Βρήκα ευκαιρία να συνεχίσω την εξαιρετική δημοσίευση της Αγγελικής Ντούρου για την ιστορική εξέλιξη των δημοπρασιών τέχνης με το παρόν κείμενο, αφού συμπτωματικά έτυχε να παρακολουθήσω το 14ο Art & Finance Conference της Deloitte Private, της μόνης εταιρείας εκ των Big Four global professional service providers με ειδικό τμήμα για την τέχνη και την οικονομία. Ενός πολύ ειδικού τομέα, μοναδικά τοποθετημένου στη διασταύρωση τριών διασυνδεδεμένων πεδίων: του χρηματοοικονομικού, των τεχνών και του πολιτισμού. Το συνέδριο πραγματοποιήθηκε στο Βατικανό, ενώ ήταν δυνατή και η συμμετοχή μέσω διαδικτυακής σύνδεσης.
Υπάρχουν διάφορα συνέδρια που παρακολουθώ τακτικά και που αφορούν ευρύτερα το θεσμικό πλαίσιο της τέχνης – αυτά εν καιρώ όμως. Φέτος, μετά τη χρονιά του μεγάλου «μπαμ» για μια νέα μορφή εμπορεύσιμης τέχνης, των πολυσυζητημένων NFTs, αλλά και μετά τις ραγδαίες εξελίξεις που επέβαλε η πανδημία στην παγκόσμια αγορά τέχνης, το περιεχόμενο του εν λόγω συνεδρίου είχε αποκτήσει υπερμέγεθες ενδιαφέρον.
Αφενός η εξέλιξη της αγοράς τέχνης είναι ένα κάτοπτρο της εξέλιξης της παγκόσμιας οικονομίας και αφετέρου αυτό από μόνο του είναι κάτι που, καλώς ή κακώς, επηρεάζει την εξέλιξη του πολιτισμού σε διεθνές επίπεδο. «Για αυτόν ακριβώς το λόγο έχουμε επιλέξει να βρεθούμε σήμερα στο Βατικανό, έναν τόσο συμβολικής σημασίας τόπο για τις τέχνες, για να συζητήσουμε για την πορεία της ανθρωπότητας», δήλωσε στον εναρκτήριο λόγο του συνεδρίου ο Adriano Picinati di Torcello, Global Art & Finance Coordinator της Deloitte και Master of Ceremonies.
Ο πολιτιστικός τομέας όχι μόνο καταλαμβάνει σημαντικό μερίδιο στην πίτα της παγκόσμιας οικονομίας, αλλά ανταποκρίνεται όλο και πιο δυνατά στους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης: του αναλογεί μόλις 3,1% του παγκόσμιου GDP και απασχολεί το 6,2% του ανθρώπινου δυναμικού παγκοσμίως.
Εν ολίγοις, «η απρόσμενη ανάπτυξη της αγοράς τέχνης τα τελευταία χρόνια είχε ως αποτέλεσμα τη χρηματιστικοποίηση της αγοράς τέχνης. Η τέχνη δεν θεωρείται πλέον μόνο αντικείμενο ευχαρίστησης, αλλά και μια νέα εναλλακτική κατηγορία περιουσιακών στοιχείων με ενδιαφέρουσες επιχειρηματικές προοπτικές», διαβάζω στην ιστοσελίδα του συνεδρίου. Αυτή είναι πράγματι η δεδομένη κατάσταση, την οποία πραγματεύτηκε η φετινή του έκδοση.
Εκ πρώτης όψεως, η ατζέντα του συνεδρίου φαντάζει τουλάχιστον εντυπωσιακή. Βρέθηκα βέβαια προ εκπλήξεως μόλις διαπίστωσα ότι η πρώτη ομιλία ήταν του μονσινιόρ Lucio Adrián Ruiz, ειδικού στη θεολογία της επικοινωνίας και γραμματέα της Διεύθυνσης Επικοινωνίας της Αγίας Έδρας του Βατικανού – θέση που εγκαθιδρύθηκε από τον ίδιο τον πάπα Φραγκίσκο πριν από κάποια χρόνια ειδικά γι’ αυτόν, με σκοπό την επίβλεψη της ψηφιακής μετάβασης του Βατικανού.
Τέχνη και Βιώσιμη Ανάπτυξη
Στην εισαγωγή του πρώτου πάνελ σχετικά με την εκπλήρωση των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης στη σφαίρα του πολιτισμού, η Valeria Brambilla, Chair of Board of Directors, Deloitte & Touche S.p.A, παρουσίασε μια νέα μεθοδολογία για την εκτίμηση της αποδοτικότητας ενός πολιτιστικού project, αλλά και αξιοσημείωτα στοιχεία για τον γενικότερο αντίκτυπο του πολιτισμού στη διεθνή κοινωνία.
Ο πολιτιστικός τομέας όχι μόνο καταλαμβάνει σημαντικό μερίδιο στην πίτα της παγκόσμιας οικονομίας, αλλά ανταποκρίνεται όλο και πιο δυνατά στους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης: του αναλογεί μόλις 3,1% του παγκόσμιου GDP και απασχολεί το 6,2% του ανθρώπινου δυναμικού παγκοσμίως, με την πραγματική του ισχύ να αποτυπώνεται πλέον και στις τέσσερις θεματικές ενότητες βιώσιμης ανάπτυξης της πολιτιστικής ατζέντας της UNESCO για το 2030, oι οποίες συνοψίζονται ως εξής: Environment & Resilience, Prosperity & Livelihood, Knowledge & Skills, Inclusion & Participation. Η ανάγκη λοιπόν για ένα καλοστημένο και καλοστεκούμενο οικοσύστημα για τις τέχνες δεν είναι μόνο πιο απτή, αλλά και πιο εφικτή από ποτέ.
Metaverse, NFTs και Εκδημοκρατισμός
Ταυτόχρονα, εξελίξεις στα κομμάτια της τεχνολογίας και της οικονομίας προαναγγέλλουν αίσιες προοπτικές και στο πολιτιστικό πεδίο, ειδικότερα για θέματα όπως η κοινωνική ένταξη μέσω της τέχνης. Πάρτε για παράδειγμα τα NFTs: μπορεί τη δεδομένη στιγμή να φαντάζουν κάτι δυσνόητο για πολλούς, αλλά δεν δημιουργήθηκαν για τους λίγους, τόνισε η Lyne Stambouli, CEO της EverRose με εξειδικευμένα NFT για μουσεία και μνημεία, υπογραμμίζοντας έτσι τη λειτουργία τους ως μιας πιο προσβάσιμης μορφής συλλογής τέχνης.
Η Monica Heslington, Vice President – Head of Goldman Sachs Family Office Art & Collectibles Advisory της Goldman Sachs, εξήγησε πως όλο και περισσότεροι συλλέκτες αποκλίνουν από παραδοσιακές πρακτικές, όπως οι δωρεές σε μουσεία, προτιμώντας να πουλήσουν τις συλλογές τους για να χρηματοδοτήσουν νέες φιλανθρωπικές δράσεις.
Με αυτή τη δήλωση μπορούμε εύκολα να ανακαλέσουμε και μια είδηση του Οκτωβρίου για τον σύγχρονο Βρετανό καλλιτέχνη Damien Hirst, ο οποίος έκαψε γύρω στα 5.000 έργα του, που οι αγοραστές τους προτίμησαν να προσκομίσουν σε μορφή NFT για μόλις 2.000 δολάρια. Να σημειώσουμε εδώ ότι η μέγιστη τιμή στην οποία δημοπρατήθηκε ένα υλικό έργο της ίδιας σειράς του Hirst σε μεταγενέστερη δημοπρασία είναι 30.000 δολάρια, ενώ το ρεκόρ έργου του σε δημοπρασία αγγίζει τα 20 εκατομμύρια.
Το δεύτερο πάνελ εντρύφησε περαιτέρω σε ψηφιακές καινοτομίες του τραπεζοοικονομικού χώρου, καθώς και στις νέες πηγές χρηματοδότησης που αναδεικνύει για τον πολιτιστικό τομέα. Για παράδειγμα, η εταιρεία τραπεζικών επενδύσεων ARTEX θα μπορούσε κάλλιστα να περιγραφεί ως ένα χρηματιστήριο των τεχνών, όπου οι μέτοχοι αποκτούν μερίδια έργων τέχνης. Στόχος αυτού του είδους εγχειρημάτων, επισήμανε ο CEO της εταιρείας Yassir Benjelloun-Touimi, είναι να δοθεί η σκυτάλη σε μια νέα γενιά χορηγών, μιας και με τον εκδημοκρατισμό που έχουν αποφέρει οι νέες ψηφιακές μορφές τέχνης, η είσοδος στην αγορά της αρχίζει να γίνεται ευκολότερα προσβάσιμη.
Το τρίτο πάνελ ακολούθησε την ίδια γραμμή πλεύσης, διερευνώντας τον ρόλο πολιτιστικών φορέων αποκλειστικά στο metaverse. Σχολιάζοντας τις προοπτικές οικονομικών απολαβών τους στην εικονική αυτή διάσταση, η Nannette Hechler-Fayd’herbe, Chief Investment Officer EMEA & Head of Global Economics & Research στην Credit Suisse, τόνισε πως το metaverse επιτρέπει την αρμονική λειτουργία ποικίλων επιχειρηματικών μοντέλων, μέσω των οποίων μπορούν να επιτευχθούν εκπαιδευτικές και ψυχαγωγικές εμπειρίες άνευ προηγουμένου.
Βιώσιμος Πολιτισμός και Εταιρική Ευθύνη
Το τελευταίο πάνελ ήταν αφιερωμένο σε καινοτόμες πρακτικές χορηγιών του ιδιωτικού και εταιρικού τομέα στο πολιτιστικό πεδίο. Η Monica Heslington, Vice President – Head of Goldman Sachs Family Office Art & Collectibles Advisory της Goldman Sachs, εξήγησε πως όλο και περισσότεροι συλλέκτες αποκλίνουν από παραδοσιακές πρακτικές, όπως οι δωρεές σε μουσεία, προτιμώντας να πουλήσουν τις συλλογές τους για να χρηματοδοτήσουν νέες φιλανθρωπικές δράσεις.
Αυτό βέβαια είναι κάτι που αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον συγκριτικά με το τι συμβαίνει στην Ελλάδα. Αρκεί να ανακαλέσουμε τη γενναιόδωρη προσφορά του Δημήτρη Δασκαλόπουλου τον περασμένο Απρίλιο, αλλά και τη σειρά δημοπρασιών της συλλογής Ann & Gordon Getty που διεκπεραίωσε ο διάσημος οίκος Christie’s την περασμένη εβδομάδα. Στο ίδιο πάνελ, ο Simone Bemporad, Group Chief Communications & Public Affairs Officer της Assicurazioni Generali, υπογράμμισε τη σημασία των προγραμμάτων εταιρικής ευθύνης, τονίζοντας πως η ευημερία της κοινωνίας είναι απολύτως παραίτητη προϋπόθεση για την ευημερία της επιχειρηματικότητας, με έμπρακτο παράδειγμα το Human Safety Net που έχει δημιουργήσει η εταιρεία του από τη γενέτειρά της πόλη, Βενετία.
Τον καταληκτικό λόγο είχε ο Vincent Gouverneur, EMEA Investment Management Partner και Art & Finance Leader της Deloitte, ο οποίος συνόψισε πώς παράγοντες όπως τα νέα τεχνολογικά δεδομένα και η ατζέντα ESG αναδιαμορφώνουν το οικοσύστημα της τέχνης. Η τελευταία ομιλία πριν από τη δική του όμως ήταν του πρώην διευθυντή των μουσείων Guggenheim ανά την υφήλιο για περισσότερα από 20 χρόνια, μιας από τις πιο ισχυρές φιγούρες ανώτατης διοίκησης στον μουσειακό τομέα παγκοσμίως.
Ο Thomas Krens παρουσίασε τα πιο εμβληματικά πρότζεκτ της καριέρας του, στα 75 του χρόνια, καταλήγοντας ότι τα μουσεία όπως τα γνωρίζουμε παραδοσιακά δεν θα πάψουν να υπάρχουν, μα θα πρέπει να μάθουν να συνυπάρχουν με νέες μορφές τέχνης και σε καινοφανή μοντέλα λειτουργίας. «Ο κόσμος θα εξελιχθεί με τρόπους που δεν μπορούμε να προβλέψουμε», σημείωσε αναφερόμενος στην εν εξελίξει επανάσταση στη βιομηχανία τέχνης. Πράγματι, αυτή είναι μόνο η αρχή.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Δημοπρασίες Εργων Τέχνης: Από τον Ηρόδοτο στα NFTs
Έκθεση και Δημοπρασία 145 Έργων Νεοελληνικής Ζωγραφικής και Γλυπτικής
