Ένα βιβλίο με έκανε να αισθανθώ ξανά τη σπουδαιότητα του επηρεασμού του ατόμου από την ιστορία και την πολιτική. Το βιβλίο αυτό είναι ο “Ερασιτέχνης Επαναστάτης” του Απόστολου Δοξιάδη από τις Εκδόσεις Ίκαρος.
Δεν ξέρω μεγαλύτερο δείγμα πνευματικής ωριμότητας από το να αντιλαμβάνεται κανείς τον εαυτό του ως μέρος του συνόλου. Το διαπίστωσα και σε προηγούμενη ανάγνωσή μου, στη “Σιωπή” του Don DeLillo, και αναφέρθηκα μάλιστα σ’ αυτό στο κείμενό μου για εκείνο το βιβλίο στη φιλόξενη αθηΝΕΑ. Διαπιστώνω, όμως, ότι αυτή η αίσθηση του ατόμου μέσα στο σύνολο επανέρχεται σε όλα τα σημαντικά κείμενα. Το διαπίστωσα με ενθουσιασμό διαβάζοντας και τη σημαντικότατη αυτοβιογραφία του Barack Obama, “Γη της Επαγγελίας”. Το ζήτημα της ιστορικής γνώσης, της ενασχόλησης με την ιστορία της εποχής μας, που είναι ουσιαστικά το πολιτικό και κοινωνικό περιβάλλον μας θα το χαρακτήριζα “τάση”, ενώ θίγεται και στη συνέντευξη αυτή του Obama στη Michiko Kakutani των New York Times.
Πίσω στον Απόστολο Δοξιάδη, όμως, που στον “Ερασιτέχνη Επαναστάτη” καταφέρνει να κάνει το νου και το συναίσθημα να λειτουργούν συλλογικά. Το καταφέρνει μέσα από την αφήγηση της προσωπικής του ιστορίας, μιας ιστορίας που εμπεριέχει τη βασικότερη κοινωνική ιδιότητα του ανθρώπου, του πολίτη.
Ο Ερασιτέχνης Επαναστάτης
Το citizenship δεν είναι εύκολη δουλειά. Δεν είναι μόνο νοητική διεργασία. Είναι η ένταξη του ατόμου στα γεγονότα που συμβαίνουν γύρω του, η συνειδητοποίηση της ανάγκης να κρίνεις, να ξέρεις αλλά και να αισθάνεσαι ό,τι συμβαίνει κοντά σου ή μακριά σου, στο σπίτι σου ή στην άλλη άκρη του κόσμου. Ο Δοξιάδης με έκανε να αγαπήσω την πραγματική ζωή: όχι μόνο στις χαρές της, αλλά και στην αλήθεια της, στα γεγονότα της, σε όσα παρατίθενται στο χρόνο και μας κάνουν ό,τι είμαστε.
Το βιβλίο αφηγείται την ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας μόνη της ή ως μέρος των παγκόσμιων συγκυριών. Ακριβολογώ: όχι τη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας. Την ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας.
Μια ιστορία με πληθώρα ονομάτων, γεγονότων και φαινομένων: δολοφονία Γρηγόρη Λαμπράκη, Κωνσταντίνος Καραμανλής, Γεώργιος Παπανδρέου, Ανδρέας Παπανδρέου, Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, ΕΡΕ, ΕΔΑ, Ένωση Κέντρου, η Άνοιξη της Πράγας, η δολοφονία του Kennedy, η δολοφονία του Martin Luther King Jr., το Μηδέν και το Άπειρο, Η Δίκη του Kafka.
Μεγάλο μέρος της αφήγησης καλύπτει το πραξικόπημα του 1967 και ό,τι προκάλεσε στις συνειδήσεις του κόσμου, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την αντίδραση που υπήρχε στο εξωτερικό, από Έλληνες και μη. Τα κείμενα του Brecht και του Marx. Η αριστερά και η εξέλιξή της στο χρόνο, τα πρόσωπα που διαμόρφωσαν την εικόνα και την έννοια της αριστεράς σε βάθος χρόνου.
Παράλληλες Αναζητήσεις
Το βιβλίο είναι η αφορμή που με οδήγησε σε κείμενα τα οποία προκάλεσαν συζητήσεις, κάνοντας δική μου πραγματικότητα αυτό που διαβάζω στο βιβλίο: να γνωρίζεις τι συμβαίνει γύρω σου, να είσαι ανοιχτός και να ζητάς τη γνώση από όλες τις πλευρές της πολιτικής και της κοινωνίας. Ασχολήθηκα με παράλληλα αναγνώσματα. Διάβασα για την έννοια του κεντρώου χώρου. Για την παλιά Αθήνα. Για τα γεγονότα στην Κύπρο. Για την παλιά και τη νέα Ελλάδα.
Κάτι σαν η χώρα σε συνέχεια. Όλα τα παλιά και τα νέα, σε ένα συναρπαστικό αφήγημα της ιστορίας, αλλά και του ετεροκαθορισμού της ανθρώπινης προσωπικότητας. Η πολιτική και η τέχνη, οι πολιτικοί και οι καλλιτέχνες, όλοι, πολλοί, και μέσα σε αυτά η οικογένεια, η φιλία και οι σχέσεις. Ο άνθρωπος είναι πρωτίστως πολιτική οντότητα; Είναι.
Δεν γνωρίζω τον σκοπό του βιβλίου, την κεντρική ιδέα του δεν την αναζήτησα. Δεν με επηρεάζει αυτό. Στην αρχή του “Ερασιτέχνη Επαναστάτη” υπάρχει μία φράση από τον Βασιλιά Ληρ του Σαίξπηρ: Ποιος μπορεί να μου πει ποιος είμαι;
Η απάντηση που κρατάω από την ανάγνωση του βιβλίου είναι ότι τη ζωή σου τη ζεις μόνο όταν υποστηρίζεις με νύχια και με δόντια τη μεγάλη ιδέα σου: η ιστορία σου είναι μέρος της κοινής μας ιστορίας. Ανεξάρτητα από του πού τοποθετείσαι ιδεολογικά, σίγουρα τοποθετείσαι μέσα στην κοινή μας ιστορία. Αυτή έχει τη μέγιστη αξία. Και ευχαριστώ τον συγγραφέα για όλα όσα τέτοια συμπεράσματα κρατάω από έναν “Ερασιτέχνη Επαναστάτη”. Κι ας κρατήσει ο καθένας τα δικά του.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Υπάρχει η “Γη της Επαγγελίας”; Αυτοβιογραφία Obama
