Δεύτερη ημέρα του ημερολογίου. Χειμωνιάτικο απόγευμα, με τα σύννεφα να κρύβουν τον ήλιο, σκεπάζοντας και την καλή διάθεση. Αυτή είναι, άλλωστε, η αποτύπωση της καραντίνας και της πανδημίας πάνω μας. Ήλιος, ελπίδα, δύναμη, υπομονή, σύννεφα, ανησυχία, φόβος, κούραση, αλλά και συζήτηση για τα εμβόλια.
Η πανδημία βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, ο εμβολιασμός εφαρμόζεται και στην Ελλάδα, και η συζήτηση επικεντρώνεται στις νέες μεταλλάξεις και τις πιθανές επιπτώσεις τους.
Η Ώρα του Εμβολίου
Πριν λίγες μέρες έκανα την πρώτη δόση του εμβολίου Comirnaty της Pfizer-BioNTech. Μία μικρή ακτίνα φωτός. Δεν είχα κανέναν ενδοιασμό, καμία ανησυχία, αντίθετα, συζητώ για τα νέα εμβόλια με κάθε οικογένεια στο ιατρείο.
Η συζήτηση, οι selfies την ώρα του εμβολιασμού (μία τάση που ονομάζεται Vaxxie) κι η κοινοποίηση των επιστημονικών δεδομένων βοηθούν στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης προς το εμβόλιο και στη θεώρηση του εμβολιασμού ως κοινωνικού προτύπου, ενώ η υποχρέωση των ιατρών είναι η παρουσίαση όλων των επίκαιρων επιστημονικών δεδομένων για την υποχώρηση των αμφιβολιών.
Η Ιστορία του Εμβολιασμού
Ξετυλίγοντας την ιστορία από την αρχή, ο εμβολιασμός γενικά θεωρείται ένα από τα δέκα μεγαλύτερα επιτεύγματα της δημόσιας υγείας κατά τη διάρκεια του 20ού και του 21ου αιώνα. Λοιμώξεις που ταλάνιζαν την ανθρωπότητα για αιώνες έχουν σήμερα εξαφανιστεί ή σχεδόν εξαφανιστεί (ευλογιά, διφθερίτιδα, πολιομυελίτιδα), ενώ άλλες όπως η ιλαρά κι ο κοκκύτης παρουσιάζουν σημαντική μείωση της θνητότητάς τους.
Φαίνεται όμως ότι ο φόβος του ανθρώπου έναντι των εμβολίων είναι πολύ παλιός: από το πρώτο εμβόλιο κατά της ευλογιάς γύρω στο 1800 μέχρι το νέο εμβόλιο κατά της COVID-19 το 2020. Είναι δικαιολογημένος όμως ο φόβος αυτός σήμερα;
Ο εμβολιασμός θεωρείται ένα από τα δέκα μεγαλύτερα επιτεύγματα της δημόσιας υγείας κατά τη διάρκεια του 20ου και του 21ου αιώνα. Λοιμώξεις που ταλάνιζαν την ανθρωπότητα για αιώνες έχουν σήμερα εξαφανιστεί ή σχεδόν εξαφανιστεί, ενώ άλλες παρουσιάζουν σημαντική μείωση της θνητότητάς τους.
Τα συχνότερα ερωτήματα σχετικά με τα νέα εμβόλια κατά του SARS-CoV-2 έχουν ήδη απαντηθεί. Οτιδήποτε αφορά τον νέο κορωνοϊό, από το γονιδίωμά του και τον τρόπο μετάδοσής του, τη λοίμωξη COVID-19 που προκαλεί και τις επιπλοκές της, τα εμβόλια εναντίον του που έχουν εγκριθεί κι άλλα που ετοιμάζονται, θεραπείες που εφαρμόζονται όπως τα μονοκλωνικά αντισώματα, κι άλλες που αναμένονται, όλες οι πληροφορίες είναι άμεσα διαθέσιμες στο διαδίκτυο, ώστε κάθε ιατρός και κάθε επιστήμονας να μπορεί να ενημερώνεται διαρκώς. Αυτή η παγκόσμια επιστημονική συνεργασία και συνδιαλλαγή είναι άλλωστε το μεγαλύτερο όπλο των ανθρώπων έναντι του κορωνοϊού.
Πώς Αναπτύχθηκαν Τόσο Γρήγορα τα Εμβόλια Κατά του Sars-CοV-2;
Μέχρι τώρα, η διαδικασία εξέλιξης ενός εμβολίου απαιτούσε χρόνια. Σήμερα όμως πολλές διαδικασίες, υπό την απειλή του κορωνοϊού, έγιναν με διαφορετικό τρόπο… Τον Ιανουάριο 2020 δημοσιεύεται η γενετική ακολουθία του νέου κορωνοϊού κι αμέσως ξεκινάει η έρευνα κι η συνεργασία μεταξύ επιστημόνων και φαρμακευτικών κατασκευαστών.
Οι επιστήμονες είναι πολύ προσεκτικοί χωρίς να υπόσχονται γρήγορη επιτυχία. Μέχρι τα τέλη του Σεπτεμβρίου 2020 υπάρχουν περισσότερα από 166 εμβόλια σε προκλινικό ή κλινικό στάδιο μελετών. Στην Αμερική τίθεται πολύ νωρίς σε ισχύ ένα πρόγραμμα που εποπτεύεται από τον FDA (Οργανισμός Ελέγχου Τροφίμων και Φαρμάκων της Αμερικής) κι έχει ως σκοπό υποψήφια εμβόλια να μην έχουν γραφειοκρατικές καθυστερήσεις και να ενισχύονται οικονομικά αν χρειάζεται, εφαρμόζοντας πάντα τους κανόνες ηθικής και δεοντολογίας.
Στη διαδικασία ανάπτυξης ενός εμβολίου έχει κρίσιμη σημασία η επιλογή του κατάλληλου αντιγόνου από τον παθογόνο μικροοργανισμό. Όλα τα εμβόλια που σήμερα αναπτύσσονται περιέχουν τουλάχιστον ένα μέρος της πρωτεΐνης S (spike protein) που ανευρίσκεται στην επιφάνεια του Sars-CoV-2 και μπορεί να οδηγήσει σε παραγωγή αντισωμάτων. Από την άλλη, η βασική διαφορά μεταξύ των εμβολίων είναι η πλατφόρμα που χρησιμοποιείται για την ανάπτυξη του εμβολίου (π.χ. αδρανοποιημένοι ιοί, πρωτεΐνες, mRNA, DNA).
H χρησιμοποίηση της RNA τεχνολογίας, μίας νέας, καινοτόμας, αποτελεσματικής τεχνολογίας πλατφόρμας εμβολίων αποτελεί αναμφίβολα τον βασικό λόγο της γρήγορης παρασκευής των διαθέσιμων σήμερα εμβολίων. Ίσως αποτελεί και μία σωτήρια επιλογή για το μέλλον της ανθρωπότητας…
Τελικά, τον Δεκέμβριο 2020, 11 μήνες μετά, το mRNA εμβόλιο της Pfizer με τη BioNTech τερματίζει πρώτο, αποτελώντας το πρώτο πλήρως ελεγμένο εμβόλιο που λαμβάνει έγκριση για επείγουσα χρήση. Σχεδόν ταυτόχρονα εγκρίνεται ένα δεύτερο mRNA εμβόλιο, της εταιρείας Moderna. H χρησιμοποίηση της RNA τεχνολογίας, μίας νέας, καινοτόμας, αποτελεσματικής τεχνολογίας πλατφόρμας εμβολίων (vaccine platform technology) αποτελεί αναμφίβολα τον βασικό λόγο της γρήγορης παρασκευής των διαθέσιμων σήμερα εμβολίων. Ίσως αποτελεί και μία σωτήρια επιλογή για το μέλλον της ανθρωπότητας…
Πρέπει όμως να τονιστεί στο σημείο αυτό ότι η έρευνα στην οποία θεμελιώθηκε η ανάπτυξη των mRNA εμβολίων δεν ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2020. Για χρόνια, ερευνητές είχαν επικεντρωθεί στη μελέτη 2 άλλων συγγενικών κορωνοϊών, υπεύθυνων για το SARS (Severe Acute Respiratory Syndrome) και το MERS (Middle East Respiratory Syndrome). Παρακολούθησα με αμείωτο ενδιαφέρον και θαυμασμό την παρουσίαση της εργασίας της Kizzmekia Corbett, η οποία έπαιξε κομβικό ρόλο στην ανάπτυξη του εμβολίου της Moderna.
Μελετώντας την οικογένεια των κορωνοϊών κι εξελίσσοντας την τεχνολογία των mRNA εμβολίων οι επιστήμονες ήταν έτοιμοι, την κατάλληλη στιγμή, να ενορχηστρώσουν την άμυνα του ανθρώπου έναντι του αναδυόμενου κορωνοϊού. Πέντε χρόνια πριν αυτό δεν θα ήταν δυνατόν…
Είναι τα Εμβόλια COVID-19 Ασφαλή;
Ως παιδίατρος, οι εμβολιασμοί είναι μέρος της καθημερινής πρακτικής στο ιατρείο. Η ασφάλεια των εμβολίων αποτελεί τεκμηριωμένη γνώση, καθώς ξέρουμε πώς παράγονται, αφού διέλθουν από κλινικές μελέτες και δοκιμαστούν σε έναν πολύ μεγάλο αριθμό ατόμων. Για τα εμβόλια COVID-19 έχουν γίνει αυστηρές μελέτες, ενώ έχουν χορηγηθεί σε εκατομμύρια ανθρώπους. Βρίσκονται δε υπό διαρκή επιτήρηση, που ονομάζεται φαρμακοεπαγρύπνηση, από όλους τους αρμόδιους οργανισμούς στην Ευρώπη και την Αμερική.
Η ανέλπιστη και γρήγορη δημιουργία των εμβολίων COVID-19 (να σημειωθεί ότι τους επόμενους μήνες θα υπάρχουν κι άλλα εμβόλια εκτός από τα 3 εμβόλια που έχουν λάβει ήδη έγκριση) αποτελεί το πρώτο ανάχωμα. Είναι σημαντικό να ξέρουμε αν μας προφυλάσσουν από τη βαριά λοίμωξη – φαίνεται πως ναι. Είναι σημαντικό να ξέρουμε αν εμποδίζουν τη μετάδοση από άτομα χωρίς ή με ήπια συμπτώματα – δεν το ξέρουμε. Είναι σημαντικό να ξέρουμε πόσο κρατάει η ανοσία, η προστασία που μας προσφέρει – φαίνεται για κάποιους μήνες. Είναι όμως πιο σημαντικό που αυτή τη στιγμή έχουμε αποτελεσματικά εμβόλια.
Για τα εμβόλια COVID-19 έχουν γίνει αυστηρές μελέτες, ενώ έχουν χορηγηθεί σε εκατομμύρια ανθρώπους. Βρίσκονται δε υπό διαρκή επιτήρηση, που ονομάζεται φαρμακοεπαγρύπνηση, από όλους τους αρμόδιους οργανισμούς στην Ευρώπη και την Αμερική.
Ο ενθουσιασμός για την έλευση των εμβολίων (όπως κι η αμφισβήτηση της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητάς τους) έχει επισκιαστεί από την ανησυχία για τη σημασία των μεταλλάξεων του κορωνοϊού. Η διάθεσ;h μας μεταβάλλεται συνεχώς, καθώς καλά και κακά νέα φτάνουν καθημερινά στα αυτιά μας.
Εγώ προστατεύω, όπως μπορώ, τη δική μου με διάφορους τρόπους: τηρώ ευλαβικά τα μέτρα προφύλαξης (απόσταση, μάσκα, αντισηπτικό, πλύσιμο χεριών), συναναστρέφομαι λίγους φίλους, τους οποίους συναντώ μόνο σε εξωτερικούς χώρους, έχοντας φτιάξει τη δική μου κοινωνική φούσκα (social bubble), φροντίζω με μεγαλύτερη προσοχή τα παιδιά μου, προσπαθώντας να διασφαλίσω τη ψυχική τους ηρεμία και κάνω υπομονή…
Οι μεταλλάξεις, αναμενόμενες, απρόβλεπτες, θα συζητηθούν την επόμενη φορά.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
