Μια περίληψη 37 σελίδων που εκδόθηκε χθες συμπυκνώνει την τελευταία έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC). Η έκθεση δεν αποτελεί προειδοποίηση. Πρόκειται για διαπίστωση. Ότι η διάσωση του πλανήτη περνάει πια από μέσα από έναν στενό μονόδρομο, τον μοναδικό που υπάρχει. Και ότι η Γη είναι πιθανό να περάσει το κρίσιμο όριο υπερθέρμανσης πολύ άμεσα – συγκεκριμένα, μέσα στην επόμενη δεκαετία.
Η έκθεση, που συνοψίζει την παραγωγή της επιτροπής τα τελευταία πέντε χρόνια –περίπου 10.000 σελίδες μελετών από εκατοντάδες επιστήμονες–, εγκρίθηκε από τους εκπροσώπους 195 χωρών.
«Υπάρχει ένα ακόμα παράθυρο ευκαιρίας για να εξασφαλίσουμε ένα βιώσιμο και αειφόρο μέλλον για όλους, το οποίο κλείνει ταχύτατα», αναφέρουν οι συντάκτες της, ανοίγοντας και μια παρένθεση στην οποία αξιολογούν τη δήλωσή τους αυτή με μια πρόταση σε πλάγια γράμματα: «very high confidence». Έτσι καταδεικνύουν τη σοβαρότητα της κατάστασης, μεταφέροντας και σε όλους εμάς την αμφιβολία αν θα καταφέρουμε, κρατώντας αυτό το παράθυρο ανοιχτό, να αναμετρηθούμε με την καταστροφή.
Μέχρι να ολοκληρωθεί η επόμενη αξιολόγηση, σε 5-7 χρόνια, η έκθεση υποδηλώνει ότι ενδέχεται να έχει καταστεί ανέφικτος ο περιορισμός της αύξησης της θερμοκρασίας στο 1,5 °C, που είχε οριστεί με τη Συμφωνία του Παρισιού.
Άραγε η ομάδα της IPCC αποτελείται από εμμονικούς καταστροφολόγους που θέλουν να ασκήσουν εξουσία και αρέσκονται σε δυσοίωνες μελλοντολογίες; Ο γενικός γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, António Guterres, δεν συμφωνεί επουδενί με αυτή την ανάγνωση. Αντίθετα, χαρακτηρίζει την έκθεση «οδηγό για το πώς να απενεργοποιήσουμε την κλιματική ωρολογιακή βόμβα».
Άλλωστε, αποκλίνοντας από προηγούμενες εκθέσεις, περιλαμβάνει ένα κεφάλαιο επείγοντος χαρακτήρα. Η φράση «Οι επιλογές και οι δράσεις που θα υλοποιηθούν σε αυτή τη δεκαετία θα έχουν επιπτώσεις για χιλιάδες χρόνια από τώρα» είναι ενδεικτική και οι επιστήμονες του κόσμου, όπως και οι εκπρόσωποι από τις 195 χώρες, συμφώνησαν σε κάθε λέξη της.
Θα προσπαθήσουμε να αναφερθούμε στα πιο σημαντικά σημεία της έκθεσης σε σχέση με τις διαπιστώσεις αλλά και τις αλλαγές που πρέπει ταχύτατα να γίνουν.
Υπερθέρμανση: Η μέση παγκόσμια θερμοκρασία είναι κατά 1,1 °C υψηλότερη από ό,τι ήταν στην αρχή της βιομηχανικής εποχής. Η αύξησή της τα τελευταία 50 χρόνια είναι πολύ μεγαλύτερη από οποιαδήποτε άλλη αντίστοιχη περίοδο, ενώ οι εκπομπές των ρύπων, εξαιτίας και της ενεργειακής κρίσης, πέρσι σημείωσαν ρεκόρ.
Η τόσο μεγάλη αύξηση της θερμοκρασίας έχει ήδη απειλήσει την ασφάλεια των τροφίμων και του νερού, προκαλώντας με ακραία καιρικά φαινόμενα βαθιά «τραύματα», καθώς και «απώλειες στα μέσα διαβίωσης και πολιτισμού». Σε ορισμένα οικοσυστήματα οι επιπτώσεις αγγίζουν το όριο του μη αναστρέψιμου. Ο αριθμός των αναφορών στην έκθεση για τις απώλειες και τις ζημιές ανά τον κόσμο είναι εντυπωσιακός. Τα ακραία φαινόμενα, όπως οι καύσωνες, οι έντονες βροχοπτώσεις, οι ξηρασίες και οι τροπικοί κυκλώνες, αντί να μειώνονται, έχουν τα τελευταία χρόνια ενισχυθεί.
Μπορεί να Ανακοπεί η Αύξηση της Θερμοκρασίας; Ναι, αρκεί να μειώσουμε την αύξηση των αερίων του θερμοκηπίου κατά 60% μέχρι το 2035 και, στη συνέχεια, να μηδενίσουμε την έκλυση διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 2050.
Ο έκτος κύκλος δημοσίευσης της IPCC είχε ξεκινήσει το 2018 και από τότε οι παγκόσμιες εκπομπές όχι μόνο δεν μειώθηκαν, αλλά συνέχισαν να αυξάνονται. Και με κάθε αύξηση της θερμοκρασίας, ακόμα και την πιο μικρή, αυξάνονται και οι κίνδυνοι που σχετίζονται με το κλίμα.
Και πώς Μπορεί να Γίνει Εφικτό; Η έκθεση παραθέτει πολλές γνωστές διορθωτικές κινήσεις. Αναφέρει τι κατεξοχήν πρέπει να γίνει ώστε να διατηρήσουμε σε όσο το δυνατόν χαμηλότερα επίπεδα τη θερμοκρασία, αλλά και τρόπους για να προσαρμοστούμε στους κλιματικούς κινδύνους, που πλέον είναι αναπόφευκτοι.
Μεταξύ αυτών, είναι η επέκταση της ηλιακής και αιολικής ενέργειας, η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης, η αστική ανάπλαση που θα κάνει τις πόλεις πιο φιλικές για τους περιπατητές και τους ποδηλάτες, η μείωση της ρύπανσης μέσω αζωτούχων λιπασμάτων στη γεωργία, η μείωση των αποβλήτων στα τρόφιμα, η καλύτερη διατροφή, αλλά και η ενίσχυση των δικτύων κοινωνικής ασφάλειας για τους πιο ευάλωτους του πληθυσμού.
Το «κατεξοχήν» ωστόσο συνίσταται στην εγκατάλειψη του κύριου μοχλού αύξησης της θερμοκρασίας: των ορυκτών καυσίμων. Παραμένοντας στα ίδια επίπεδα οι εκπομπές από τις υπάρχουσες εγκαταστάσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου, τους σταθμούς, τις μονάδες και τα μέσα μεταφοράς που καταναλώνουν ορυκτά καύσιμα, το κρίσιμο όριο θέρμανσης αναπόφευκτα θα ξεπεραστεί.
Tι Νέο Κομίζει η Έκθεση και μας Προβληματίζει; Δεν είναι μόνο τα θανατηφόρα ακραία καιρικά φαινόμενα, η λεύκανση των κοραλλιογενών υφάλων, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας και άλλες καταστροφικές επιπτώσεις που χαρτογραφούν το πρόβλημα στις μέρες μας. Οι ερευνητές επισημαίνουν επίσης μια σειρά από στοιχεία που δείχνουν ότι όλα αυτά επιδεινώνονται τελικά ταχύτερα από ό,τι υπολογιζόταν έως τώρα.
Γι’ αυτό η IPCC θέτει έναν νέο στόχο που πρέπει να επιδιώξουν οι κυβερνήσεις: τη μείωση των εκπομπών κατά 60% έως το 2035 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2019, προκειμένου να καταστεί εφικτός ο στόχος του του 1,5 °C.
Αυτό έχει σημασία καθώς, στο πλαίσιο των συνομιλιών του ΟΗΕ για το κλίμα, κάθε χώρα θα πρέπει να προσφέρει μια δέσμευση για τις εκπομπές του 2035 μέχρι το επόμενο έτος.
Ο Guterres παρουσίασε μια «ατζέντα επιτάχυνσης» που περιλαμβάνει την παύση «κάθε αδειοδότησης ή χρηματοδότησης νέας εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου» και τη διακοπή της επέκτασης των υφιστάμενων αποθεμάτων.
Μας Αφορά Όλους; Η απάντηση είναι ένα απόλυτο «ναι». Όμως, κάποιοι επηρεάζονται ήδη πιο άμεσα. Αυτή τη στιγμή, ιδιαίτερα ευάλωτοι στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι περισσότεροι από 3 δισεκατομμύρια άνθρωποι.
Προτάσσοντας το ζήτημα της κλιματικής δικαιοσύνης, οι επιστήμονες τονίζουν ότι οι λιγότερο αναπτυγμένες χώρες πλήττονται περισσότερο. Εδώ και 30 χρόνια, ορισμένα αναπτυσσόμενα έθνη προωθούν την ιδέα της χρηματοδότησης εκ μέρους των πλούσιων χωρών για την αποκατάσταση των ζημιών που σχετίζονται με το κλίμα, καθώς για την πρόκλησή τους τα ίδια ευθύνονται ελάχιστα.
Μεταξύ των 8 δισεκατομμυρίων ανθρώπων στον κόσμο, μόλις το 10% των νοικοκυριών είναι υπεύθυνο για το 34-45% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. «Οι ευάλωτες κοινότητες που ιστορικά έχουν συμβάλει λιγότερο στην τρέχουσα κλιματική αλλαγή επηρεάζονται δυσανάλογα», αναφέρει η έκθεση.
Γιατί Eίναι Σημαντική η Έκθεση; Γιατί περιλαμβάνει τις πιο εμπεριστατωμένες και πρόσφατες μελέτες για το μεγαλύτερο παγκόσμιο πρόβλημα των ημερών μας.
Γιατί αποτελεί πρόκληση για τις χώρες που εξακολουθούν να επενδύουν στα ορυκτά καύσιμα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ενέκριναν την περασμένη εβδομάδα ένα γιγαντιαίο έργο γεώτρησης πετρελαίου σε ομοσπονδιακή γη στην Αλάσκα. Η Κίνα εξέδωσε πέρσι άδειες για δεκάδες σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, που θα φιλοξενήσουν τον επόμενο γύρο των διαπραγματεύσεων για το κλίμα, τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο, είναι μια σημαντική πετρελαιοπαραγωγός χώρα. Ο επικεφαλής της συνόδου, δε, ο Sultan Al Jaber, είναι ο επικεφαλής της κρατικής εταιρείας πετρελαίου.
Γιατί, επίσης, η έκθεση του IPCC θα χρησιμεύσει ως βάση στις διαπραγματεύσεις που διεξάγονται υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών. Όχι μόνο σε ό,τι αφορά την κατάργηση των ορυκτών καυσίμων, αλλά και για την ενίσχυση των εκκλήσεων για μεγαλύτερη οικονομική στήριξη από τους ιστορικούς ρυπαντές, όπως οι ΗΠΑ. «Για να επιτευχθούν οι κλιματικοί στόχοι, τόσο η χρηματοδότηση της προσαρμογής όσο και η χρηματοδότηση του μετριασμού θα πρέπει να πολλαπλασιαστούν», αναφέρεται στην έκθεση.
Γιατί, τέλος, είναι «ένα ηχηρό κάλεσμα για την επιτάχυνση μαζικά των προσπαθειών για το κλίμα από κάθε χώρα και κάθε τομέα και σε κάθε χρονοδιάγραμμα», όπως δήλωσε ο António Guterres. Μια αφετηρία για κάποιες από τις πιο σοβαρές μάχες που θα δοθούν το επόμενο διάστημα.
ΥΓ. Η τελευταία ενότητα της έκτης έκθεσης αξιολόγησης ήταν η «περίληψη για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής». Γράφτηκε από επιστήμονες της IPCC, αλλά εξετάστηκε εξονυχιστικά από εκπροσώπους κυβερνήσεων, οι οποίοι μπορούν να πιέσουν για αλλαγές. Ο Guardian αποκάλυψε ότι τις τελευταίες ώρες των συζητήσεων η μεγάλη αντιπροσωπεία της Σαουδικής Αραβίας, τουλάχιστον 10 μελών, πίεσε σε πολλά σημεία για την αποδυνάμωση των αναφορών στα ορυκτά καύσιμα, καθώς και στην τεχνολογία της δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα, που προβάλλεται ως λύση για τη μείωση των ρυπογόνων εκπομπών.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Θέατρο και Βιωσιμότητα: Ένα Πείραμα σε Έναν Κόσμο που Εξαφανίζεται
