Οι Μαορί αποτελούν περίπου το 20% του πληθυσμού της Νέας Ζηλανδίας ή της Aotearoa, όπως λέγεται στη γλώσσα τους – της νησιωτικής χώρας στον Ειρηνικό ανατολικά της Αυστραλίας, της τελευταίας μεγάλης γης που κατοικήθηκε από ανθρώπους. Πρόσφατα, οι Μαορί γιόρτασαν τη στέψη της νέας τους βασίλισσας, της Nga wai hono i te po.
By New Zealand Government, Office of the Governor-General
Ο πατέρας της, ο Kiingi Tuheitea, ο προηγούμενος κάτοχος του θρόνου, πέθανε ήσυχα στον ύπνο του σε ηλικία 69 ετών. Το τελευταίο πρωί της εξαήμερης νεκρώσιμης τελετής, η 27χρονη Nga Wai Hono i te po Paki ανέβηκε στον θρόνο με την έγκριση του συμβουλίου Kiingitanga, μιας ομάδας 12 πρεσβυτέρων από διάφορες φυλές των Μαορί, οι οποίοι τη χαιρέτησαν ως τη «νέα αυγή» τους, μια νέα ελπίδα για το κίνημά τους.
Ο ρόλος δεν κληρονομείται αυτόματα, ο Kiingi Tuheitea είχε επίσης δύο γιους. Η Nga wai hono i te po είναι το νεότερο από τα τρία αδέρφια. Ανήκει στη «γενιά kohanga reo», που αναφέρεται σε ένα κίνημα που ιδρύθηκε το 1982 για να σταματήσει την ταχεία απώλεια του te reo Māori, της γλώσσας των Μαορί.
Η ταυτότητα, η κοσμοθεωρία και οι πολιτικές φιλοδοξίες των Μαορί που έχουν μεγαλώσει εντός αυτού του κινήματος έχουν επηρεαστεί από τις προσπάθειες αναζωογόνησης της γλώσσας – και κατ’ επέκταση της πολιτιστικής τους ταυτότητας, με έντονο και το αίτημα για αυτοδιάθεση. «Μη φοβάστε, η γενιά του kōhanga reo είναι εδώ», δήλωσε η νέα βασίλισσα.
Μια Κρίσιμη Περίοδος
Η Nga wai hono i te po ανεβαίνει στον θρόνο σε μια κρίσιμη στιγμή για τον λαό της. Ο πολιτικός συνασπισμός που έχει αναλάβει από πέρυσι την εξουσία στη χώρα, ανακοίνωσε ότι θα περιορίσει τη χρήση της γλώσσας των Μαορί στους κυβερνητικούς οργανισμούς και θα καταργήσει την Υγειονομική Αρχή τους, ενώ θα θέσει σε διαδικασία δημοψηφίσματος τις αρχές της Συνθήκης Waitangi, τη βάση για μια σειρά από πολιτικές που είχαν ωφελήσει τους Μαορί.
Σύμφωνα με τη Διεθνή Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης, οι αυτόχθονες πληθυσμοί της Γης, όπως και οι Μαορί, αποτελούν λιγότερο από το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού, αλλά προστατεύουν έως και το 80% της εναπομείνασας δασικής βιοποικιλότητάς της.
Η χρήση της te ao Māori, της γλώσσας των Μαορί, για την περιγραφή της κλιματικής κρίσης που απειλεί τώρα και τη γη τους μπορεί, εκτός των άλλων, να προσφέρει μια ολιστική κατανόηση εκ μέρους τους για τις επιπτώσεις της. Και αυτό είναι σημαντικό, καθώς φέρουν ευρύ φάσμα δεξιοτήτων και γνώσεων που θα μπορούσαν να ωφελήσουν όλους μας.
Ένας Κόσμος που Χάνεται
Η Νέα Ζηλανδία έχει υποστεί μια σειρά από ρεκόρ σε θαλάσσιους καύσωνες τα τελευταία 5 χρόνια, με ακραίες αλλαγές στη θερμοκρασία του νερού. Οι υψηλές θερμοκρασίες έχουν «αναδιανείμει» τα είδη των ωκεανών: στέλνοντας ψάρια θερμών νερών όλο και πιο νότια, αλλάζοντας τα μοτίβα ταξιδιού των φαλαινών και, σε ορισμένες περιπτώσεις, αφανίζοντας οργανισμούς, όπως τα θαλάσσια σφουγγάρια, τα οστρακοειδή, οι πιγκουίνοι, οι σολομοί και άλλα είδη ψαριών.
Καθώς θερμαίνονται τα νερά γύρω από τη χώρα, οι Μαορί όχι μόνο καταγράφουν τις αλλαγές –είτε ανεπαίσθητες είτε δραματικές– στα εδάφη και τους ωκεανούς τους, αλλά βλέπουν και τις πρακτικές συλλογής τροφίμων που συντηρούν τις κοινότητές τους για εκατοντάδες χρόνια να χάνονται.
Καθώς η ταχύτητα και η ένταση των αλλαγών αυξάνονται, οι φυλές αγωνίζονται να βρουν λύσεις για να διατηρήσουν τα ωκεάνια περιβάλλοντα από τα οποία εξαρτώνται, αλλά και να μεταφέρουν πολύτιμα είδη στο μέλλον. Στους Μαορί δεν είχε απομείνει πολλή γη μετά την κατάσχεση των εδαφών τους και έτσι, είχαν στραφεί προς τον ωκεανό. Αυτός ήταν που τους εξασφάλιζε την επιβίωσή τους για πολλές γενιές.
«Είμαστε ακόμα μια πολύ δραστήρια φυλή κυνηγών και συλλεκτών», λέει ο Tumahai. «Αν δεν μπορείς να μαζέψεις το māhinga kai, δεν μπορείς να συντηρήσεις τον εαυτό σου. Δεν μπορείς να φέρεις φαγητό στο τραπέζι». Για τους Μαορί, το mahinga kai, ή η παραδοσιακή συλλογή τροφής, θεωρείται κρίσιμη πολιτιστική πρακτική, ενώ η διατήρησή της συνδέεται και με τη βιωσιμότητα των παραδοσιακών συστημάτων γνώσης. «Είναι δική μας ευθύνη να προστατεύσουμε ό,τι έχει απομείνει για τις μελλοντικές γενιές», προσθέτει.
«Εμείς, ως αυτόχθονες λαοί από τα μικρά έθνη από τα οποία προερχόμαστε, δεν δημιουργήσαμε αυτό το χάος. Δεν δημιουργήσαμε αυτό το πρόβλημα – αλλά θα επηρεαστούμε δυσανάλογα από αυτό», αναφέρει και μαζί του δεν μπορεί παρά να συμφωνήσει όλη η παγκόσμια κοινότητα.
Κaitiaki του Περιβάλλοντος
Για πολλούς Μαορί, η κλιματική αλλαγή δεν αποτελεί μεμονωμένο κίνδυνο. Συνδέεται εγγενώς με άλλα ζητήματα – με τις προϋποθέσεις κοινωνικής ανάπτυξης, τη στέγαση, την πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες, την φτώχεια. Το Υπουργείο Περιβάλλοντος της Aotearoa της Νέας Ζηλανδίας είχε αναγνωρίσει την απειλή σε μια έκθεση του 2023, θεωρώντας «πολύ πιθανό» οι επιπτώσεις που σχετίζονται με το κλίμα να οδηγήσουν στον εκτοπισμό των Μαορί που ζουν σε τοποθεσίες ευάλωτες στην κλιματική αλλαγή», γεγονός που θα μπορούσε να «διαταράξει» την κουλτούρα τους, τις γνώσεις και τις πρακτικές τους.
Δεν είναι στο χέρι της Nga wai hono i te po, της «νέας αυγής», να αντιστρέψει αυτή την πορεία. Όμως, δηλώνει μάχιμη, δηλώνει πιστή σε μια παράδοση που στρέφει παράλληλα τα μάτια της στο μέλλον, και μία από τις μάχες που καλείται να δώσει είναι εκείνη της υπεράσπισης της γλώσσας της, της te ao Māori. Στο επίκεντρο αυτής της γλώσσας είναι και η ευθύνη να είσαι kaitiaki [φύλακας] του περιβάλλοντος.
Και οι Μαορί, αν και ευάλωτοι στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, έχουν γνώσεις που μπορούν να μας βοηθήσουν όλους να προσαρμοστούμε στο te ao hurihuri, στον συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο μας.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Η Κλιματική Αλλαγή Πλήττει Πρωτίστως τις Γυναίκες
Αύξηση Θερμοκρασίας Κατά 1°C: Επηρεάζεται το Παγκόσμιο ΑΕΠ;
Κλιματικοί Πρόσφυγες | Τα Λησμονημένα Θύματα του Κόσμου
