Το 2017 στη Γαλλία ετέθη σε ισχύ ένας νέος νόμος που θεσπίζει το “δικαίωμα αποσύνδεσης” των εργαζομένων. Ο νόμος απαιτεί από επιχειρήσεις και οργανισμούς με περισσότερους από 50 εργαζομένους να καθιερώνουν ώρες κατά τις οποίες το προσωπικό δεν πρέπει να στέλνει ή να απαντά σε email.
Ο Γάλλος νομοθέτης Benoît Hamon, μιλώντας τότε στο BBC, χαρακτήρισε τον νόμο ως απάντηση στα δεινά των υπαλλήλων που εγκαταλείπουν το γραφείο, αλλά δεν αφήνουν τη δουλειά τους. Στόχος του νόμου ήταν να εξασφαλίσει το δίκαιο της αμοιβής των εργαζομένων για την εργασία τους και την αποτροπή της εξουθένωσης, του λεγόμενου burnout, με την προστασία του ιδιωτικού χρόνου.
Κατάχρηση Εργατικών Δικαιωμάτων
“Δεν επιθυμούμε”, είπε χαρακτηριστικά, “να παραμένει ο εργαζόμενος συνδεδεμένος με ένα είδος ηλεκτρονικού λουριού – σαν σκύλος”. Η αλήθεια είναι ότι και πριν από το 2017, ορισμένες ιδιωτικές εταιρείες προσπάθησαν να θέσουν όρια στη χρήση του εταιρικού email των υπαλλήλων εκτός των ωρών εργασίας.
Για παράδειγμα, το 2012 η γερμανική εταιρεία Volkswagen ρύθμισε τους εσωτερικούς της διακομιστές, ώστε να μη δρομολογούν email σε λογαριασμούς εργαζομένων μεταξύ 6.15 μ.μ. και 7 π.μ. Η εταιρεία δήλωσε ότι “σέβεται τον χρόνο χαλάρωσης”.
Μεταξύ 2014 και 2017, η γερμανική κυβέρνηση προσπάθησε να εισαγάγει “νομοθεσία κατά του άγχους” ως απάντηση στα αυξανόμενα επίπεδα προβλημάτων άγχους και ψυχικής υγείας.
Το 2014, η γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία Daimler δημιούργησε μια προαιρετική υπηρεσία για εργαζόμενους που λείπουν σε διακοπές. Ο εργαζόμενος είχε την επιλογή αντί να στείλει αυτόματη απάντηση ότι βρίσκεται εκτός γραφείου, να μπορεί να επιλέξει να διαγραφούν αυτόματα όλα τα νέα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου όσο ήταν μακριά.
Μεταξύ 2014 και 2017, η γερμανική κυβέρνηση προσπάθησε να εισαγάγει “νομοθεσία κατά του άγχους” ως απάντηση στα αυξανόμενα επίπεδα προβλημάτων άγχους και ψυχικής υγείας. Μια τέτοια νομοθεσία θα απαγόρευε στις εταιρείες να έρχονται σε επαφή με υπαλλήλους εκτός των ωρών εργασίας.
Πού Βρισκόμαστε Σήμερα;
Σήμερα, μετά από ένα χρόνο πανδημίας (και τηλεργασίας) η παρατεταμένη online παρουσία μας κάνει περισσότερο από ποτέ επιτακτική την ανάγκη προστασίας της ισορροπίας ιδιωτικής κι επαγγελματικής ζωής. Και όχι μόνο αυτό.
Η διαρκής επικοινωνία με το εργασιακό περιβάλλον, η αίσθηση ότι η δουλειά δεν τελειώνει ποτέ, η πίεση να είσαι πάντα ψηφιακά διαθέσιμος, η ανασφάλεια για το μέλλον, όλα αυτά έχουν επιβαρύνει σημαντικά την ψυχική υγεία των εργαζομένων.
Οι έρευνες συνηγορούν ότι χρειάζεται να ληφθούν άμεσα οι απαραίτητες ενέργειες για να προστατευτούν οι εργαζόμενοι από την εξάντληση και την ψυχική εξουθένωση.
Η Υψηλή Παραγωγικότητα Εξαντλεί το Εργατικό Δυναμικό
Σύμφωνα με έρευνα της εταιρείας Microsoft, η οποία πραγματοποιήθηκε με τη συμμετοχή 30.000 εργαζομένων από 31 χώρες, με την ανάλυση της χρήσης της πλατφόρμας Microsoft 365, αλλά και του κοινωνικού δικτύου LinkedIn, οι εργαζόμενοι αξιολογούν την παραγωγικότητά τους ως υψηλότερη κατά το τελευταίο έτος, αλλά με βαρύ ανθρώπινο κόστος.
Τρισεκατομμύρια σήματα παραγωγικότητας από την πλατφόρμα Microsoft 365 ποσοτικοποιούν και πιστοποιούν την ακριβή ψηφιακή εξάντληση των εργαζομένων.
Ένας στους πέντε ερωτηθέντες στην παγκόσμια έρευνα δηλώνει ότι ο εργοδότης του δεν ενδιαφέρεται για την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής. Περισσότεροι από τους μισούς (54%) αισθάνονται ότι εργάζονται υπερβολικά.
Περισσότεροι από το ένα τρίτο (39%) αισθάνονται εξαντλημένοι σωματικά και συναισθηματικά. Άλλωστε, ο ψηφιακός κόσμος δεν ψεύδεται. Τρισεκατομμύρια σήματα παραγωγικότητας από την πλατφόρμα Microsoft 365 ποσοτικοποιούν και πιστοποιούν την ακριβή ψηφιακή εξάντληση των εργαζομένων.
Τα δεδομένα είναι αποστομωτικά:
- Οι τηλεδιασκέψεις έχουν υπερδιπλασιαστεί (2,5 φορές) παγκοσμίως.
- Η μέση συνάντηση διαρκεί 10 λεπτά περισσότερο.
- Ο μέσος εργαζόμενος συμμετέχει σε 45% περισσότερες online συζητήσεις την εβδομάδα.
- Ο αριθμός των email για ένα μόνο μήνα αυξήθηκε κατά 40,6 δισεκατομμύρια (σύγκριση Φεβρουαρίου ’21 με Φεβρουάριο ’20).
- 66% περισσότεροι εργαζόμενοι επεξεργάστηκαν έγγραφα.
Τα παραπάνω συνηγορούν ότι η ψηφιακή ένταση των ημερών των εργαζομένων έχει αυξηθεί σημαντικά. Η έρευνα έδειξε ακόμη ότι συγκεκριμένες ομάδες εργαζομένων έχουν επιβαρυνθεί περισσότερο: γυναίκες, απασχολούμενοι στην πρώτη γραμμή και οι νεότεροι εργαζόμενοι.
Ειδικά οι εργαζόμενοι της Gen Z, ηλικίας 18 έως 25 ετών, είναι μεταξύ των βαρύτερα πληγέντων – οι ερευνητές θεωρούν ότι αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι είναι στην αρχή της σταδιοδρομίας τους και πιθανά ζουν μόνοι.
Οι Ηγέτες Έχουν Χάσει Επαφή με την Πραγματικότητα
Δυστυχώς, οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι στη μέση αυτής της κρίσης παραβλέπονται από την ηγεσία των εταιρειών τους. Η ίδια έρευνα ανέδειξε ότι οι περισσότεροι ηγέτες -το 61%, δηλαδή 23 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερα από τον μέσο εργαζόμενο- δηλώνουν ότι “ευδοκιμούν” αυτή τη στιγμή!
Αναφέρουν, επίσης, την οικοδόμηση ισχυρότερων σχέσεων με συναδέλφους (+11 ποσοστιαίες μονάδες), κερδίζοντας υψηλότερα εισοδήματα (+17 ποσοστιαίες μονάδες) και λαμβάνοντας όλες ή περισσότερες από τις καθορισμένες ημέρες διακοπών τους (+12 ποσοστιαίες μονάδες). Με άλλα λόγια, οι ηγέτες βρίσκουν την όλη κατάσταση ευχάριστη!
Οι εργαζόμενοι αισθάνονται αυτή τη διαφορά φάσης. Το 37% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού λέει ότι οι εταιρείες τους ζητούν πάρα πολλά από αυτούς σε μια εποχή όπως αυτή. Είναι σαφές ότι οι ηγεσίες των επιχειρήσεων χρειάζονται μια “κλήση αφύπνισης”.
Το Μυαλό μας Χρειάζεται Διαλείμματα
Καθώς η πανδημία αύξησε την ψηφιακή ένταση των εργάσιμων ημερών, οι τηλεδιασκέψεις διαδέχονται η μια την άλλη και η πολύωρη απασχόληση μπροστά σε μια οθόνη έγινε σήμα κατατεθέν της εποχής που διανύουμε. Μια συνομιλία τελειώνει, μια άλλη ξεκινά και πολύ συχνά δεν υπάρχει ευκαιρία να σηκωθεί κανείς από την καρέκλα, να πιει ένα ποτήρι νερό ή απλά να καθαρίσει το μυαλό του.
Μία νέα έρευνα της εταιρίας Microsoft επιβεβαιώνει αυτό που αισθάνονται πολλοί άνθρωποι από την εμπειρία: ο “εικονικός” (virtual) τρόπος εργασίας και η αλλεπάλληλες τηλεδιασκέψεις είναι πηγή άγχους. Η έρευνα μέτρησε τη μέση δραστηριότητα των κυμάτων Β του εγκεφάλου,1 εκείνων που σχετίζονται με το άγχος.
Οι χώρες της ΕΕ πρέπει να διασφαλίσουν ότι οι εργαζόμενοι που επικαλούνται το δικαίωμά τους για αποσύνδεση προστατεύονται από αντίποινα και άλλες επιπτώσεις και ότι υπάρχουν μηχανισμοί για την αντιμετώπιση καταγγελιών ή παραβιάσεων του δικαιώματος αποσύνδεσης.
Με τη συνεχή ροή τηλεδιασκέψεων, η μέση δραστηριότητα των κυμάτων Β αυξήθηκε με την πάροδο του χρόνου. Με άλλα λόγια, το άγχος συνέχισε να συσσωρεύεται. Όταν δε ο εγκέφαλος αντιμετωπίζει άγχος, είναι πιο δύσκολο να παραμείνουμε συγκεντρωμένοι και αφοσιωμένοι.
Η έρευνα έδειξε επίσης μια απλή “θεραπεία”: την αξία του διαλείμματος. Όταν οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να ξεκουραστούν, η δραστηριότητα Β έπεσε, επιτρέποντας μια “επαναφορά”. Αυτή η επαναφορά σημαίνει ότι οι συμμετέχοντες ξεκινούν την επόμενη συνάντησή τους σε μια πιο χαλαρή κατάσταση, περισσότερο συγκεντρωμένοι και ενεργοποιημένοι.
Υπάρχει λοιπόν, αντίδοτο στην αντιμετώπιση της κόπωσης και είναι απλό. Το διάλειμμα, η ανάπαυλα, η προσωρινή αποσύνδεση.
Το Δικαίωμα της Αποσύνδεσης
Σήμερα, το δικαίωμα αποσύνδεσης δεν προβλέπεται από τη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παρόλα αυτά, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επιθυμεί να το αλλάξει αυτό.
Με ψήφισμά του στις 21 Ιανουαρίου 2021, καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να θεσπίσει νόμο που να επιτρέπει στους εργαζομένους να αποσυνδέονται από τη δουλειά εκτός του ωραρίου εργασίας χωρίς συνέπειες. Το αίτημα αφορά και τον καθορισμό των ελάχιστων απαιτήσεων για την απομακρυσμένη εργασία.
Το Κοινοβούλιο σημείωσε ότι η έλλειψη σεβασμού στον ελεύθερο χρόνο και η παράταση των ωρών εργασίας μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο μη αμειβόμενων υπερωριών, να μην επιτρέψουν την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, να εμποδίσουν την ξεκούραση -σωματική και ψυχική- και να έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην υγεία.
Μάλιστα, το Κοινοβούλιο ζήτησε να ληφθούν οι εξής προβλέψεις:
- Οι εργοδότες δεν πρέπει να απαιτούν να είναι διαθέσιμοι οι εργαζόμενοι εκτός του χρόνου εργασίας τους και οι συνάδελφοί τους πρέπει να απέχουν από την επικοινωνία με τους συναδέλφους τους για λόγους εργασίας.
- Οι χώρες της ΕΕ πρέπει να διασφαλίσουν ότι οι εργαζόμενοι που επικαλούνται το δικαίωμά τους για αποσύνδεση προστατεύονται από αντίποινα και άλλες επιπτώσεις και ότι υπάρχουν μηχανισμοί για την αντιμετώπιση καταγγελιών ή παραβιάσεων του δικαιώματος αποσύνδεσης.
- Οι δραστηριότητες εξ αποστάσεως επαγγελματικής μάθησης και κατάρτισης πρέπει να υπολογίζονται ως εργασιακή δραστηριότητα και δεν πρέπει να πραγματοποιούνται κατά τη διάρκεια υπερωριών ή διακοπών χωρίς επαρκή αποζημίωση.
Στην Ελλάδα, με το νέο εργασιακό νόμο θεσμοθετείται το δικαίωμα κάθε εργαζόμενου να απέχει πλήρως από την παροχή εργασίας του και την διεκπεραίωση εργασιών με τηλεφωνικό, ηλεκτρονικό ή ψηφιακό τρόπο, εκτός ωραρίου εργασίας και κατά τη διάρκεια των νόμιμων αδειών του.
Δικαίωμα, Όχι Πολυτέλεια
Η τηλεργασία έδωσε πνοή στις επιχειρήσεις στη διάρκεια μιας πρωτόγνωρης κρίσης και είναι σίγουρο ότι ήρθε για να μείνει. Το ζητούμενο σήμερα είναι η εφαρμογή της να έχει την αίσθηση του μέτρου. Μέτρο που θα χαίρεται τα πλεονεκτήματα που προσφέρει προς το όφελος της επιχείρησης και των εργαζομένων.
Μέτρο που θα σέβεται την ανθρώπινη ανάγκη για ξεκούραση και απόλαυση άλλων εκφάνσεων της ζωής. Το δικαίωμα της αποσύνδεσης είναι ανθρώπινο δικαίωμα και όχι πολυτέλεια. Είναι η δυνατότητα να απολαύσεις τη σιωπή.
Σιωπή από email, τηλέφωνα, μηνύματα, projects, έγνοιες. Και η σιωπή έχει σημασία. Η σιωπή είναι ο χώρος ανάμεσα στις νότες, ο χώρος που απαιτείται για τη δημιουργία της μουσικής. Ο χώρος της ανάπαυλας, της αναζωογόνησης, της ανασυγκρότησης. Νοείται παραγωγικότητα χωρίς αυτά;
Μια Ενδιαφέρουσα Συζήτηση
Το δικαίωμα της αποσύνδεσης είναι στενά συνδεδεμένο με την ευζωία στο χώρο εργασίας. Στις 19 Μαΐου 2021 η Επιτροπή Women in Business (WIB) του του Ελληνο-Αμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου διοργανώνει διαδικτυακή συζήτηση με τίτλο “Hacking Wellbeing at Work”, καλώντας διεθνείς και Έλληνες ειδικούς να μοιραστούν εμπειρία και γνώση και να μας εμπνεύσουν.
Διαβάστε ακόμη στην αθηΝΕΑ:
Ελλάδα: Γη της Επαγγελίας για τους Ψηφιακούς Νομάδες
