Όλοι γνωρίζουμε την Ξένια Καλογεροπούλου. Είναι η Ελληνίδα ηθοποιός, συγγραφέας παραμυθιών και θεατρικών έργων που αφιέρωσε μισό αιώνα στον μαγευτικό κόσμο του παιδικού θεάτρου, αφήνοντας ανεξίτηλο το στίγμα της στο κοινό με το αστείρευτο ταλέντο και τις ερμηνείες της.
Με αγάπη, χιούμορ και απεριόριστη φαντασία αναδεικνύει το πάθος της για την αφήγηση και στο βιβλίο «Πριν τα Ξεχάσω – Μισός Aιώνας Θέατρο για Παιδιά», που κυκλοφορεί από το Εθνικό Θέατρο σε συνεργασία με τις Εκδόσεις Πατάκη, το οποίο προσκαλεί τους αναγνώστες σε ένα νοσταλγικό ταξίδι στις αγαπημένες στιγμές που διαμόρφωσαν την καριέρα της και το συγγραφικό της έργο.
Η Ξένια Καλογεροπούλου συνεχίζει να εμπνέεται και να απολαμβάνει νέες συνεργασίες, αφήνοντας το δικό της αποτύπωμα. Είχα την ευκαιρία να τη γνωρίσω στο εργαστήρι του Θεάτρου Πόρτα. Η ενέργειά της και η αγάπη της για το εκπαιδευτικό θέατρο, μέσω των αφηγήσεών της, μας συγκίνησαν και μας οδήγησαν σε μια ενδιαφέρουσα αναζήτηση του εσωτερικού μας εαυτού. Ήταν μια εμπειρία που μας έκανε να αντιληφθούμε την ουσία της δημιουργικότητας και της αυθεντικής έκφρασης.
«Η ευκαιρία να υποδυθώ έναν ενδιαφέροντα ρόλο που συγχρόνως ενθουσιάζει το κοινό αποτελεί ευτυχία, ιδιαίτερα σε αυτή τη φάση της ζωής μου».
Συμμετέχετε στην παράσταση «The Humans» με έναν ξεχωριστό ρόλο.
Στο Θέατρο Μουσούρη, στο έργο του Stephen Karam, που έχει μεταφράσει και σκηνοθετήσει ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης. Η ευκαιρία να υποδυθώ έναν ενδιαφέροντα ρόλο που συγχρόνως ενθουσιάζει το κοινό αποτελεί ευτυχία, ιδιαίτερα σε αυτή τη φάση της ζωής μου.
Ο ρόλος της Μόμο που ερμηνεύω είναι ασυνήθιστος, καθώς απεικονίζει μια γυναίκα που πάσχει από Αλτσχάιμερ. Η δύσκολη κατάστασή της, το ότι νιώθει ότι έχει ξεχάσει τον τρόπο με τον οποίο μιλάει, αντιστοιχεί στην αμηχανία που νιώθουν τα παιδιά όταν δεν γνωρίζουν πώς να εκφράσουν τις σκέψεις τους, δημιουργώντας έναν δικό τους τρόπο επικοινωνίας. Και έτσι, η Μόμο μιλά με μια γλώσσα που δεν υπάρχει. Αποτελεί τη δική της προσπάθεια να εκφραστεί.
Ποια θεωρείτε ότι είναι η σημασία του θεάτρου στην ανάπτυξη των παιδιών;
Τόσο τα παιδιά όσο και οι ηθοποιοί έχουν ένα κοινό σημείο: το παίξιμο! Το θέατρο εκφράζει ζωηρά το πνεύμα παιχνιδιού και αναδεικνύει τον ρόλο του ως ζωντανού μέσου για εκείνα. Είναι ένας τρόπος έκφρασης που επιτρέπει στα παιδιά να συμμετέχουν ή να εξερευνήσουν πολλές έννοιες και να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους.
Μου έρχεται στο μυαλό μια στιγμή από το έργο «Η Κοιμωμένη Ξύπνησε», με την Ιωάννα Παππά στον ρόλο μιας βασιλοπούλας που μεταβαίνει από την παιδική ηλικία στην εφηβεία, ανακαλύπτοντας νέα συναισθήματα. Αυτό που με συγκίνησε ήταν όταν, με την υπόκρουση μιας μουσικής, άρχισε να κινείται διαφορετικά και ένα κοριτσάκι από το κοινό εκφράστηκε λέγοντας: «Αυτή η κοπέλα θέλει να αγαπήσει!».
Αυτές οι στιγμές είναι αξέχαστες, διότι αντιλαμβάνεσαι την ευαισθησία με την οποία τα παιδιά ερμηνεύουν τις λεπτές αποχρώσεις των συναισθημάτων. Έτσι, τίποτε δεν πάει χαμένο. Είναι σημαντικό να προσφέρεις κάτι ενδιαφέρον και για τους μικρούς θεατές, όπως και στους ενήλικες.
«Η ιδέα να δημιουργήσουμε ένα έργο ειδικά για τα παιδιά ήταν κάτι που δεν είχε δοκιμαστεί ποτέ».
Ποια στιγμή θεωρείτε την πιο σημαντική και συναισθηματικά φορτισμένη στην πορεία των 50 χρόνων σας στο παιδικό θέατρο;
Ήταν το 1972 και η χώρα βρισκόταν υπό καθεστώς χούντας όταν για πρώτη φορά είχα την ιδέα να παρουσιάσουμε μια θεατρική παράσταση για παιδιά. Η ιδέα να δημιουργήσουμε ένα έργο ειδικά για τα παιδιά ήταν κάτι που δεν είχε δοκιμαστεί ποτέ.
Αυτή η πρώτη επαφή μου με τον κόσμο των παιδιών ήταν ιδιαίτερα συγκινητική, καθώς η ενθουσιώδης ανταπόκρισή τους ήταν εκπληκτική. Η αντίδρασή τους έκανε την εμπειρία αυτή ακόμα πιο ξεχωριστή. Τότε ακριβώς ένιωσα ότι δημιουργήθηκε κάτι φρέσκο και πρωτότυπο.
Οι συνεργάτες μου, όπως οι πρωταγωνιστές του «Πινόκιο», η Υβόννη Μαλτέζου, ο Κώστας Αρζόγλου και ο Σταμάτης Φασουλής, αποτέλεσαν έναν εξαιρετικό θίασο. Ήταν σε θέση να αντιληφθούν πόσο μοναδική ήταν αυτή η εμπειρία και να την υποστηρίξουν με μεγάλο πάθος και φαντασία.
Διαφέρει η σημερινή παιδική θεατρική σκηνή σε σχέση με εκείνη την εποχή που ξεκινήσατε;
Η ποιότητα των θεατρικών παραστάσεων για παιδιά εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τους θιάσους και τους σκηνοθέτες. Αυτό που παρατηρώ τώρα είναι ότι στο παρελθόν η προσέγγιση στις παραστάσεις για παιδιά ίσως ήταν πιο επιφανειακή.
Σήμερα, όμως, υπάρχουν πολύ διαφορετικές προσεγγίσεις, καθώς υπάρχουν θίασοι που ασχολούνται με βαθύτερους και πιο δύσκολους ρόλους προκειμένου να προσφέρουν μια πιο ικανοποιητική εμπειρία. Οτιδήποτε κι αν κάνεις στην τέχνη είναι αναγκαίο να ψάχνεις και να εργάζεσαι σκληρά για να δημιουργήσεις κάτι ενδιαφέρον, είτε πρόκειται για παιδιά είτε για ενήλικες.
Προσωπικά, εδώ και αρκετά χρόνια έχω εμπιστευτεί το θέατρό μου στον Θωμά Μοσχόπουλο, γιατί πιστεύω ότι είναι ο κατάλληλος για αυτήν τη δουλειά. Έχω απόλυτη εμπιστοσύνη στην κρίση και την εμπειρία του.
Πέρσι είδαμε στο Θέατρο Πόρτα την «Οικογένεια Νώε». Πώς είναι η σημερινή ελληνική οικογένεια;
Στην παράσταση «Οικογένεια Νώε» τα παιδιά αναγνώριζαν πράγματα που αντανακλούσαν τη ζωή τους. Η σχέση με τους γονείς τους ήταν πολύ εμφανής και σημαντική για εκείνα. Εμείς είχαμε εμπνευστεί πολύ από την οικογένεια Νώε και την ιστορία της Κιβωτού.
Ωστόσο, θέλαμε να αναδείξουμε περισσότερο την καθημερινή ζωή μιας οικογένειας. Κατά τη διάρκεια της καραντίνας έμοιαζε με μια μορφή κιβωτού, καθώς οι οικογένειες δοκιμάστηκαν στις σχέσεις τους μέσα στο σπίτι.
Αυτό που συγκίνησε ιδιαίτερα τα παιδιά αλλά και εμένα ήταν η ιστορία με το «Χαχούνη», που είχε μείνει μόνο στο είδος του και δεν θα ξαναζευγάρωνε ποτέ. Μια σκηνή που ξεχώρισε ήταν η συνειδητοποίηση ενός παιδιού για το επάγγελμα του πατέρα του, ο οποίος ήταν γουνέμπορος, και η αντίδρασή του μετά το έργο, που έκανε να του μιλήσει ένα μήνα.
Η αντίληψή τους για τη σημασία της εξαφάνισης ζώων και ειδών ενεργοποίησε το ενδιαφέρον τους για το περιβάλλον. Αυτό αποτέλεσε σημαντική αναγνώριση για την επίδραση που είχε το έργο στα παιδιά.
Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίσατε στη διαδρομή σας και πώς τις ξεπεράσατε; Σήμερα είναι πιο εύκολες οι συνθήκες;
Σήμερα παρατηρώ ότι υπάρχουν πολλοί θίασοι και αναρωτιέμαι πώς καταφέρνουν να επιβιώσουν. Η επιβίωση ήταν πάντα μια πρόκληση για εμάς. Είχαμε την τύχη να λαμβάνουμε σημαντική οικονομική υποστήριξη από το Υπουργείο Πολιτισμού όταν ήταν υπουργός ο Θάνος Μικρούτσικος.
Ήταν πηγή έμπνευσης και ενθάρρυνσης και ο πρώτος που παρακολουθούσε με ενδιαφέρον τις παραστάσεις μας στην πλατεία, κάνοντάς μας να αισθανόμαστε σημαντικοί. Αυτή η υποστήριξη ήταν ζωτικής σημασίας, τόσο ψυχολογικά όσο και οικονομικά.
Σήμερα, δυστυχώς, δεν έχουμε αυτήν την πολυτέλεια και τα πράγματα έχουν γίνει πολύ πιο δύσκολα. Εκτός από το ότι λείπει η οικονομική υποστήριξη, αισθανόμαστε και μια γενικότερη αδιαφορία απέναντι στο παιδικό θέατρο και στο έργο μας από το Υπουργείο Πολιτισμού.
«Έγινε μια προσπάθεια από τη δική μου ομάδα να ιδρύσουμε το Ελληνικό Κέντρο Θεάτρου για Παιδιά. Υπάρχουν παραδείγματα από περίπου 100 χώρες, όχι μόνο στην Ευρώπη, δικτύων που στηρίζουν παραστάσεις για παιδιά».
Ποια είναι η μεγαλύτερη απογοήτευσή σας;
Έχουν γίνει πολλές προσπάθειες στην Ελλάδα, σε διάφορα επίπεδα, αλλά στη συνέχεια μένουν στη μέση. Παλαιότερα, στο πλαίσιο του προγράμματος Μελίνα παρουσιάζαμε ειδικές θεατρικές παραστάσεις στα σχολεία, μια πολύ σημαντική εμπειρία.
Επίσης, η Άννα Διαμαντοπούλου είχε ξεκινήσει μια έρευνα σχετικά με τη σχέση των παιδιών με το θέατρο στο σχολείο και την εκπαίδευση, αλλά δυστυχώς και αυτή η προσπάθεια ξεχάστηκε. Στη συνέχεια έγινε μια προσπάθεια από τη δική μου ομάδα να ιδρύσουμε το Ελληνικό Κέντρο Θεάτρου για Παιδιά.
Υπάρχουν παραδείγματα από περίπου 100 χώρες, όχι μόνο στην Ευρώπη, δικτύων που στηρίζουν παραστάσεις για παιδιά. Το σημαντικότερο από όλα είναι η δημιουργία σχέσεων και η ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ τους, κάτι που εμείς, ως χώρα, θα πρέπει επίσης να ακολουθήσουμε.
Κατά την έναρξη του Ελληνικού Κέντρου Θεάτρου για Παιδιά, παρόλο που τότε δεν υπήρχε ίντερνετ και η επικοινωνία ήταν πιο δύσκολη, είχαμε επιτύχει σχέσεις και αλληλεπιδράσεις με άλλες χώρες. Υπήρξε μια στιγμή που δεν μπόρεσα πια να συνεχίσω και ανέλαβε ένας αξιόλογος άνθρωπος, ο οποίος ήταν ηθοποιός και σκηνοθέτης, ο Δημήτρης Σεϊτάνης.
Δυστυχώς αρρώστησε και τον χάσαμε. Μαζί του χάσαμε και το Ελληνικό Κέντρο Θεάτρου για Παιδιά. Τώρα θα ήθελα να συμβάλλω στην επαναδημιουργία του, καθώς είναι πάρα πολύ σημαντικό. Ωστόσο, απαιτείται η εύρεση των κατάλληλων ατόμων για να το πραγματοποιήσουμε.
Ποιες είναι αγαπημένες παραστάσεις που ανεβάσατε ή σας συγκίνησαν;
Η «Ελίζα», το «Σκλαβί», και ο «Οδυσσεβάχ» – τα είχα γράψει μέσα από την ψυχή μου. Αλλά και όλες οι παραστάσεις που κάναμε με τον Θωμά Μοσχόπουλο είχαν ιδιαίτερη σημασία για μένα. Αυτή που θυμάμαι με μεγάλη συγκίνηση ήταν «Ο Τυχερός Στρατιώτης».
Παρ’ όλα αυτά, η παράσταση δεν είχε την επιθυμητή επιτυχία στο κοινό αρχικά, καθώς το θέμα φαινόταν «επικίνδυνο» για τους γονείς και τους δασκάλους λόγω της αναφοράς του στον θάνατο. Ωστόσο, ξέραμε ότι αυτό το θέμα άγγιζε βαθιά το ενδιαφέρον των παιδιών, και για αυτό πιστεύαμε πως αξίζε η παράσταση να ανέβει.
Θεατρικά, ήταν ο καλύτερος θίασος που είχαμε. Αρχικά δουλεύαμε με τον Θωμά και μετά εντάσσαμε και τη γνώμη των ηθοποιών στη διαδικασία της συγγραφής. Το επίπεδο δημιουργικότητας είχε φτάσει σε υψηλό επίπεδο. Τέτοιου είδους παραστάσεις χρειάζονται επιχορηγήσεις για να επιβιώσουν όταν δεν έχουν την αναμενόμενη εμπορική επιτυχία. Απαιτούνται συγκυρίες και κατάλληλες συνθήκες.
Ένα παραμύθι που άρεσε πολύ ήταν η «Αγγελίνα». Πώς γεννήθηκε αυτή η ιστορία;
Είχαν περάσει περίπου 20 χρόνια όταν η Πέγκυ Στεφανίδου μου ζήτησε να διηγηθώ ένα παραμύθι στο εργαστήρι του Θεάτρου Πόρτα. Δημιούργησα εκείνο το παραμύθι επιτόπου. Αυτή η ιστορία εργαζόταν επανειλημμένα στο μυαλό μου. Πήρε διάφορες μορφές και, τελικά, αποφάσισα να την καταγράψω. Μιλάει για μια διαφορετική ηρωίδα, επίμονη και απτόητη. Επειδή είχε εξαντληθεί, την επανεκδώσαμε πρόσφατα.
Τι θα θέλατε να μεταφέρετε στους νέους καλλιτέχνες και θεατρικούς δημιουργούς που εισέρχονται στον χώρο του θεάτρου για παιδιά;
Είναι σημαντικό να αισθάνονται οι ίδιοι την ανάγκη να ασχοληθούν με το παιδικό θέατρο. Απαιτείται καλλιέργεια και ευαισθησία προκειμένου να πετύχουν. Αυτό όμως που κυρίως απαιτείται είναι άνθρωποι με όρεξη για δουλειά.
Το μότο σας;
Να μην παραιτείσαι ποτέ! Και να μοιράζεσαι.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Ρένη Πιττακή, το πιο Μελωδικό «Τζιτζίκι» του Θεάτρου
Ανδρομάχη Παπανικολάου, η Κυρία Τεστ Παπ
Φαίδων Καστρής, Ένας Ηθοποιός Αυτός Καθεαυτός
