διαδίκτυο, οι εφαρμογές στα κινητά τηλέφωνα (mobile apps) και τα ΑΤΜs. Επιτρέπει στους πελάτες να διαχειρίζονται τους τραπεζικούς λογαριασμούς και τις συναλλαγές τους ηλεκτρονικά, χωρίς να απαιτείται φυσική παρουσία σε κατάστημα τράπεζας, εύκολα, γρήγορα και με διαφάνεια (μεταφορά χρημάτων, πληρωμές, αιτήσεις για δάνεια ή πιστωτικές κάρτες, ενεργοποίηση ρυθμίσεων ασφάλειας κ.ά.). Για το digital banking απαιτείται, φυσικά, πρόσβαση στο διαδίκτυο και βασικές γνώσεις χρήσης τεχνολογίας.
Ωφέλεια: Το κέρδος ή η θετική απόδοση που αποκομίζετε από μια επένδυση ή οικονομική απόφαση σε σχέση με το κόστος ή το ρίσκο που αναλάβατε. Η ωφέλεια μπορεί να είναι χρηματική (π.χ. κέρδος) ή και μη χρηματική (π.χ. μείωση ρίσκου, περιβαλλοντική αξία κ.ά.). Ο όρος απόδοση επί της επένδυσης δείχνει πόσο αποδοτική ήταν μια επένδυση. Αναλαμβάνοντας υψηλότερο ρίσκο ο επενδυτής επιδιώκει μεγαλύτερη πιθανή απόδοση.
Με την υποστήριξη
Το παρόν άρθρο συντάχθηκε αποκλειστικά από την αθηΝΕΑ. Οι πληροφορίες που περιέχονται σε αυτό είναι γενικού και ενημερωτικού χαρακτήρα και δεν προορίζονται για να θεωρηθούν ως νομικές, λογιστικές, φορολογικές, επενδυτικές ή άλλες συμβουλές. Η ιδιότητα της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος Α.Ε. ως χορηγός του παρόντος άρθρου δεν αποτελεί ούτε δύναται να ερμηνευθεί ως εγγύηση ή ανάληψη οιασδήποτε ευθύνης για την ακρίβεια, επάρκεια, πληρότητα, εγκυρότητα ή χρησιμότητα του περιεχομένου του καθώς και για το εν γένει περιεχόμενό του. Κάθε τυχόν επενδυτική ή άλλη απόφαση πρέπει να λαμβάνεται με ίδια κρίση του αναγνώστη και να βασίζεται σε προσωπική ενημέρωσή του. Ο αναγνώστης, πριν τη λήψη τυχόν επενδυτικών ή άλλων αποφάσεών του, χρειάζεται να λαμβάνει κάθε απαιτούμενη επαγγελματική συμβουλή από δικούς του ανεξάρτητους επενδυτικούς, νομικούς, φορολογικούς ή άλλους συμβούλους. Η Τράπεζα δεν ευθύνεται ούτε αναλαμβάνει ουδεμία νομική υποχρέωση σε σχέση με ή ως συνέπεια ενδεχόμενης επενδυτικής ή άλλης απόφασης που βασίστηκε στο παρόν άρθρο. Ακόμη, δεν φέρει καμία ευθύνη για οποιαδήποτε άμεση ή έμμεση απώλεια ή ζημία που μπορεί να προκύψει από την ανάγνωση/ χρήση του παρόντος άρθρου.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Ασφάλεια Υγείας σε Προχωρημένη Ηλικία: Τι Επιλογές Έχω;
Χρηματοοικονομικές Στρατηγικές, Ευκαιρίες και Προκλήσεις για Freelancers
10 Τραπεζικές Συναλλαγές που Μπορείς να Πραγματοποιήσεις πια από το Σπίτι
Χρηματοοικονομικό Στρες και Ψυχική Υγεία
Επιχειρηματίας στα 20. Γίνεται;
Οι πιο Περιζήτητες Ψηφιακές Δεξιότητες για την Επόμενη Πενταετία
