Και έρχεται άλλη μια παγκόσμια ημέρα, θεσμοθετημένη μόλις τη φετινή χρονιά, για να μας υπενθυμίσει τα αυτονόητα. Να μας θυμίσει γιατί ξεχνάμε –γιατί χρησιμοποιούμε μέτρα και σταθμά μη ταιριαστά στη ζωή και στη χαρά– ποιος είναι ο βασιλιάς του κόσμου μας. Το είχε πει και εκείνος ο «σκοτεινός φιλόσοφος», ο Ηράκλειτος, πριν από αιώνες:
«Ο χρόνος είναι ένα παιδί που παίζει πεσσούς. Το βασίλειο ανήκει σ’ αυτό το παιδί».
Ποιος δεν ανακαλεί την «αιωνιότητα» της παιδικής του ηλικίας; Τότε που ο χρόνος έμοιαζε να είναι ένα παρόν στο διηνεκές. Ποιος δεν θυμάται τη λαχτάρα του παιχνιδιού; Και την ενστικτώδη σιγουριά μέσα του πως το παιχνίδι είναι τρόπος να ζεις, τρόπος να υπάρχεις – όπως και τους όρκους που καταγράφονταν μόνο στην καρδιά πως αυτό τον τρόπο δεν θα τον προδίδαμε ποτέ.
Στις 11 Ιουνίου γιορτάστηκε για πρώτη φορά φέτος η Παγκόσμια Ημέρα Παιχνιδιού (IDOP). Για την ιστορία, θεσμοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στις 25 Μαρτίου 2024, με την υποστήριξη 140 κρατών-μελών και ενός συνασπισμού μη κυβερνητικών οργανώσεων και ιδιωτικών φορέων. Η βασική ομάδα των κρατών-μελών που κατέθεσαν το ψήφισμα της IDOP ήταν η Βουλγαρία, το Ελ Σαλβαδόρ, η Τζαμάικα, η Κένυα, το Λουξεμβούργο και το Βιετνάμ, από κοινού με τη UNICEF, την UNESCO και τη LEGO.
Στο ψήφισμα αναφέρεται πως το παιχνίδι είναι μια παγκόσμια γλώσσα που μιλιέται από ανθρώπους όλων των ηλικιών, υπερβαίνοντας εθνικά, πολιτιστικά και κοινωνικοοικονομικά όρια. Τονίζεται ο ρόλος του στην προώθηση της ανεκτικότητας και της ανθεκτικότητας και στη διευκόλυνση της κοινωνικής ένταξης, στην πρόληψη των συγκρούσεων, στην οικοδόμηση της ειρήνης.
Μπορεί, άραγε, το παιχνίδι να είναι η μαγική συγκολλητική ουσία που γεμίζει τις ρωγμές που δημιουργούνται από την έλλειψη όλων των παραπάνω; Δεν ξέρουμε αν είναι το αντίδοτο για όλα τα δεινά του κόσμου μας, αλλά ξέρουμε πως παίζοντας τα παιδιά –και οι μεγάλοι– πάντα κερδίζουν.
Κι ας απογοητεύονται κάποιες φορές, όταν τους υπερβαίνουν οι προκλήσεις, η αίσθηση της απόλαυσης δεν υποχωρεί, είναι το κίνητρο για έναν ακόμη γύρο παιχνιδιού.
Με το Παιχνίδι τα Παιδιά Μαθαίνουν τη Ζωή
Τα παιδιά μαθαίνουν καλύτερα μέσα από το παιχνίδι. Αποκομίζουν γνώση και σφυρηλατούν τις σχέσεις τους με τους άλλους. Αναπτύσσουν την ανθεκτικότητά τους, πλοηγούνται στις σχέσεις και στις κοινωνικές προκλήσεις, κατακτούν τους φόβους τους. Κατανοούν τον κόσμο γύρω τους, καλλιεργούν τη φαντασία και τη δημιουργικότητά τους σε έναν κόσμο που μεταβάλλεται συνεχώς. Εξερευνούν και επεξεργάζονται τις εμπειρίες τους. Τα παιδιά, όταν παίζουν, νιώθουν ασφάλεια.
Στο παιχνίδι μαθαίνουν να καταστρώνουν σχέδια, να δοκιμάζουν και να αποτυγχάνουν, εφαρμόζουν έννοιες της επιστήμης ενεργώντας στα αντικείμενα, συλλογίζονται με λογικό, αναλυτικό τρόπο, ανακαλύπτουν και διαπραγματεύονται τις διαφορές στις απόψεις, αντλούν ικανοποίηση από τα δικά τους επιτεύγματα. Κάνουν φίλους.
Κοιτάξτε τα παιδιά –ή τους μεγάλους– όταν παίζουν! Συχνά, γελούν. Κι ας απογοητεύονται κάποιες φορές, όταν τους υπερβαίνουν οι προκλήσεις, η αίσθηση της απόλαυσης δεν υποχωρεί, είναι το κίνητρο για έναν ακόμη γύρο παιχνιδιού.
«Ο Πολιτισµός, στις Αρχικές του Φάσεις, Παίζεται»
«Το παιχνίδι είναι παλαιότερο από τον πολιτισμό», αναφέρει ο Ολλανδός ιστορικός και θεωρητικός πολιτισμού Johan Huizinga.
Στο βιβλίο του «Ο Άνθρωπος και το Παιχνίδι» («Homo Ludens», 1938), ο Huizinga διατυπώνει μια γενική θεωρία για τη γένεση του ανθρώπινου πολιτισμού: ο πολιτισμός γεννιέται από την έμφυτη στον άνθρωπο τάση να παίζει, και οι διάφορες πολιτισμικές μορφές, από το δίκαιο και τη φιλοσοφία ως την ποίηση και την τέχνη, μπορούν να κατανοηθούν ως εκδηλώσεις ή μεταμορφώσεις της θεμελιώδους ορμής προς το παιχνίδι. Όσο για τη λατινική λέξη ludus, αναφέρεται ταυτόχρονα στον αθλητισμό, στο παιχνίδι, στο σχολείο και στην εξάσκηση.
Για τον Huizinga, το παιχνίδι έχει την αρχή του στην ίδια την ανθρώπινη ζωή: «Ο πολιτισµός, στις αρχικές του φάσεις, παίζεται. ∆εν γεννιέται από το παιχνίδι σαν ένα βρέφος που αποσπάται από τη µήτρα: γεννιέται στο και ως παιχνίδι, και ουδέποτε εγκαταλείπει τον χώρο του παχνιδιού».
Όπως οι δηµιουργικές µορφές της τέχνης, «είναι ικανό να διεµβολίζει όλες τις διαστάσεις της κοινωνικής ζωής, µέσω όλων των τάξεων, φυλών και επιπέδων πολιτιστικής επίτευξης».
Το παιχνίδι, ωστόσο, είναι υπερβολικά κεφαλαιώδης έννοια στην ανθρώπινη ζωή για να την περιορίσουµε στην παιδική ηλικία. Όπως οι δηµιουργικές µορφές της τέχνης, «είναι ικανό να διεµβολίζει όλες τις διαστάσεις της κοινωνικής ζωής, µέσω όλων των τάξεων, φυλών και επιπέδων πολιτιστικής επίτευξης», έλεγε ο Gadamer αυτή τη φορά, ο ιδρυτής της φιλοσοφικής σχολής της ερμηνευτικής.
Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού έχει κατοχυρώσει το παιχνίδι ως θεμελιώδες δικαίωμα σύμφωνα με το άρθρο 31. Μοιάζει λίγο με ειρωνεία το γεγονός ότι η Παγκόσμια Ημέρα Παιχνιδιού έχει θεσμοθετηθεί στις 11 Ιουνίου, μια μόλις μέρα πριν από εκείνη Κατά της Παιδικής Εργασίας. Ίσως για να μας θυμίζει και πως το παιχνίδι «ως συγκολλητική ουσία στις ρωγμές του κόσμου μας» δεν φτάνει για όλους μας.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
10 [+] | Η Παιδική Ατζέντα του Ιουνίου
Ο Jerry Seinfeld ή η Ανεκτίμητη Αξία της Low Stakes Διασκέδασης
