Όνομα: Όθων Αναστασάκης
Επάγγελμα: Καθηγητής Πολιτικών Σπουδών Νοτιοανατολικής Ευρώπης στο Oxford University
Τόπος Κατοικίας: Λονδίνο
Ο Όθων γεννήθηκε στα Χανιά και έζησε εκεί μέχρι την ηλικία των 7 ετών, ενώ στη συνέχεια βρέθηκε στην Αθήνα, όπου και έζησε μέχρι και το πέρας των προπτυχιακών του σπουδών στα Οικονομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Συνέχισε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στο Columbia University (MA in Comparative Politics and International Relations) στη Νέα Υόρκη, ενώ έκανε τη διδακτορική του διατριβή στο London School of Economics (PhD in Comparative Government).
Στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης βρίσκεται από το 2002 και, μεταξύ άλλων, κατέχει τη θέση του Director of South East European Studies και του Senior Research Fellow στο St Antony’s College. Μιλήσαμε με αφορμή την πολύ σημαντική και πολυεπίπεδη έρευνα της οποίας ηγείται για τη Σύγχρονη Ελληνική Διασπορά σε όλο τον κόσμο, το The Greek Diaspora Project, που διεξάγει τα τελευταία τρία χρόνια το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, και συγκεκριμένα το Κέντρο Μελετών Ανατολικής Ευρώπης (SEESOX – South East European Studies at Oxford), το οποίο και διευθύνει.
Έργο της ομάδας του είναι, μεταξύ άλλων, η αποτύπωση όλων των ελληνικών κοινοτήτων ανά τον κόσμο, σε ένα ψηφιακό εργαλείο, στο οποίο θα έχουν πρόσβαση τόσο οι Έλληνες που διαμένουν στην Ελλάδα, όσο και οι Έλληνες της Διασποράς, προκειμένου να προστρέχουν σε αυτό για μία σειρά από εφαρμογές (έρευνα, επικοινωνία, ανάπτυξη διασύνδεσης/δικτύου, μεταφορά τεχνογνωσίας, κοινές επιδιώξεις κ.ά.) και σε μελλοντικό χρόνο να έχουν τη δυνατότητα να παρεμβαίνουν διαδραστικά, προσθέτοντας τις δικές τους προσωπικές ιστορίες, αρχεία, βίντεο, φωτογραφίες και άλλο υλικό.
3 πράγματα που σας αρέσουν περισσότερο στον τόπο που ζείτε;
Είμαι ένας Λονδρέζος, εργάζομαι στην Οξφόρδη, αλλά διαμένω στο Λονδίνο. Έχω την τύχη να απολαμβάνω τα θετικά και των δύο περιοχών. Μου αρέσει το μετρό, καθώς δείχνει το πόσο μεγάλη είναι αυτή η πόλη, με τις διαφορετικές εθνικότητες, ένα μοναδικό κράμα πολιτισμών. Επίσης, μου αρέσει η τέχνη και τέλος το debate που υπάρχει στον ακαδημαϊκό χώρο της Οξφόρδης. Πάντα για μένα κριτήριο ήταν να είμαι σε ένα πανεπιστήμιο ανοιχτό και προοδευτικό, και συγχρόνως σε μια μεγάλη και σύγχρονη πόλη, γι’ αυτό και όλες μου οι επιλογές για τις σπουδές μου έγιναν με γνώμονα αυτούς του δύο άξονες.
Σας λείπει η Ελλάδα;
Στην Ελλάδα νιώθω ίσως μια αμεσότητα που δεν νιώθω αλλού, καθώς πέρασα τα παιδικά μου χρόνια εκεί. Δεν μου λείπει όμως ο καλός καιρός ή το καλό φαγητό, δεν λειτουργώ έτσι ως άνθρωπος. Πηγαίνω στην Ελλάδα αν το έχω ανάγκη και πηγαίνω πολύ συχνά η αλήθεια είναι.
Έχει ιδιομορφίες η Ελλάδα σαν χώρα;
Η Ελλάδα έχει μια ιδιαιτερότητα λόγω της γεωπολιτικής θέσης, της φυσικής της ομορφιάς, αλλά και του αρχαίου πολιτισμού της. Αλλά παράλληλα έχει και ιδιαιτερότητες σε ό,τι αφορά σε συγκεκριμένα γεγονότα που διαδραματίστηκαν στη χώρα. Μεταξύ άλλων, είναι η πρώτη χώρα στον βαλκανικό χώρο που ανέπτυξε την εθνική της συνείδηση και ανεξαρτητοποιήθηκε από την οθωμανική αυτοκρατορία, ήταν η πρώτη χώρα που συμμετείχε σε ανταλλαγή πληθυσμών το 1923, και ας μη ξεχνάμε την πρόσφατη οικονομική κρίση που ήταν η βαθύτερη στην Ευρώπη.
Η Ελλάδα έχει μια διττή διάσταση σαν κοινωνία, από τη μια οι Έλληνες γνωρίζουν πώς πρέπει κάποια πράγματα να γίνονται, στην πράξη, όμως υπάρχουν ουσιαστικά προβλήματα εφαρμογής.
Υπάρχει μια τάση εγωκεντρισμού στην Ελλάδα;
Δεν είναι η μόνη χώρα που ασχολείται πολύ “με τον εαυτό της”. Οι Κροάτες, οι Σέρβοι, οι Τούρκοι έχουν παρόμοια παράδοση.
Θα γυρίζατε στην Ελλάδα;
Ναι, δεν έχω καθηλωμένη άποψη σε σχέση με το χώρο που ζω, θέλω να είμαι δημιουργικός όπου κι αν βρίσκομαι.
Τι σας αρέσει στην Αγγλία;
Ότι είναι μια πολύ οργανωμένη κοινωνία, που λειτουργεί με βάση κάποιους κανόνες και υπάρχει και σεβασμός στους πολίτες.
Θα μπορούσε η Ελλάδα να λειτουργήσει με παρόμοιο τρόπο; Σαν πιο οργανωμένη κοινωνία;
Η Ελλάδα έχει μια διττή διάσταση σαν κοινωνία, από τη μια οι Έλληνες γνωρίζουν πώς πρέπει κάποια πράγματα να γίνονται στην πράξη, όμως από την άλλη, υπάρχουν ουσιαστικά προβλήματα εφαρμογής. Υπάρχουν πάντα πολλές προσδοκίες στην Ελλάδα, αλλά το αποτέλεσμα συνήθως απογοητεύει. Επίσης, στην Αγγλία εφαρμόζονται οι κανόνες, διότι έχει πιο καταπιεστικούς μηχανισμούς, μην το ξεχνάμε αυτό.
Θα έλεγε κανείς ότι η Ελλάδα είναι, ίσως, κοινωνικά πιο ανώριμη χώρα σε σχέση, για παράδειγμα, με την Αγγλία;
Όχι απαραίτητα. Αν αναλύσει κάποιος τις δυο παράλληλες διαδικασίες, του Brexit και του Grexit, θα δει ότι τελικά στην Ελλάδα λειτούργησε ουσιαστικά η δημοκρατία και παρά το μέγεθος της κρίσης, η κοινή λογική πρυτάνευσε. Στην Αγγλία από την άλλη, μια χώρα στην οποία θεωρητικά θα περίμενε κάνεις να δει περισσότερη λογική, η κοινωνία έχει λειτουργήσει με έναν μη αναμενόμενο συναισθηματισμό.
Ασχοληθήκατε με την πολιτική ανάλυση όλα αυτά τα χρόνια. Σας πέρασε ποτέ από το μυαλό να ασχοληθείτε με την ενεργό πολιτική;
Με ενδιέφερε η πολιτική για ανάλυση και όχι για να την ασκήσω, αλλά για να ερευνήσω πώς ασκείται η πολιτική και πώς διαμορφώνονται οι ιδεολογίες. Εργάστηκα στο υπουργείο Εξωτερικών για 4 χρόνια, αλλά πάντα με ενδιέφερε το ακαδημαϊκό κομμάτι, γιατί θέλω να μπορώ να εκφράζω τη γνώμη αφιλτράριστα και εκ των πραγμάτων στον πολιτικό χώρο θα είχα περιορισμούς.
Γιατί αποφασίσατε να κάνετε την έρευνα για την ελληνική διασπορά;
Είχαμε με την ομάδα μου μεγάλη εμπειρία σε παρόμοιες έρευνες και ήθελα να την εφαρμόσω σε κάτι που έχει τόσο μεγάλη σχέση με την Ελλάδα. Με αφορμή το ότι έφευγε τόσο πολύς κόσμος από την Ελλάδα με ενδιέφερε να απαντήσω δύο ερωτήματα: πώς η Ελλάδα επηρεάζεται από αυτή τη φυγή και τι σχέση θέλει να διατηρήσει η διασπορά με την πατρίδα. Και μην ξεχνάμε ότι ο όρος διασπορά είναι πολύ ευρύς με πολλά παρακλάδια.
Πόσο θα επηρεάσει το brain drain την ελληνική κοινωνία στις επόμενες δεκαετίες;
Δεν ήταν μόνο άτομα με πτυχία που έφυγαν από την Ελλάδα, είναι σίγουρα ένα τεράστιο κομμάτι, αλλά αυτό το κύμα μετανάστευσης είχε διαφορετικές δημογραφικές κατηγορίες που δεν έχουν καμία σχέση μεταξύ τους. Θα επηρεάσει σίγουρα την ελληνική κοινωνία και θα έχει σημαντικές συνέπειες και στο δημογραφικό, που είναι ήδη ένα μεγάλο πρόβλημα στην Ελλάδα.
Θα γυρίσει εύκολα ο κόσμος που έφυγε κατά τη διάρκεια της κρίσης πίσω στην Ελλάδα;
Η Ελλάδα είναι μια πολύ ελκυστική χώρα, οι Έλληνες την έχουν στην καρδιά τους και κρατάνε δεσμούς μαζί της. Πιστεύω πως θα δώσει ευκαιρίες για να επιστρέψει μερίδα του κόσμου που έφυγε κατά τη διάρκεια της κρίσης.
Βeauty is in the eye of the beholder λένε – κάτι πολύ αληθινό για τους Έλληνες όταν αναφέρονται στη χώρα τους. Είναι όντως η Ελλάδα το ομορφότερο μέρος του κόσμου;
Είναι ένα πάρα πολύ ωραίο μέρος, δεν μπορώ να σκεφτώ τον εαυτό μου να κάνω κάπου αλλού καλοκαιρινές διακοπές. Όποτε πηγαίνω στην Ελλάδα πάντα θαυμάζω πόσο όμορφο είναι το περιβάλλον της.
