Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου η 2α Απριλίου και ζητήσαμε από τέσσερις συγγραφείς παιδικών βιβλίων να μας απαντήσουν σε τρεις απλές ερωτήσεις.
Έτσι, φάγαμε «Σούπερ Γκρανόλα» με τη Νάντια Δρακούλα, λύσαμε «Μυστήρια για Δύο» με τη Ζέφη Συρίβλη, καθαρίσαμε «Μια Μικρή Μουντζούρα» με τη Φωτεινή Τίκκου και μπήκαμε σε ένα «Ταρακουνημένο Σχολείο» με την Άλκηστη Χαλικιά. Ας δούμε τι μας απάντησαν ενόσω είχαμε αυτή τη φοβερή περιπέτεια!
Τι σας γοητεύει και τι σας ώθησε να επιλέξετε να γράφετε βιβλία για παιδιά;
Nάντια Δρακούλα: Θα σας έλεγα ότι γράφω βιβλία για παιδιά αλλά και για εκείνους που θυμούνται το παιδί μέσα τους, ειδικά μιλώντας για τη «Σούπερ Γκρανόλα». Ό,τι μπορεί να σε γοητεύσει σε ένα παιδί, σε γοητεύει και στο να απευθύνεσαι σε εκείνο. Η αθωότητα, η φαντασία, το θάρρος, η ειλικρίνεια, το χιούμορ τους, όλα αυτά τα στοιχεία που φέρουν τα παιδιά είναι υλικά που χτίζουν και τους ήρωές μου. Υπάρχει μια ελευθερία, επίσης, στην έκφραση και στην πλοκή της ιστορίας που δεν έχεις όταν γράφεις για ενήλικες. Επειδή έρχομαι σε επαφή με τους αναγνώστες μου, με συγκινεί το πώς επηρεάζονται τα παιδιά από αυτά που γράφεις. Έχεις τη δύναμη να συνεισφέρεις θετικά στη σκέψη τους.
Ζέφη Συρίβλη: Ξεκινώντας από το δεύτερο σκέλος της ερώτησης, δηλαδή τι με ώθησε να γράφω βιβλία για παιδιά, δεν είμαι σίγουρη αν έχω συγκεκριμένη απάντηση. Αν μπορούσα να χρησιμοποιήσω μια παρομοίωση, θα έλεγα ότι μοιάζει λίγο με εξίσωση της οποίας ο γνωστός όρος είναι το γεγονός ότι από μικρή μού άρεσε να διαβάζω και να γράφω. Ο άγνωστος Χ που συμπλήρωσε την εξίσωση και οδήγησε στο συγκεκριμένο αποτέλεσμα, δηλαδή στη συγγραφή παιδικών βιβλίων, ήταν η μητρότητα. Αυτή ήταν η αφορμή για να περάσουν από τα χέρια μου αμέτρητα παιδικά βιβλία και να έρθω ξανά σε επαφή με τον μαγικό κόσμο της φαντασίας.
Η συγγραφή παιδικών βιβλίων αποτελεί για μένα κανάλι μέσα από το οποίο καταλήγω σε μια δεξαμενή γεμάτη χρώματα, ήχους και εικόνες. Σαν να βουτάς στον βυθό ενός κοραλλιογενούς ύφαλου. Αυτό από μόνο του είναι γοητευτικό… Πέρα από αυτό, όμως, είναι η ιδιαίτερη ελευθερία έκφρασης που έχεις υπηρετώντας αυτό το είδος, όπως και η πρόκληση να κερδίσεις ένα δύσκολο στοίχημα, το οποίο δεν είναι άλλο από το να καταφέρεις να φέρεις πιο κοντά στα βιβλία τα νέα παιδιά.
Φωτεινή Τίκκου: Έπειτα από χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο και δεκάδες κείμενα άλλων δημιουργών που έχω εικονογραφήσει, μου βγήκε φυσικά η ανάγκη να φτιάξω τη δική μου ιστορία. Κάτι που για πρώτη φορά θα μου έδινε την ευκαιρία να έχω τον απόλυτο έλεγχο στη δημιουργία μιας ιδέας ολοδικής μου. Ήταν μια τελείως διαφορετική διαδικασία σε σχέση με την εικονογράφηση κειμένων άλλων συγγραφέων.
Άλκηστη Χαλικιά: Το να μιλώ τη γλώσσα τους. Νομίζω τελικά, πως είναι η μόνη γλώσσα που έμαθα να μιλώ στη ζωή μου. Η Γραμματική της είναι πλουμιστή σαν ουρά παγωνιού και το Συντακτικό ευλύγιστο σαν την Κομανέτσι. Οι λέξεις της είναι ρώγες σταφυλιού που με ένα κρακ πετάγεται το ζουμί τους και γελάς. Η γλώσσα των παιδιών δίνει χώρο στο ανείπωτο.
Τι ξεχωριστό προσφέρει στα παιδιά ένα βιβλίο σε σχέση με όλες τις άλλες επιλογές και τα ερεθίσματα ψυχαγωγίας και απασχόλησης που έχουν στη σύγχρονη εποχή μας;
Ν.Δ.: Το βιβλίο απαιτεί από τα παιδιά μεγαλύτερο βαθμό διάδρασης από μια ταινία με κινούμενα σχέδια ή από το να παίζουν παιχνίδια σε τάμπλετ. Χρειάζεται την προσοχή του και την πνευματική του ηρεμία. Εξασκεί τη μνήμη του, την ικανότητα να ερμηνεύει τα λόγια, να συνθέτει εικόνες, στη συνέχεια να τις μοιράζεται με άλλους, να βρίσκει σημεία σύνδεσης με τους ήρωες και τις περιπέτειές τους. Τους μαθαίνει να χρησιμοποιούν σωστά τη γλώσσα και να εκφράζονται με άνεση. Το βλέπω και στους μαθητές μου· τα παιδιά που διαβάζουν βιβλία έχουν συχνά τεράστια απόκλιση στην έκφρασή τους, κυρίως τη γραπτή, από εκείνα που δεν ασχολούνται. Πάνω απ’ όλα χτίζει τη φαντασία τους όπως κανένα άλλο μέσο.
Ζ.Σ.: Το πρώτο που μου έρχεται στο μυαλό είναι ότι ένα βιβλίο μπορεί να αποσυμπιέσει τα παιδιά από τους γρήγορους ρυθμούς της εποχής με έναν ήρεμο τρόπο. Είναι σαν το βιβλίο να δημιουργεί από μόνο του μια μικρή, χουχουλιάρικη γωνιά στην οποία μπορεί να συναντήσει τους ήρωες, να τους ερμηνεύσει και να περιπλανηθεί μαζί τους στον τόπο της ιστορίας. Ταυτόχρονα, όμως, μπορεί να συναντήσει τον ίδιο του τον εαυτό και να εμβαθύνει σε αυτόν. Να ανακαλύψει πτυχές του, να «ψηλαφήσει» και να αναγνωρίσει συναισθήματα που κρύβει μέσα του, όπως λύπη, φόβο, θυμό… Με όχημα το βιβλίο το παιδί-αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να οδηγηθεί σε έμμεσο προβληματισμό. Κι όλα τα παραπάνω είναι εφικτά γιατί καθορίζει το ίδιο το παιδί τον ρυθμό. Δεν είναι αναγκασμένο να σπάσει κάποιο ρεκόρ ταχύτητας ή επιδεξιότητας, ώστε να αλλάξει πίστα ή να κερδίσει πόντους. Το παιδί, μέσα από τις δικές του εμπειρίες και έχοντας αναπτύξει τη δική του, προσωπική οπτική στα πράγματα, ερμηνεύει με τον δικό του, προσωπικό τρόπο την πλοκή μιας ιστορίας. Συνοψίζοντας, θα έλεγα ότι το βιβλίο είναι ένας τόπος συνάντησης με τον εαυτό σου. Όπως, ακριβώς, συμβαίνει με κάθε δημιούργημα τέχνης και πολιτισμού.
Φ.Τ.: Νιώθω πως ειδικά στη σημερινή εποχή όπου τα πάντα τρέχουν με ασύλληπτη ταχύτητα και τα παιδιά βομβαρδίζονται από ερεθίσματα κυρίως τεχνολογικά, το παιδικό βιβλίο προσφέρει έναν πιο αργό και χαλαρωτικό τρόπο δημιουργικής ενασχόλησης. Μέσα από την ανάγνωση παιδικών βιβλίων, εκτός φυσικά από το να προωθούμε τη φιλαναγνωσία, διευρύνουμε και τη φαντασία τους, εισάγοντάς τα σε υπέροχους φανταστικούς κόσμους, δίνοντάς τους την ευκαιρία να δημιουργήσουν και εκείνα τους δικούς τους. Και φυσικά, ενισχύουμε την πιθανότητα τα παιδιά αυτά να μετατραπούν σε ενήλικες αναγνώστες στο μέλλον.
Α.Χ.: Ησυχία, που επιτρέπει στα παιδιά να ακούν τη σκέψη τους. Αργό ρυθμό, που επιτρέπει στην προσμονή να μεγαλώνει. Συγκέντρωση, που εμβαθύνει την εμπειρία και επιμηκύνει τον χρόνο σαν τα ταξίδια του Σαββατοκύριακου. Εξοικείωση με τη γλώσσα, που είναι το συνδετικό υλικό μεταξύ γενεών.
Θέλετε να μοιραστείτε ένα σχόλιο σχετικό με τα βιβλία σας που ακούσατε από παιδί και σας συγκίνησε;
Ν.Δ.: Δεν είναι σχόλιο αλλά άπειρες ζωγραφιές, θεατρικές παραστάσεις και μακέτες που έχουν φτιάξει κατά καιρούς μαθητές, εμπνευσμένοι από τα βιβλία μου. Έχει πολλή αγάπη όλο αυτό.
Ζ.Σ.: Αναφορικά με τα βιβλία της σειράς «Μυστήρια για Δύο», χάρηκα όταν ένα παιδί μού είπε ότι αισθάνθηκε να ταυτίζεται σχεδόν απόλυτα με τον ήρωα της ιστορίας. Κατά τα λεγόμενά του, του άρεσε που δεν συνάντησε στην ιστορία κάποιο σούπερ παιδί, το οποίο δεν κάνει λάθη ή δεν φοβάται, ενώ με συγκίνησε το γεγονός ότι αναγνώρισε στα μπερδεμένα συναισθήματα του Νικόλα απέναντι στους διαζευγμένους γονείς του δικά του συναισθήματα. Αυτό, όπως μου εξήγησε, λειτούργησε για εκείνον καταπραϋντικά. Αναφορικά με το βιβλίο «Πωλείται», αυτό που θυμάμαι έντονα είναι τα λόγια μιας μαμάς, η οποία, όταν τελείωσε η παρουσίαση του βιβλίου, με πλησίασε και μου είπε ότι το αισιόδοξο μήνυμά του σχετικά με τις ξαφνικές αλλαγές στη ζωή μας βοήθησε την κόρη της να διαχειριστεί μια δική τους οικογενειακή αλλαγή.
Φ.Τ.: Συγκινούμαι ιδιαίτερα όταν κάποιο παιδί μού λέει πως κάποιο βιβλίο μου είναι το αγαπημένο του. Πως το διαβάζει κάθε βράδυ. Επίσης μου φαίνεται πολύ όμορφο όταν τα παιδιά φτιάχνουν τις δικές τους ζωγραφιές εμπνευσμένα από τις εικονογραφήσεις μου. Ή όταν μου λένε πως, μεγαλώνοντας, θέλουν να γίνουν κι εκείνα εικονογράφοι. Ως δημιουργός παιδικών βιβλίων πιστεύω το μεγαλύτερο κομπλιμέντο που μπορείς να πάρεις για τη δουλειά σου είναι από τα ίδια τα παιδιά.
Α.Χ.: Τα παιδιά συνήθως δεν σχολιάζουν με λέξεις αλλά με τις εκφράσεις του προσώπου, τη γλώσσα του σώματος, τις χειρονομίες τους. Το χαμόγελο που παίρνουν από το «Κουτί του Σιλάν» το κρατούν δικό τους και δεν θέλουν να το αποχωριστούν. Όταν μπαίνουν στα «Παπούτσια των Άλλων» παρατηρούν με τόση ευαισθησία κάθε γραμμούλα, κάθε ρυτίδα. Μέσα σ’ ένα «Σχολείο Ταρακουνημένο» συσπειρώνονται όλα και συμμαχούν ενάντια στον εχθρό της «σχολικής κανονικότητας». Συχνά οι γονείς είναι οι αγγελιαφόροι των σχολίων και τους ευχαριστώ βαθιά για όσα έχουν μοιραστεί μαζί μου. Είναι δώρα που δεν δωρίζονται.
Μα ποιες Είστε, Τέλος Πάντων;
Η Νάντια γεννήθηκε στην Αθήνα, και έως σήμερα έχει ζήσει, σπουδάσει και εργασθεί στην Ευρώπη και στις Η.Π.Α. (Μάντσεστερ, Νέα Υόρκη, Νάπολη και Αμβούργο). Σπούδασε Νομική στην Αθήνα, Διεθνές Οικονομικό Δίκαιο (LLM) στο Μάντσεστερ, υποκριτική και σενάριο στη Νέα Υόρκη, συγγραφή θεατρικού έργου στο Εθνικό Θέατρο. Τα τελευταία τρία χρόνια έχει καθημερινή ραδιοφωνική εκπομπή στον Best 92,6 και διδάσκει συγγραφή σε παιδιά και ενήλικες. Τα μυθιστορήματά της («Κάμπινγκ», Πατάκης 2017) και «Σούπερ Γκρανόλα» (Ποταμός 2020) έχουν ενταχθεί στη λίστα φιλαναγνωσίας σε σχολεία της χώρας, ενώ το θεατρικό της έργο «Το Σχοινάκι» ανέβηκε στη σκηνή του Εθνικού Θεάτρου το 2017 και εκδόθηκε ως «Συγγραφέας του μήνα». Κατά τη διάρκεια των προηγούμενων χρόνων έχει καταπιαστεί με την έρευνα, το σενάριο και την παραγωγή σε ντοκιμαντέρ, σειρές, ταξιδιωτικές εκπομπές και ταινίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Παράλληλα έχει εργασθεί ως νομικός σύμβουλος στην τηλεόραση και ως δημοσιογράφος σέ περιοδικά και εφημερίδες.
Η Ζέφη Συρίβλη γεννήθηκε στη Γερμανία. Το 2012 εκδόθηκε το πρώτο της βιβλίο για παιδιά «Το Πορτοκαλί Σαλιγκαράκι» (εκδόσεις ΙΜΕ), ενώ το 2015 εκδόθηκε το βιβλίο της «Πωλείται» (εκδόσεις Επόμενος Σταθμός). To 2020 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πατάκη το βιβλίο της «Η εξαφάνιση της Μπέλλας» (Μυστήρια για Δύο, Βιβλίο 1). Πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο της «Ένα παράξενο ατύχημα» (Μυστήρια για Δύο, Βιβλίο 2). Εκτός από τα βιβλία, αγαπάει τα ταξίδια, τις γάτες, τη ζωγραφική, το μπλε της θάλασσας, μα πάνω απ’ όλα τους ανθρώπους που δεν έχουν σταματήσει να ονειρεύονται και να χαμογελούν.
Η Φωτεινή Τίκκου γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Αποφοίτησε από την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών το 2009. Από τότε εργάζεται ως εικονογράφος παιδικών βιβλίων. Το 2014 ολοκλήρωσε ένα μεταπτυχιακό στις εικαστικές τέχνες στις Βρυξέλλες και στη συνέχεια μετακόμισε στην Κοπεγχάγη.
Η δουλειά της περιλαμβάνει παιδικά βιβλία και εικονογραφήσεις για περιοδικά και εξώφυλλα. Έχει συνεργαστεί με τους περισσότερους εκδοτικούς οίκους στην Ελλάδα, αλλά και στο εξωτερικό. Κάποιες από τις συνεργασίες της ήταν με τους: Penguin Readers, Oxford University Press, Little Tiger, Flow MAgazine, Babbel, Callisto Media, American Greetings, Princeton Architectural Press, Marie-Claire Magazine και Anthropologie. Τα τελευταία χρόνια ασχολείται και με την κεραμική. Από το 2018 ζει στην Αθήνα και εργάζεται στο δικό της εργαστήριο.
Η Άλκηστη Χαλικιά έχει σπουδάσει φιλοσοφία στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και έχει μετεκπαιδευτεί στη Μουσειολογία στο Essex της Μεγάλης Βρετανίας. Διευρύνοντας στη συνέχεια τα πεδία εκπαίδευσής της με σεμινάρια στην αισθητική αγωγή, το θεατρικό παιχνίδι, την προφορική αφήγηση και την ιστορία της τέχνης, ανέπτυξε έναν προσωπικό τρόπο διδασκαλίας με επίκεντρο τη βιωματική μάθηση. Από το 1996 σχεδιάζει και υλοποιεί εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά σε μουσεία, μνημεία, βιβλιοθήκες, χώρους τέχνης και πολιτισμού.
Έχει εκδώσει τα βιβλία «Κίου-Νίου: Μια ιστορία με πολλή φασαρία» (Βιβλιόφωνο, 2003), «Ένα απίθανο βιβλίο σύγχρονης ελληνικής τέχνης για παιδιά» (Καλειδοσκόπιο, 2007), «Στην κατσαρόλα με τα χρώματα» (Καλειδοσκόπιο, 2010), «Στο πάρκο με τα ζώα» (Καλειδοσκόπιο, 2010 – Κρατικό Βραβείο Βιβλίου Γνώσεων για παιδιά 2011), «Στα χρώματα της θάλασσας» (Καλειδοσκόπιο, 2011), «Το κουτί του Σιλάν» ( Ίκαρος, 2017), «Τα παπούτσια των άλλων» (Ίκαρος, 2019). Επίσης, έχει γράψει τους στίχους στο μουσικό άλμπουμ για παιδιά «Τραγουδάκια Γάλακτος», σε μουσική Μέλπως Χαλκουτσάκη, που επανακυκλοφόρησε το 2018.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Key Books | Από την Τοξική Θετικότητα στα Υπέροχα Μυστικά της Ζωής
Tρία Διαφορετικά Βιβλία – Τρία Διαφορετικά «Ταξίδια»
Βελονιές της Πρωτοπορίας | Η Ζέφη Κόλια «Ράβει» με Λέξεις τον 20ό Αιώνα της Μόδας
