O αέρας «στριγγλίζει» στα αυτιά μας. Η θάλασσα του Βοσπόρου δεν είναι θυμωμένη. Αντέχει στον άγριο καιρό. Οι γλάροι σαν να σε προσκαλούν να τους δώσεις το τελευταίο κομμάτι από το κουλούρι, πλευρίζουν το λιμάνι. Από το Kadikoy αναχωρούν όλα τα μικρά φέρι που ενώνουν τη μεγάλη ακτογραμμή της Πόλης με τα Πριγκηπόννησα. Αυτή η βόλτα στον Βόσπορο μοιάζει με ψυχική άσκηση. Σαν ένα έντονο παραισθησιογόνο ιστορίας, μνήμης και κατάνυξης. Εκπέμπει μια οικειότητα που σε τρομάζει, σε κάνει ευάλωτο. Αν και έχει 6 βαθμούς, καθόμαστε στο κατάστρωμα με ένα ζεστό καφέ στο χέρι. Τρεις στάσεις, 45 λεπτά και απέραντο γαλάζιο να καταναλώσεις μέχρι να φτάσεις στο ιερό νησί της Χάλκης.
To μικρό νησί της Χάλκης δεσπόζει στον ορίζοντα, γαλήνιο, σαν να μην έχει αλλάξει τίποτα με το πέρασμα των χρόνων. Ακόμα και από το λιμάνι μπορείς να δεις την Ιερά Θεολογική Σχολή να στέκεται περήφανη στην κορυφή. Έχει περάσει κιόλας μισός αιώνας από την ημέρα που το τουρκικό κράτος έπαυσε τη λειτουργία της. Το 1971 η σχολή έκλεισε εξαιτίας ενός τουρκικού νόμου που απαγόρευε τη λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων. Το 1998 η επιτροπή ιδιοκτητών της σχολής διατάχθηκε να διαλυθεί, αλλά η διεθνής κριτική έπεισε την Άγκυρα να ακυρώσει τη διαταγή.
Τον Αύγουστο του 2011, ο Τούρκος πρωθυπουργός Erdogan αποφάσισε με διάταγμα ότι τα ακίνητα και τα θρησκευτικά κτίρια του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης που κατασχέθηκαν στο παρελθόν πρέπει να επιστραφούν στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Τον Ιανουάριο του 2013, η τουρκική εφημερίδα Today’s Zaman ανέφερε ότι το τουρκικό Συμβούλιο Ιδρυμάτων επέστρεψε 190 εκτάρια γης στο ίδρυμα της Μονής της Αγίας Τριάδος. Το εν λόγω ίδρυμα είναι ο ιδιοκτήτης της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης. Το μεγαλύτερο μέρος αυτής της γης βρίσκεται στον χώρο της σχολής.
Μπαίνοντας στην πύλη, κυριαρχεί ησυχία, απότοκο της κατάνυξης, αλλά και του γεγονότος ότι δεν είναι επισήμως εν λειτουργία. Μας υποδέχονται Έλληνες της Πόλης που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στη Σχολή. «Καλώς ήρθατε», μας λένε, καθώς περνάμε από τον κήπο που έχει πρόσφατα επανασχεδιαστεί. Ανεβαίνουμε τα πρώτα σκαλοπάτια, μετά διαβαίνουμε τη μεγάλη πόρτα και εκεί, στο ισόγειο, μοιάζει να διατηρείται η ηχώ από τους εκατοντάδες μαθητές που σπούδαζαν εκεί. Οι τάξεις στέκουν βουβές και κλειστές. Όπως και το ιατρείο με το αναρρωτήριο και το χημείο, «από τα πιο σύγχρονα τότε για την εποχή τους». Εθελοντές υπάρχουν. Ορθόδοξοι νέοι που θέλουν να συνεισφέρουν στην αποκατάσταση και στην ψηφιοποίηση. Στέκομαι στη μεγάλη σκάλα με τα παράθυρα απ’ όπου πλημμυρίζει ο χώρος με το γαλάζιο φως που αντανακλά τον Βόσπορο.
Μακρά Ιστορία Πίστης και Σεβασμού
Δεν είμαι πάντα τυχερός. Αλλά σήμερα έτσι νιώθω. Είμαι εδώ για το μοναδικό συνέδριο που έχει οργανώσει, χωρίς τυμπανοκρουσίες, η πάντα δραστήρια κ. Ειρήνη Βανταράκη. Μόνη σε ένα ανδροκρατούμενο κατεστημένο να καθοδηγεί και να έχει καταφέρει το ακατόρθωτο: να φέρει στη σχολή για μία μοναδική διημερίδα σημαντικούς ειδικούς του Διαθρησκειακού Διαλόγου. Στόχος; Να αποδειχθεί ότι η επαναλειτουργία της σχολής αφορά όλο τον κόσμο ως έδρα σημαντικών θεολογικών σπουδών, αλλά περισσότερο την ίδια την Τουρκία. Η επαναλειτουργία της θα αποτελούσε μια απόδειξη ότι μπορεί να υποστηρίξει διεθνείς πρωτοβουλίες στο εσωτερικό με παγκόσμια απήχηση. Περισσότεροι από 50 ειδικοί είναι εδώ.
Μετά την πανηγυρική λειτουργία εις μνήμην του ιδρυτή της σχολής, χοροστατούντος του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, οι ομιλίες αποτέλεσαν σημαντική τροφή για σκέψη, μνήμη και ελπίδα.
Η σχολή στεγαζόταν αρχικά στη σταυροπηγιακή Μονή της Αγίας Τριάδας, στη Χάλκη, η οποία είχε ιδρυθεί από τον Πατριάρχη Φώτιο Α’ (858-861 και 878-886). Το 1844 ο Πατριάρχης Γερμανός Δ’, κατά την πρώτη του πατριαρχία (1842-1845), ίδρυσε το 1843 θεολογική σχολή στις εγκαταστάσεις της Μονής της Αγίας Τριάδας, την οποία και εγκαινίασε το αμέσως επόμενο έτος, στις 13 Σεπτεμβρίου 1844. Όλα τα κτίρια, εκτός από ένα παρεκκλήσι, καταστράφηκαν στον μεγάλο σεισμό της Κωνσταντινούπολης την 28η Ιουνίου 1894, με συνέπεια να διακοπεί η λειτουργία της.
Έπειτα από εκτεταμένες επισκευές και αναστηλώσεις από τον αρχιτέκτονα Περικλή Φωτιάδη, διάρκειας 17 μηνών, η σχολή με νέο πλέον κτίριο εγκαινιάστηκε την 1η Οκτωβρίου 1896. Σημαντική ανακαίνιση έγινε στη δεκαετία του ’50. Οι θεολογικές εγκαταστάσεις περιλαμβάνουν το Παρεκκλήσιο της Αγίας Τριάδoς, κοιτώνες, αναρρωτήριο, γραφεία και την πανεπιστημιακή βιβλιοθήκη, η οποία κατέχει σημαντική ιστορική συλλογή βιβλίων, περιοδικών και χειρόγραφων.
Πολλοί ορθόδοξοι θεολόγοι, ιερείς, επίσκοποι και πατριάρχες φοίτησαν στην Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης, συμπεριλαμβανομένου και του Πατριάρχη Βαρθολομαίου. Μεταξύ των φοιτητών στη Χάλκη περιλαμβάνονταν όχι μόνο γηγενείς Έλληνες, αλλά και ορθόδοξοι χριστιανοί από όλο τον κόσμο, προσδίδοντας στη σχολή διεθνή χαρακτήρα. Επίσης, πολλοί πατριάρχες, επίσκοποι και πρώην δάσκαλοι έχουν ταφεί σε ειδική περιοχή του κήπου.
Διεθνής Ακτινοβολία
Η Χάλκη έχει λάβει διεθνή προσοχή τα τελευταία χρόνια. Τον Οκτώβριο του 1998, το αμερικανικό Κογκρέσο υποστήριξε την επαναλειτουργία της σχολής. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναφέρει επίσης το ζήτημα στις διαπραγματεύσεις για την τουρκική προσχώρηση στην ΕΕ. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Bill Clinton, συμπεριέλαβε τη Χάλκη κατά την επίσκεψή του στην Τουρκία το 1999 και ζήτησε από τον Τούρκο πρόεδρο Süleyman Demirel να επιτρέψει την επαναλειτουργία της σχολής.
Τον Φεβρουάριο του 2019, επισκέφθηκε τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης για πρώτη φορά εν ενεργεία Έλληνας πρωθυπουργός, ο Αλέξης Τσίπρας, στο πλαίσιο επίσημης επίσκεψής του στην Τουρκία. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης, παρόντος του εκπροσώπου της Προεδρίας της Τουρκικής Δημοκρατίας, Ibrahim Kalin, υπενθύμισε ότι η Θεολογική Σχολή της Χάλκης ιδρύθηκε επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ζήτησε την αποκατάσταση της αδικίας που υπέστη το Οικουμενικό Πατριαρχείο. «Είναι απαράδεκτο ένα ίδρυμα τέτοιο, που λειτούργησε επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, να είναι κλειστό επί Τουρκικής Δημοκρατίας», σημείωσε.
Σε ένα διάλειμμα από τις εργασίες της διημερίδας, κάνω μια βόλτα στον εξωτερικό χώρο. Θαυμασμός και δέος. Κάποιοι νέοι είναι στον αγρόκηπο της σχολής. Μπαίνω στο παρεκκλήσι που ανακαινίζεται. Δύο καλλιτέχνες βιτρό από τη Θεσσαλονίκη μου δείχνουν την τεχνική που εφαρμόζουν. Εντυπωσιακό.
Παρακαλώ για μια επίσκεψη στη βιβλιοθήκη. Το αίτημά μου γίνεται δεκτό. Ο άδειος χώρος με τα χειρόγραφα είναι εντυπωσιακός. Εδώ και χρόνια το μοναδικό υλικό ψηφιοποιείται από ειδικούς, με ιδιωτικές χορηγίες.
Στο τέλος των πολλαπλών αιθουσών δακρύζω. Δεν είναι μόνο συγκίνηση. Είναι και το βάρος της ιστορίας των αδελφών μου από την Πόλη. Όλων αυτών που τόσα χρόνια κρατούν δυνατά για να συντηρήσουν κάτι από το οικουμενικό μεγαλείο της σχολής και του Πατριαρχείου.
Δεν είναι θέμα μόνο ελληνικό, δεν αφορά μόνο στους Έλληνες. Αφορά όλους τους ανθρώπους που σέβονται τη γνώση, την κατανόηση, τον αλληλοσεβασμό και το φως που ενώνει την επιστήμη με τη θεολογία και τη φιλοσοφία. Κυρίως όμως αφορά την Τουρκία, που με μία κίνηση θα μπορούσε να δείξει με ουσιαστικό τρόπο αν και πόσο μπορεί να υποστηρίξει την ευρωπαϊκή της πορεία και την οικουμενική της ευθύνη.
Δείτε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Ιωάννινα: Μωσαϊκό Ιστορίας και Ανθρώπων
