Έχετε λάβει ποτέ χρηματοοικονομική εκπαίδευση;
Αν ακολουθήσατε την οικονομική κατεύθυνση όταν ήσασταν σχολείο ή ασχοληθήκατε με την επιστήμη των οικονομικών στις σπουδές σας, τότε η απάντηση είναι εύκολη.
Ωστόσο, αν το όνειρό σας ήταν να γίνετε δημοσιογράφος, ή ηθοποιός, ή δικηγόρος, γιατρός, αθλητής… γενικά, αν ανήκετε στο ποσοστό του πληθυσμού που ποτέ δεν το ενδιέφερε η επαγγελματική καριέρα στα οικονομικά, τότε μάλλον ο όρος «χρηματοοικονομική εκπαίδευση» δεν έχει φτάσει ποτέ στα αυτιά σας.
Αποκαλυπτική Έρευνα
Στην αθηΝΕΑ, μέσα από την έρευνα που πραγματοποιήσαμε για τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό των γυναικών στην Ελλάδα, με το Women On Top, σε συνεργασία με την qed και τη χρηματοδότηση της Παπαστράτος, αλλά και μέσα από μια σειρά άρθρων που δημοσιεύουμε κάθε εβδομάδα στη στήλη #FinanciallyEmpowered, επιδιώκουμε να σας δώσουμε τη δυνατότητα να εξοικειωθείτε περισσότερο με τον όρο αυτό.
Άλλωστε, οι βασικές γνώσεις σε ό,τι αφορά τα θεμελιώδη οικονομικά ζητήματα είναι απαραίτητες, ανεξάρτητα από τις σπουδές, την εργασία ή το κοινωνικό και οικονομικό υπόβαθρο του ατόμου.
Καθένας από εμάς καλείται καθημερινά να λαμβάνει τεκμηριωμένες αποφάσεις προκειμένου να πετύχει τους οικονομικούς του στόχους, που θα εξασφαλίσουν αίσθημα ικανοποίησης και ασφάλειας στη ζωή του. Αποφάσεις όπως το πώς ξοδεύουμε τα χρήματά μας, το αν και πώς τα αποταμιεύουμε, αλλά και το πού τα επενδύουμε, μεταξύ άλλων.
57% Χωρίς Βασικές Οικονομικές Γνώσεις
Όμως, όταν το 57% του πληθυσμού στη χώρα μας διαπιστώνεται ότι δε διαθέτει βασικές οικονομικές γνώσεις, πώς θα μπορέσει να αντεπεξέλθει στα παραπάνω απλά αλλά, παράλληλα, τόσο στοιχειώδη για την καθημερινότητα ζητήματα;
Η αξιολόγηση των γνώσεων του πληθυσμού σε οικονομικά θέματα διερευνάται σε σχέση με τις ακόλουθες τρεις ενότητες: τον ανατοκισμό, τον πληθωρισμό και τη διαφοροποίηση κινδύνου.
Ίσως χρειάζεται να αναθεωρήσουμε τον τρόπο με τον οποίο είναι δομημένο το εκπαιδευτικό μας σύστημα και τη θέση που έχει ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός σε αυτό.
Όμως, μέχρι να έρθει αυτή η αλλαγή, ας ξεκινήσουμε από τα πιο απλά: πώς μετράμε τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό και ποιες είναι οι βασικές έννοιες που θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε κάποια από αυτά τα ζητήματα.
Αξιολογώντας τις Χρηματοοικονομικές Γνώσεις
Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης έχει κρίνει ότι η αξιολόγηση των γνώσεων του πληθυσμού σε οικονομικά θέματα διερευνάται σε σχέση με τις ακόλουθες τρεις ενότητες: τον ανατοκισμό, τον πληθωρισμό και τη διαφοροποίηση κινδύνου.
Αν συμπεριλάβουμε σε αυτές και την αριθμητική, προκειμένου να χαρακτηριστεί κάποια/ος οικονομικά εγγράμματη/ος θα πρέπει να επιδείξει γνώσεις σε τουλάχιστον τρεις από τις τέσσερις ενότητες.
Ομολογώ ότι, τεστάροντας τις γνώσεις μου σε αυτές τις βασικές θεματικές, έπιασα τον εαυτό μου να δίνει ελλιπείς, ίσως και διπλωματικές, απαντήσεις στις ερωτήσεις που περιλαμβάνονταν. Αποφάσισα λοιπόν να εμβαθύνω παραπάνω. Άραγε, εσείς πόσο εξοικειωμένοι και εξοικειωμένες είστε με αυτές; Πριν προχωρήσουμε, μπορείτε να τεστάρετε τις δικές σας γνώσεις στο σχετικό κουίζ που έχουμε ανεβάσει στη σελίδα μας στο Instagram (story & highlight).
Ανατοκισμός
Ας υποθέσουμε ότι σε έναν λογαριασμό υπάρχουν 100 ευρώ και ότι η τράπεζα προσθέτει κάθε χρόνο ένα 10%. Σε αυτό τον λογαριασμό ούτε μπαίνουν ούτε βγαίνουν χρήματα. Πόσα χρήματα θα υπάρχουν στο λογαριασμό ύστερα από 5 χρόνια; Θα είναι λιγότερα ή περισσότερα;
Στον λογαριασμό θα υπάρχουν περισσότερα από 150 ευρώ. Γιατί συμβαίνει αυτό; Για να απαντήσουμε, θα πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε την έννοια του ανατοκισμού.
Ανατοκισμός είναι ο τόκος που υπολογίζεται στο αρχικό κεφάλαιο μιας κατάθεσης, ο οποίος συμπεριλαμβάνει τους ήδη συσσωρευμένους τόκους που έχουν υπολογιστεί τις προηγούμενες περιόδους. Έτσι, σε μια κατάθεση 100 ευρώ που κερδίζει 10% επιτόκιο ετησίως, τον πρώτο χρόνο ο τόκος επί του κεφαλαίου των 100 ευρώ υπολογίζεται στα 10 ευρώ.
Τώρα, ας θεωρήσουμε ότι ο λογαριασμός έχει διατηρηθεί ανέπαφος για άλλον ένα χρόνο. Με βάση τα παραπάνω, τον δεύτερο χρόνο ο λογαριασμός θα έχει κεφάλαιο 110 ευρώ. Άρα, ο τόκος (10%) θα υπολογιστεί στο νέο ποσό του λογαριασμού και το αποτέλεσμα θα είναι (110 ×10)/100 = 11 ευρώ. Δηλαδή, η κατάθεσή μας κερδίζει 1 ευρώ επιπλέον τόκο.
Έχετε αναρωτηθεί ποτέ γιατί η τυρόπιτα που αγοράζαμε πριν από κάποια χρόνια 0,5 ευρώ σήμερα κάνει 1,5 ευρώ; Ή, γιατί το ένα λίτρο βενζίνης που βάζαμε με 0,8 ευρώ τώρα κοστίζει 1,8 ευρώ;
Κάθε χρόνο, λοιπόν, ο τόκος αυξάνεται χάρη στην αύξηση του κεφαλαίου από τους τόκους της προηγούμενης περιόδου. Σημαντικό; Μάλλον δεν είναι τυχαίο που ο Albert Einstein έχει χαρακτηρίσει το φαινόμενο του ανατοκισμού ως το όγδοο θαύμα του κόσμου! Άλλωστε, όπως εύστοχα μας εξηγεί, «εκείνος που το καταλαβαίνει, το κερδίζει… αυτός που δεν το καταλαβαίνει… το πληρώνει».
Πληθωρισμός
Έχετε αναρωτηθεί ποτέ γιατί η τυρόπιτα που αγοράζαμε πριν από κάποια χρόνια 0,5 ευρώ σήμερα κάνει 1,5 ευρώ; Ή, γιατί το ένα λίτρο βενζίνης που βάζαμε με 0,8 ευρώ τώρα κοστίζει 1,8 ευρώ;
Αν δυσκολεύεστε να κατανοήσετε το οικονομικό φαινόμενο που ονομάζεται πληθωρισμός, μη βιαστείτε να απαντήσετε. Ο πληθωρισμός αφορά τη συνεχή τάση των τιμών να αυξάνονται στη διάρκεια των χρόνων.
Γι’ αυτό μην αποθησαυρίζετε τα χρήματά σας σε ένα μπαούλο ή κάτω από το στρώμα του κρεβατιού σας, γιατί αν σήμερα αρκούν για να αγοράσετε ένα παγωτό, αύριο ίσως να μη φτάνουν ούτε για μια τσίχλα. Επενδύστε τα καλύτερα! Και τώρα που μιλήσαμε για επένδυση…
Διαφοροποίηση Ρίσκου
Ας υποθέσουμε ότι έχετε κάποια χρήματα. Τι είναι ασφαλέστερο να κάνετε; Να τα τοποθετήσετε σε πολλές εταιρείες και επενδύσεις ή να τα τοποθετήσετε όλα σε μια εταιρεία ή σε μια επένδυση;
Είναι το κοινωνικό πρόσημο και όχι το φύλο που χαρακτηρίζουν τις περισσότερες πτυχές του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού: το μεγαλύτερο πρόβλημα αναλφαβητισμού εντοπίζεται στις λιγότερο ευκατάστατες κοινωνικές ομάδες.
Η απάντηση δίνεται με απλό τρόπο από τη γνωστή παροιμία: «Don’t put all your eggs in one basket» (=Μη βάζεις όλα σου τα αυγά σε ένα καλάθι). Άπαξ και σου πέσει το καλάθι τελείωσε, πάνε όλα τα αυγά. Ωστόσο, αν βάλεις κάθε αυγό σε διαφορετικό καλάθι, ο κίνδυνος διαφοροποιείται. Έτσι, υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος να σπάσει ένα αυγό, αλλά μικρότερος να σπάσουν όλα. Σκέψου το.
Ηθικά Διλήμματα Που Μας «Μπλοκάρουν»
Στην έρευνά μας για τον οικονομικό αλφαβητισμό θέσαμε ερωτήσεις σχετικά με τις παραπάνω θεμελιώδεις οικονομικές ενότητες. Από τις απαντήσεις προέκυψε ότι οικονομικά εγγράμματο στη χώρα μας χαρακτηρίζεται μόλις το 43% των ατόμων!
Μάλιστα, αξιοσημείωτο είναι ότι δεν υπάρχει ουσιαστική διαφορά, στο κομμάτι αυτό, ανάμεσα στις γυναίκες και τους άνδρες στην Ελλάδα. Είναι το κοινωνικό πρόσημο και όχι το φύλο που χαρακτηρίζουν τις περισσότερες πτυχές του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού: το μεγαλύτερο πρόβλημα αναλφαβητισμού εντοπίζεται στις λιγότερο ευκατάστατες κοινωνικές ομάδες.
Έλλειψη Γνώσης; Έλλειψη Αυτοπεποίθησης
Φαίνεται πάντως ότι η γνώση δεν είναι ο μόνος τομέας που πρέπει να λάβουμε υπόψη για την ενίσχυση του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού. Διαπιστώσαμε, ακόμη, ότι το κοινό στην Ελλάδα, και ιδιαίτερα οι γυναίκες, αν και διαθέτει τις γνώσεις, δεν αισθάνεται αυτοπεποίθηση ώστε να μπορεί να χειριστεί αποτελεσματικά καταστάσεις ή να πάρει σωστές αποφάσεις που σχετίζονται με οικονομικά θέματα. Παράλληλα, το χάσμα μεταξύ των δύο φύλων διευρύνεται στον τομέα της συμπεριφοράς και των πεποιθήσεων.
Επίσης ενδιαφέρον: όπως προκύπτει από την έρευνα, η ενασχόληση με τα χρήματα, το να μιλάμε δηλαδή γι’ αυτά και να επιδιώκουμε την απόκτησή τους, έχει αρνητικό ηθικό πρόσημο για σημαντική μερίδα πολιτών. Διαφαίνεται, λοιπόν, εδώ μία ακόμη από τις αιτίες που παρεμποδίζουν τη συστηματική ενασχόληση, ιδίως των γυναικών, με τα χρηματοοικονομικά ζητήματα και την ενίσχυση της γνώσης, της εξοικείωσης και της αυτοπεποίθησής τους σχετικά με αυτά.
Οι διαπιστώσεις αυτές σκιαγραφούν ένα σημαντικό πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας. Και χρειάζεται να δεσμευτούμε όλοι ότι θα προσπαθήσουμε να αλλάξει. Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά: ανατοκισμός, πληθωρισμός, διαφοροποίηση ρίσκου.
- Τα παραπάνω στοιχεία προέκυψαν στο πλαίσιο της έρευνας που πραγματοποίησε το Women On Top και η αθηΝΕΑ, σε συνεργασία με την qed και με τη χρηματοδότηση της Παπαστράτος, για τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό των γυναικών στην Ελλάδα, την οποία θα βρείτε εδώ.
Ενημερωθείτε για τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό από την αθηΝΕΑ:
Γνώσεις Οικονομικών: Πες Μου το Φύλο Σου να Σου Πω τι Ξέρεις
