Υπάρχουν άραγε ευτυχισμένα διαζύγια; Η απάντηση είναι «Όχι!». Τουλάχιστον, «Όχι συχνά». Για την ακρίβεια, «Σπανίως». Συνήθως οι διαδικασίες διαζυγίου είναι χρονοβόρες, εξουθενωτικές, και οι δικαστικές αίθουσες γεμίζουν με θλιβερές σκηνές διαξιφισμών ανάμεσα στους δικηγόρους δύο ανθρώπων που κάποτε έδιναν όρκους αιώνιας αγάπης.
Υπάρχουν όμως τα «ειρηνικά» διαζύγια, τα οποία δεν μειώνουν τη στενοχώρια, λειαίνουν όμως την οργή που νιώθουν οι άνθρωποι όταν το όνειρο της χαρούμενης κοινής ζωής δεν βγει αληθινό. Αυτά τα «ειρηνικά» διαζύγια, για τα οποία μας μιλά η Ελισάβετ Τσέλιου, βγαίνουν γρήγορα, προϋποθέτουν συναίνεση και συνοδεύονται από ανακούφιση, διότι προκύπτουν από την πολιτισμένη και ρεαλιστική διαδικασία της διαμεσολάβησης. Μιας πρακτικής νομοθετημένης και στην Ελλάδα, που βοηθά την αποσυμφόρηση των δικαστηρίων και την ηρεμία των (πρώην) συζύγων.
H Ελισάβετ Τσέλιου είναι, από το 2012, διαπιστευμένη διαμεσολαβήτρια σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, με πιστοποίηση από τον διεθνώς αναγνωρισμένο βρετανικό φορέα εκπαίδευσης «Center of Effective Dispute Resolution», αλλά και δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω και διδάκτωρ της Νομικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών στον Τομέα Αστικού Δικαίου. Γνωρίζει επομένως καλά την αξία της επίλυσης των διαφορών εκτός δικαστηρίων. Με πίστη στις ειρηνικές διευθετήσεις δημιούργησε, μαζί με τους συνεργάτες της, την εταιρεία της διαμεσολάβησης στις υποθέσεις αστικού και εμπορικού δικαίου «Διάλογος».
Τι είναι η διαμεσολάβηση;
Είναι μια διαδικασία επίλυσης διαφόρων εκτός δικαστηρίων. Μπορεί να εφαρμοστεί για πολλά θέματα: κληρονομικές και εμπορικές διαφορές, ιατρικά λάθη, αποζημιώσεις από ασφαλιστικές εταιρείες, διαφωνίες μεταξύ των μελών μιας οικογενειακής επιχείρησης και, φυσικά, οικογενειακές διαφορές. Η διαμεσολάβηση μπορεί να γίνει σε όλο το κοινωνικό φάσμα, αρκεί οι διαφορές να είναι ανάμεσα σε ιδιώτες. Μέχρι τώρα η νομοθεσία δεν έχει συμπεριλάβει τη διαμεσολάβηση για διαφορές ανάμεσα στον πολίτη και το κράτος.
Από πότε εφαρμόζεται επισήμως αυτή η διαδικασία;
Στο εξωτερικό λειτουργεί ως θεσμοθετημένη διαδικασία εδώ και περίπου 40 χρόνια. Στην Ελλάδα, ο πρώτος νόμος έγινε το 2010, προκειμένου να εφαρμοστεί μια Οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με την επίλυση των ιδιωτικών διαφορών εκτός δικαστηρίων. Το 2019, υπήρξε μια τροποποίηση του αρχικού νόμου, με βασικό σημείο της την επιβολή μιας υποχρεωτικής αρχικής συνεδρίας ενημέρωσης για τη διαμεσολάβηση, προτού οι δύο πλευρές φτάσουν στα δικαστήρια.
Η διαμεσολάβηση είναι μια διαδικασία επίλυσης διαφόρων εκτός δικαστηρίων. Μπορεί να εφαρμοστεί για πολλά θέματα: κληρονομικές και εμπορικές διαφορές, ιατρικά λάθη, αποζημιώσεις από ασφαλιστικές εταιρείες κ.ά.
Επικεντρώνοντας τη συζήτηση στην οικογενειακή διαμεσολάβηση, ποιος είναι ο στόχος του νομοθετικού πλαισίου;
Αφενός, να αποσυμφορηθούν τα δικαστήρια, διότι πλέον η επίλυση των διαφορών εκεί είναι αναποτελεσματική εξαιτίας των υπερβολικών καθυστερήσεων και, αφετέρου, να δοθεί η δυνατότητα στους πολίτες να ενταχθούν σε μια νέα κουλτούρα ειρηνικής επίλυσης των διαφορών τους. Έτσι λοιπόν, με τον νόμο 4640/19, οι πολίτες παρακολουθούν αυτή την υποχρεωτική διαδικασία ενημέρωσης και στη συνέχεια αποφασίζουν εάν θέλουν να την ακολουθήσουν ή όχι. Μπορώ να σας πω, μέσα από τη δική μου εμπειρία, ότι το 60% των πολιτών, μετά την ενημερωτική διαδικασία διαμεσολάβησης, συνεχίζει τις συνεδρίες.
Πόσοι διαπιστευμένοι διαμεσολαβητές υπάρχουν στην Ελλάδα;
Περίπου 2.500 συμπεριλαμβανόμαστε στον επίσημο κατάλογο του Υπουργείου Δικαιοσύνης. Ενεργά, ασχολείται περίπου το 10%.
Με τον νόμο 4640/19, οι πολίτες παρακολουθούν την υποχρεωτική διαδικασία ενημέρωσης και στη συνέχεια αποφασίζουν εάν θέλουν να την ακολουθήσουν ή όχι.
Τι όφελος έχει ο πολίτης όταν ακολουθεί τη διαδικασία της διαμεσολάβησης αντί για τη δικαστική οδό;
Να διευκρινίσω από την αρχή πως η οικογενειακή διαμεσολάβηση δεν είναι ούτε ψυχοθεραπεία ούτε συμβουλευτική γάμου. Εδώ οι άνθρωποι έρχονται όταν έχουν αποφασίσει να χωρίσουν, ή έστω όταν ένας από τους δυο έχει πάρει αυτή την απόφαση. Σε αυτό το πλαίσιο λοιπόν, ο πολίτης κερδίζει χρόνο, χρήμα και ψυχική ηρεμία.
Η διαμεσολάβηση μπορεί να ολοκληρωθεί σε μία ή σε περισσότερες συνεδρίες – τρεις ή τέσσερις συνήθως. Ειδικότερα στην οικογενειακή διαμεσολάβηση, όπου υπάρχουν πάρα πολλά θέματα για να λυθούν από το ζευγάρι, ιδιαιτέρως εάν έχει παιδιά, είναι πολύ σημαντικό να βρίσκονται λύσεις σε σύντομο χρόνο. Αντιθέτως, στα δικαστήρια αυτές οι διαδικασίες τραβούν σε μάκρος.
Εκτός από τον χρόνο, με τη διαμεσολάβηση οι δύο πλευρές κερδίζουν χρήματα, αφού αποφεύγονται τα δικαστικά έξοδα. Και φυσικά, ωφελούνται ως προς την ψυχική τους διάθεση. Δύο άνθρωποι που θέλουν να χωρίσουν, όπως είναι πολύ φυσικό, βρίσκονται σε μεγάλη ένταση. Ο διαμεσολαβητής διευκολύνει την επικοινωνία, τη συζήτηση και τις διαπραγματεύσεις του ζευγαριού. Τους βοηθάμε να αφήσουν πίσω τα συναισθήματά τους και να μετατρέψουν, όσο γίνεται, την πίκρα, την απογοήτευση, την οργή, σε θετικά συναισθήματα, ώστε να μπορέσουν να δουν πώς θα οργανωθεί η ζωή τους από εκεί και πέρα και πώς θα θέσουν τις βάσεις της συνεργασίας τους μετά τον χωρισμό τους.
Η συμφωνία στην οποία καταλήγουν οι άνθρωποι μέσω αυτής της διαδικασίας, η οποία ονομάζεται πρακτικό διαμεσολάβησης, έχει ακριβώς την ίδια ισχύ με μια δικαστική απόφαση. Το σημαντικό είναι πως είναι πολύ σπάνιο να μην εκτελεστεί το πρακτικό διαμεσολάβησης, γατί σε αυτό οι λύσεις προέρχονται από τη βούληση και την επιλογή των ίδιων των ανθρώπων και όχι από την επιβολή μιας δικαστικής απόφασης.
Ποια είναι τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται στη διαδικασία της διαμεσολάβησης ώστε να είναι αποτελεσματική;
Υπάρχει αποδοχή της οπτικής και των συναισθημάτων κάθε πλευράς. Υπάρχει ενσυναίσθηση και κλίμα ασφάλειας και εμπιστοσύνης.
Ο διαμεσολαβητής διευκολύνει την επικοινωνία, τη συζήτηση και τις διαπραγματεύσεις του ζευγαριού. Τους βοηθάμε να αφήσουν πίσω τα συναισθήματά τους και να μετατρέψουν, όσο γίνεται, την πίκρα, την απογοήτευση, την οργή, σε θετικά συναισθήματα.
Ποιες είναι οι αγαπημένες λέξεις / έννοιες του διαμεσολαβητή;
Αναγνώριση, αποδοχή, κατανόηση, συνεργασία, σύνθεση, επίλυση, ισοτιμία, εμπιστοσύνη.
Και οι «απαγορευμένες»;
Πίεση, διαχωρισμός, κριτική. Επιπλέον, δεν μιλάμε για νικητές και ηττημένους. Ο στόχος είναι να ικανοποιηθούν και οι δύο πλευρές με κοινά αποδεκτές λύσεις.
Η διαμεσολάβηση ως πρακτική ενδείκνυται για όλα τα ζευγάρια;
Φυσικά. Σε ετερόφυλα, ομόφυλα, σε ζευγάρια που είναι σε ελεύθερη συμβίωση, με σύμφωνο συμβίωσης, με ή χωρίς παιδιά.
Υπάρχει συγκεκριμένο προφίλ των ανθρώπων που επιλέγουν τη διαδικασία της διαμεσολάβησης;
Όχι. Το κοινό χαρακτηριστικό αυτών των ανθρώπων είναι ότι συνήθως έχουν παιδιά. Επίσης, κοινός είναι ο παράγοντας που αφορά το οικονομικό σκέλος, δεν θέλουν δηλαδή να ξοδεύουν χρήματα στα δικαστήρια, όπως επίσης ότι θέλουν να αποφύγουν τη δημόσια έκθεσή τους στις δικαστικές αίθουσες. Η διαδικασία της διαμεσολάβησης είναι απολύτως εμπιστευτική.
Περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας μπορούν να αντιμετωπιστούν με διαμεσολάβηση;
Ενδοοικογενειακή βία και διαμεσολάβηση είναι δύο συνθήκες ασύμβατες. Ωστόσο, μπορεί να αποκαλυφθεί, στην πορεία των συνεδριών, ότι υπάρχει ενδοοικογενειακή βία και τότε χρειάζεται ιδιαίτερος χειρισμός. Όταν διαπιστωθεί ότι υπάρχει ποινικό αδίκημα, είμαι υποχρεωμένη να διακόψω τη διαμεσολάβηση.
Σε κάθε περίπτωση δηλαδή, τα παιδιά και η αγάπη γι’ αυτά είναι το κίνητρο της συγκατάβασης.
Συνήθως οι άντρες ή οι γυναίκες είναι πιο συγκαταβατικοί όταν υπάρχει διαφωνία;
Εξαρτάται. Θα μπορούσα να πω όμως ότι και ο πατέρας, στις περιπτώσεις που υπάρχουν παιδιά και επιθυμεί πραγματικά να έχει σχέση μαζί τους, είναι πιο υποχωρητικός, επικρατεί δηλαδή η λογική προς όφελος των παιδιών. Αντίστροφα, το ίδιο ισχύει για τις μητέρες που επιθυμούν την ουσιαστική επαφή των παιδιών με τον πατέρα τους. Σε κάθε περίπτωση δηλαδή, τα παιδιά και η αγάπη γι’ αυτά είναι το κίνητρο της συγκατάβασης.
Γιατί ασχοληθήκατε με τη διαμεσολάβηση;
Όντας δικηγόρος ασχολούμενη κυρίως με το οικογενειακό δίκαιο και ακριβώς επειδή έζησα μέσα στα δικαστήρια την ένταση που νιώθουν οι άνθρωποι σε τέτοιου είδους συγκρούσεις, αισθάνθηκα ότι δεν μπορούσα πια να βοηθήσω τους πελάτες μου αποτελεσματικά. Έτσι, με τη διαμεσολάβηση προσπαθώ να γεφυρώσω το γονεϊκό ζεύγος για το καλό των παιδιών τους. Αν θέλετε και κάτι πιο προσωπικό, αυτή η γεφύρωση έχει αναφορά κυρίως στους δικούς μου γονείς.
Περισσότερες συνεντεύξεις στην αθηΝΕΑ:
“Θεραπείες” Μεταστροφής: Ύπουλα Βασανιστήρια
Σωτήρης Πετρόπουλος: To HIGGS Στηρίζει το #GivingTuesday στην Ελλάδα
