Η χρήση ηλεκτρονικών συσκευών έχει μπει για τα καλά στην καθημερινή ζωή των παιδιών μας. Είτε για εκπαιδευτικούς σκοπούς, είτε για διασκέδαση, τα παιδιά περνούν πλέον πολλές ώρες μπροστά σε μία οθόνη, κάτι το οποίο έχει αποδεδειγμένα σωματικές και ψυχολογικές επιπτώσεις και ταυτόχρονα επηρεάζει την ποιότητα του ύπνου τους.
Ιδιαίτερα αυτή την δύσκολη περίοδο που διανύουμε λόγω της εξάπλωσης του κορονοϊού, η υποχρεωτική παραμονή στο σπίτι έχει αυξήσει πολύ τον χρόνο που σπαταλάνε τα παιδιά μπροστά σε μία LED οθόνη κάποιας ηλεκτρονικής συσκευής.
Από μελέτες που έχουν γίνει, έχει παρατηρηθεί ότι όσο αυξάνεται ο χρόνος χρήσης οθονών, τόσο αυξάνεται η συχνότητα σωματικών συμπτωμάτων όπως είναι ο πονοκέφαλος, ο πόνος και η δυσκαμψία του αυχένα και η κόπωση των οφθαλμών. Ταυτόχρονα, αυξάνεται η συχνότητα ψυχικών συμπτωμάτων όπως ο λήθαργος, η υπνηλία, το άγχος και η απροθυμία για εργασία, η κακή συμπεριφορά και ο εκνευρισμός και τέλος η αδυναμία συγκέντρωσης.
Υπάρχουν όμως και συμπτώματα που σχετίζονται με τα μάτια λόγω την υπερχρήσης οθονών.
Το οπτικό σύνδρομο υπολογιστών (ΟΣΥ) ή (Computer Vision Syndrome – CVS) περιλαμβάνει όλα τα συμπτώματα που αφορούν τα μάτια και προέρχονται από την πολύωρη ενασχόληση με ηλεκτρονικούς υπολογιστές και άλλες συσκευές που έχουν οθόνη. Τα συχνότερα από αυτά είναι:
- Ερυθρότητα και αίσθημα καύσου
- Αίσθημα ξένου σώματος (ξηροφθαλμία)
- Θολή όραση
- Διπλωπία
- Αίσθημα «πίεσης» γύρω και πίσω από τα μάτια
- Αίσθημα βάρους στο μέτωπο (πονοκέφαλος)
Πώς και γιατί προκαλείται
Το ΟΣΥ προκαλείται λόγω της πολύωρης, επαναλαμβανόμενης κίνησης των οφθαλμών. Όταν ένα παιδί προσηλώνει σε μία οθόνη, τα μάτια του βρίσκονται σε συνεχή προσαρμογή και ταυτόχρονα κάνουν πολύ γρήγορες συνεχόμενες κινήσεις, με σκοπό να παρακολουθήσουν την εικόνα και να στείλουν στον εγκέφαλο καθαρά εστιασμένες εικόνες.
Για αυτή τη διαδικασία απαιτείται μεγάλη προσπάθεια των οφθαλμοκινητικών μυών, ενώ ταυτόχρονα λόγω της διαρκούς προσήλωσης μειώνεται σημαντικά ο ρυθμός βλεφαρισμού και διαταράσσεται η οφθαλμική επιφάνεια λόγω κακής διαβροχής. Επακόλουθο αυτής της επίπονης διαδικασίας είναι η εμφάνιση των συμπτωμάτων της κοπιωπίας, τα οποία όλα μαζί αναφέρονται ως οπτικό σύνδρομο υπολογιστών.
Επιπλέον, επιβαρυντικοί παράγοντες στα συμπτώματα του οπτικού συνδρόμου υπολογιστών είναι η κακή στάση του σώματος, ο λανθασμένος φωτισμός του χώρου, η κακή ρύθμιση των παραμέτρων της οθόνης, οι ενοχλητικές αντανακλάσεις που προέρχονται από αυτή και οι πιθανές προϋπάρχουσες παθήσεις την οφθαλμών.
Η μπλε ακτινοβολία παίζει ρόλο;
Η υψηλής ενέργειας μπλε ακτινοβολία (blue light) που εκπέμπουν οι οθόνες LED, φαίνεται ότι συντελεί στην επιδείνωση αυτών των συμπτωμάτων του ΟΣΥ. Επίσης, υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι η μπλε ακτινοβολία μπορεί να επιφέρει και πιο μόνιμη βλάβη στον αμφιβληστροειδή μέσω του οξειδωτικού στρες που προκαλεί στα κύτταρα, αυξάνοντας έτσι τις πιθανότητες εμφάνισης ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας σε μεγαλύτερη ηλικία.
Αυξάνουν τα διαθλαστικά προβλήματα;
Ειδικότερα για τα παιδιά, οι πιθανότητες εμφάνισης και επιδείνωσης της μυωπίας αυξάνονται σημαντικά, όσο αυξάνεται ο χρόνος χρήσης οθονών και ο χρόνος ενασχόλησης με δραστηριότητες που γίνονται μέσα σε μικρούς-κλειστούς χώρους, όπως το σπίτι. Απόδειξη αυτού είναι τα πολύ αυξημένα ποσοστά επιπολασμού της μυωπίας που καταγράφονται τα τελευταία χρόνια παγκοσμίως σε παιδιά και έφηβους, τα οποία συμπίπτουν με την αυξημένη χρήση των ηλεκτρονικών συσκευών. Στην Ευρώπη σήμερα, το ποσοστό μυωπίας στους νέους είναι 50%, ενώ στην δεκαετία του ’70 το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 25%.
Ειδικότερα για τα παιδιά, οι πιθανότητες εμφάνισης και επιδείνωσης της μυωπίας αυξάνονται σημαντικά, όσο αυξάνεται ο χρόνος χρήσης οθονών
Τι μπορεί να αποτρέψει τα πιθανά προβλήματα στα μάτια
Οι παρακάτω πρακτικές συμβουλές μπορούν να μειώσουν τα συμπτώματα του οπτικού συνδρόμου υπολογιστών στα παιδιά και ταυτόχρονα να τα προστατέψουν από πιθανή εμφάνιση οφθαλμικών παθήσεων στο μέλλον.
- Ενημερώστε το παιδί για τις αρνητικές επιπτώσεις που έχει η πολύωρη χρήση ηλεκτρονικών οθονών στα μάτια του.
- Προσπαθήστε να περιορίσετε τον χρόνο που καταναλώνει το παιδί μπροστά στις οθόνες κατά την διάρκεια της ημέρας (ιδανικά, όχι περισσότερο από δύο ώρες την ημέρα).
- Απαγορέψτε την χρήση οθόνης τουλάχιστον μία ώρα πριν τον βραδινό ύπνο.
- Γίνετε εσείς οι ίδιοι παράδειγμα αποφεύγοντας την χρήση ηλεκτρονικών συσκευών κατά την διάρκεια του φαγητού και αφιερώστε περισσότερο «ποιοτικό» χρόνο με το παιδί σας, κάνοντας κάτι που δεν απαιτεί την χρήση ηλεκτρονικής συσκευής.
- Συμβουλέψτε το παιδί ώστε να κάνει συχνά διαλείμματα. Το μοτίβο που συστήνεται είναι: Κάθε μισή ώρα (30λ), απομάκρυνση του βλέμματος από την οθόνη κοιτάζοντας κάπου μακριά (30μ), για μισό λεπτό (30δ) – (“Ο κανόνας 30-30-30”). Εκτός της μείωσης των συμπτωμάτων της κοπιωπίας, τα συχνά διαλείμματα βοηθούν και στην μείωση των ορθοπεδικών συμπτωμάτων που προκαλούνται από την πολύωρη ακινησία και την κακή στάση του σώματος, ειδικά όταν συνδυάζονται και με ταυτόχρονο τέντωμα (stretching) των χεριών, των ποδιών και του αυχένα.
- Φροντίστε για την εργονομία του χώρου του παιδιού. Πιο συγκεκριμένα, φροντίστε για επαρκή φωτισμό του χώρου και σωστή απόσταση της οθόνης από τα μάτια του παιδιού (50-60εκ).
- Μειώστε την έκθεση των ματιών του παιδιού στην μπλε ακτινοβολία προσαρμόζοντας ειδικά φίλτρα (blue-protect) και ειδικές αντιανακλαστικές επιστρώσεις (AR coating) στα γυαλιά του.
- Παρατηρήστε το παιδί για πιθανή εμφάνιση συμπτωμάτων κοπιωπίας (κόκκινα μάτια, τρίψιμο) για τα οποία μπορεί από μόνο του να μην παραπονεθεί.
- Κλείστε άμεσα ένα ραντεβού ή επικοινωνήστε με τον οφθαλμίατρο σας σε περίπτωση εμφάνισης συμπτωμάτων.
- Ακολουθήστε το πρόγραμμα ετήσιου οφθαλμολογικού πριν την έναρξη της σχολικής χρονιάς.
Φυσικά οι πιο πάνω συμβουλές δεν ισχύουν μόνο για τα παιδιά. Μπορεί και πρέπει να τις υιοθετήσει κάθε ενήλικας που θέλει να προστατεύσει τα μάτια του και θέλει να αποφύγει τα προβλήματα που προκαλούν η χρήση οθονών.
Το άρθρο του χειρουργού οφθαλμιάτρου Νίκου Παγώνη δημοσιεύθηκε στο Thrive Global στις 9 Απριλίου
