Άραγε, όταν ο Αντώνιος Διογένης έγραψε για μια χώρα των πουλιών πάνω στα σύννεφα μπορούσε να φανταστεί ότι οι άνθρωποι, ύστερα από αιώνες, θα ταξίδευαν στο διάστημα; Από τη φύση μας εξερευνητές και πολυμήχανοι, ανακαλύπτουμε τον κόσμο με σκέψη και μέθοδο. Ο ανθρώπινος νους, εφευρετικός και ασταμάτητος, εξελίσσεται ανά τους αιώνες εντυπωσιακά, μα και επικίνδυνα πολλές φορές.
Τα επιτεύγματα έχουν αντίτιμο, πολλά από αυτά, μάλιστα, βαρύ. Νομίζουμε ότι είμαστε τα καλύτερα όντα πάνω στη Γη, τα πιο ευλογημένα, χωρίς να συνειδητοποιούμε πόσες φορές «γυρίζουμε» γύρω από τον εαυτό μας και τον πλανήτη μας, περιπλανώμενοι ανά τους αιώνες, επαναλαμβάνοντας τα ίδια λάθη. Παρόλο που μαθαίνουμε από τα μνημεία του παρελθόντος –τώρα πια και από τα «ιπτάμενα αρχεία», τα αποθηκευμένα πάνω στα «σύννεφα»–, δεν γνωρίζουμε πραγματικά τι επιδιώκουμε και τι κυνηγάμε.
Από τροφοσυλλέκτες κάποτε, ψάχνουμε χωματερές για να θάβουμε και να καίμε όσα δεν θέλουμε και όσα μας περισσεύουν – και είναι πολλά, ενώ, κάπου αλλού, ψάχνουν στα σκουπίδια για ένα μισοφαγωμένο φρούτο.
Μήπως όλο αυτό είναι μια άλλη ουτοπία; Από την ιστορία του Αίθωνα* μέχρι τους αστροναύτες στο σκάφανδρο; Μήπως γυρίζουμε γύρω από την ουρά μας μη γνωρίζοντας ποιος κάνει κουμάντο και ποια είναι η πραγματική αρχή και το ολοκληρωτικό τέλος αυτού του κόσμου;
Νεφελοκοκκυγία |Anthony Doerr | Εκδόσεις Πατάκη
«Καταφύγιο. Απάγκιο. Ένα κείμενο –ένα βιβλίο– είναι τόπος καταφυγής για τις θύμησες ανθρώπων που έζησαν άλλοτε. Ένας τρόπος να μη χάνεται η μνήμη αφότου η ψυχή συνεχίσει το ταξίδι της.
[…] Όμως τα βιβλία όπως και οι άνθρωποι πεθαίνουν… Αν δεν τα φυλάξει κανείς φεύγουν από τον κόσμο τούτο. Και όταν ένα βιβλίο φύγει από τούτο τον κόσμο, η μνήμη πεθαίνει ένα δεύτερο θάνατο».
Η Άννα, ο Ομίρ, ο Ζίνο Ζίνις, ο Σέυμορ και η Κονστάνς είναι πρόσωπα σε διαφορετικούς τόπους και χρόνους. Όλοι έχουν μια αποστολή να διεκπεραιώσουν· δεν την ξέρουν ακριβώς, αλλά τους ωθεί το ένστικτό τους, μια κρυφή ελπίδα, η μοίρα, ή κάτι πάνω από αυτούς πάντως, που δεν μπορούν να το υποψιαστούν ή να το σταματήσουν. Κάποτε, πιθανότατα, να βρεθεί κάτι που θα τους ενώνει, κάτι κοινό, ένα νήμα που θα ξετυλιχτεί. Ίσως μια αόρατη κλωστή που θα την πιάνουν ανά τους αιώνες οι επόμενες γενιές και θα την ξετυλίγουν σαν να είναι ένα κουβάρι από σύννεφο.
«Η 13χρονη Άννα, που ζει μέσα στα τείχη της Κωνσταντινούπολης, θα ανακαλύψει στις βιβλιοθήκες της την ιστορία του Αίθωνα και θα μπει στον φανταστικό κόσμο της ουτοπίας. Ο Ομίρ, ένα χωριατόπουλο, θα ταξιδέψει εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά από το σπίτι του καθώς τον επιστράτευσε ο σουλτάνος. Οι δρόμοι τους θα διασταυρωθούν πεντακόσια χρόνια αργότερα, σε μια βιβλιοθήκη του Άινταχο. Εκεί ο 86χρονος Ζίνο με μια ομάδα πέντε παιδιών ετοιμάζει μια παράσταση: την ιστορία του Αίθωνα, που διασώθηκε μέσα στους αιώνες, σε διασκευή. Ο Σέυμορ όμως, ένας έφηβος ιδεολόγος, έχει κρύψει μια βόμβα στα ράφια της βιβλιοθήκης. Και σε ένα όχι και τόσο μακρινό μέλλον, στο διαστρικό σκάφος Άργος, η Κονστάνς είναι μόνη της σε μια κάψουλα και αντιγράφει πάνω σε κομμάτια από σάκους την ιστορία του Αίθωνα όπως της την είχε διηγηθεί ο πατέρας της. Δε έχει πατήσει ποτέ το πόδι της στη γη».
Μια σύνδεση στον χρόνο, από τον 15ο αιώνα μέχρι το όχι και τόσο μακρινό μέλλον. Αλυσιδωτοί κρίκοι στην ανθρωπότητα. Μια διαδρομή, με μια σημαδιακή στάση στην Κωνσταντινούπολη, μέχρι το άγνωστο μέλλον. Τίποτα δεν χάνεται στο πέρασμα των αιώνων και κάποτε φτάνει η χρονική στιγμή που η φαντασία γίνεται πραγματικότητα, που δεν πετάνε μόνο τα πουλιά και τα όνειρα στον ουρανό αλλά, με κάποιον τρόπο, και οι άνθρωποι. Και στη γη αυτό που μένει είναι η ανθρωπιά και το θάρρος. Αλλά και οι ιστορίες που γράφτηκαν στο χαρτί με την ανεξάντλητη φαντασία των ανθρώπων που είχαν πετάξει στα σύννεφα πριν από τους αστροναύτες.
- Τη μετάφραση υπογράφει η Μυρτώ Καλοφωλιά.
Τροχιές | Samantha Harvey | Εκδόσεις Gutenberg
«Μερικές φορές κοιτάζουν τη Γη και μπαίνουν στον πειρασμό να αναστείλουν ό,τι ξέρουν πως είναι αλήθεια και στη θέση του να πιστέψουν πως αυτός ο πλανήτης βρίσκεται στο κέντρο των πάντων. Φαντάζει θεαματικός και επιβλητικός κι αρχοντικός. Θα μπορούσαν ακόμη να πιστέψουν ότι ο Θεός ο ίδιος τον είχε τοποθετήσει στο κέντρο σύμπαντος…».
Έξι αστροναύτες από διαφορετικές χώρες, γυναίκες και άντρες, ταξιδεύουν με ταχύτητα 27.000 χλμ. την ώρα. Μέσα σε ένα εικοσιτετράωρο βλέπουν όλες τις διακυμάνσεις της μέρας, της νύχτας, των εποχών. Είναι εγκλωβισμένοι με τη θέλησή τους σε ένα σκάφανδρο κάνοντας πειράματα για το μέλλον της ανθρωπότητας. Βρίσκονται σε τροχιά γύρω από τη Γη και, βλέποντας το μεγαλείο της φύσης, αναπολούν τους ανθρώπους τους και την παιδική τους ηλικία. Από κάτω τους περνάει ένας τυφώνας και από πάνω τους ένα διαστημόπλοιο που πάει στο φεγγάρι. Ο χρόνος έξω κυλάει ανηλεής, αλλά εκεί, στο σκάφανδρο, είναι άχρονος, ατελής. Στον οργανισμό τους και στο μυαλό τους, όμως, έχει άλλα μέτρα και σταθμά και πρέπει να οριοθετηθεί.
Ένα μήνυμα από τη Γη τους «βάζει σε σκέψεις». Και η εξήγηση ενός πίνακα που έκανε στο μάθημα καλλιτεχνικών ο Σον όταν ήταν 15 χρονών θα ανάψει την κουβέντα και θα δώσει ίσως τη λύση στο ερώτημά του: «Πώς γράφουμε το μέλλον της ανθρωπότητας;». Γιατί ο άνθρωπος ψάχνει ανέκαθεν να αναδείξει τη διαφορά του και να ξεχωρίσει από ένα ζώο: «το μοναδικό πλάσμα στον πίνακα που θα μπορούσε να θεωρηθεί κατά οποιαδήποτε έννοια ελεύθερο;» – ο πίνακας είχε ζωγραφισμένους πάνω του ανθρώπους, έναν καθρέφτη και ένα σκυλί σε ένα σαλόνι.
Τελικά ο άνθρωπος γεννήθηκε για να ζει με τον άνθρωπο. Αυτή είναι η ανάγκη και ο σκοπός του και ίσως αυτή είναι και η ευχαρίστησή του όταν επιτυγχάνει αυτό που θέλει και προσδοκά: να το μοιραστεί με κάποιον.
Όπως περιδινούμαστε στο σύμπαν, έτσι και στη ζωή πάνω στη Γη. Από την ώρα που γεννιόμαστε μέχρι την ώρα της τελευταίας πνοής, οι περισσότεροι είμαστε σε μια αέναη κίνηση μέσα στη δίνη του ανελέητου χρόνου. Σε ένα ατελείωτο κυνηγητό στόχων με ανηφόρες, κατηφόρες και φράγματα που πρέπει να ξεπεραστούν.
Φτάσαμε μέχρι το διάστημα. Ελπίζαμε στο θαύμα. Τον θάνατο δεν τον νικήσαμε, όση γνώση και αν αποκτήσαμε. Αντίθετα τον σκορπίζουμε παντού με τη μισαλλοδοξία μας. Καταστρέψαμε τα δώρα της Γης, αφήνουμε καμένα δάση και βρώμικες θάλασσες και τώρα ψάχνουμε πώς θα κατοικήσουμε σε άλλους πλανήτες όταν εδώ πια έχουμε κάνει αδύνατη την επιβίωση.
Η ακόρεστη δίψα του ανθρώπου, η μανία του για εξερεύνηση για βελτίωση των συνθηκών της ζωής του στη Γη, αλλά και για κατανάλωση και πλούτο, μπορεί να οδήγησαν σε επιτεύγματα, να παρέτειναν τη ζωή μας και να την έκαναν πιο εύκολη πρακτικά, αλλά το αντίτιμο είναι βαρύ. Καταστράφηκαν τα αρχέγονα, αλλοιώθηκε η ουσία της ύπαρξης, όχι τα εφήμερα του καθενός αλλά η υπογραφή και το αποτύπωμα που θα αφήσει στον πλανήτη. Η μικρότητα του ανθρώπου έγινε το μεγαλείο του και αντίστροφα.
- Τη μετάφραση υπογράφει ο Γιώργος Κυριαζής.
* Ένα από τα τέσσερα ουράνια άλογα που κινούσαν τα άρμα του θεού Ήλιου στον ορίζοντα.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
«Στέλλα, Κρατάω Βιβλίο!» | Eπειδή «Μητέρα» δεν Γεννιέσαι, Γίνεσαι
