Όποιος βρίσκεται στη διαδρομή με προορισμό έναν κόσμο που θα γεμίζει την ψυχή μας και δεν θα υπηρετεί τη λαγνεία για χρήμα και εξουσία, το πιθανότερο είναι πως θα συναντήσει στον δρόμο του τη Ζέτα Δούκα. Η ηθοποιός, που έχει διανύσει μια αξιοπρόσεκτη πορεία στο θέατρο και το σινεμά, ενώ έχει πρωταγωνιστήσει και σε επιτυχημένες τηλεοπτικές σειρές, είναι πολυπράγμων και αποφασισμένη (από πάντα) να βοηθάει όπως μπορεί και όποιον το θέλει μέσα από οργανωμένες παρεμβάσεις με κοινωνικό αντίκτυπο.
Με τη δική της πρωτοβουλία ιδρύθηκε η μη κερδοσκοπική εταιρεία «Ανάσα», που έχει στόχο την ενημέρωση, την πρόληψη και τη θεραπεία των ανθρώπων που πάσχουν από Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής. Με θάρρος κατήγγειλε δημοσίως πως έπεσε θύμα ψυχολογικής, λεκτικής και σωματικής βίας, συμβάλλοντας στο ελληνικό #MeToo. Με τη διάθεση να μιλήσει για την αξία της αλληλεγγύης και του σεβασμού έγραψε δύο παιδικά βιβλία, το «Έλλα & Άλλυ: Είσαι δυνατή» και το «Έλλα & Άλλυ: Είσαι φίλη μου» (εκδόσεις Key Books). Με πίστη στην επικοινωνία των ανθρώπων που μοιράζονται το ίδιο όραμα έχει έντονη παρουσία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Η Ζέτα Δούκα, οργανωμένη και με συγκεκριμένους στόχους που υλοποιεί μεθοδικά, δεν χάνει τον χρόνο της σε ανούσιες κουβέντες. Μιλά σταράτα και με ευγένεια για την επιδίωξή της να είναι χρήσιμη σε έναν κόσμο που βλέπει πως αλλάζει.
Πώς προέκυψε η δημιουργία της «Ανάσας»;
Έπασχα από νευρική ανορεξία για πολλά χρόνια, από τα 15 μου. Η βιωματική μου εμπειρία με οδήγησε το 2007 στην πρωτοβουλία για τη σύσταση της μη κερδοσκοπικής εταιρείας «Ανάσα», ενός φορέα ενημέρωσης, πρόληψης και θεραπείας για τις διαταραχές πρόσληψης τροφής, κάτι που έγινε με την πολύτιμη βοήθεια της κλινικής ψυχολόγου Εύας Σαλαμινίου και της Αγγελικής Χονδροματίδου από τον τομέα της διαφήμισης.
Από την εναρκτήρια εκδήλωσή μας πριν από 15 χρόνια, διαπιστώσαμε τη μεγάλη ανάγκη για έναν τέτοιο φορέα, διότι υπήρχαν (σ.σ. και υπάρχουν) πάρα πολλοί άνθρωποι που πάσχουν από τέτοιες διαταραχές, που γνώριζαν από τι έπασχαν αλλά δεν ήξεραν πού να απευθυνθούν για να θεραπευτούν.
Έτσι, έναν μόλις χρόνο μετά φτιάξαμε και το Κέντρο Ημέρας της «Ανάσας», οι υπηρεσίες του οποίου παρέχονται εντελώς δωρεάν και η χρηματοδότηση για τη λειτουργία του από το 2009 προέρχεται από τη Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας του Υπουργείου Υγείας.
Στα 15 χρόνια λειτουργίας της «Ανάσας» έχουμε πραγματοποιήσει 55.000 κλινικές συναντήσεις, έχουμε δει στο Κέντρο Ημέρας για διάγνωση και θεραπεία 3.800 ασθενείς και έχουμε ανταποκριθεί σε πάνω από 17.000 τηλεφωνικές κλήσεις.
Ποιες είναι οι διατροφικές διαταραχές;
Επιστημονικά καταγεγραμμένες και διερευνημένες είναι η ψυχογενής ανορεξία, η ψυχογενής βουλιμία και η ψυχαναγκαστική υπερφαγία. Υπάρχει και η ορθορεξία, δηλαδή η εμμονή του ανθρώπου με τη σωστή διατροφή. Οι διατροφικές διαταραχές, όμως, δεν έχουν σχέση με το πώς τρεφόμαστε, ούτε με το ότι επιδιώκουμε να είμαστε πολύ αδύνατοι.
Το φαγητό είναι το μέσο με το οποίο ο ασθενής απευθύνει κραυγή για βοήθεια και αγάπη. Οι διατροφικές διαταραχές είναι ψυχική αρρώστια, σχετίζεται με το πώς αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας, τι έχουμε καταλάβει για την ύπαρξή μας. Ανήκουν στην κατηγορία των εθισμών, όπως τα ναρκωτικά, το αλκοόλ, ο τζόγος. Ο ανορεξικός άνθρωπος δεν έχει πρόβλημα με το φαγητό. Με τον εαυτό του έχει πρόβλημα. Με το κατά πόσο τον εκτιμά και τον αγαπά.
Πάντως, είναι πολύ σημαντικό να ξεχωρίσουμε τα αίτια και τις αφορμές. Τα αίτια είναι βαθιά χαραγμένα στην ψυχοσύνθεση του ανθρώπου. Οι αφορμές μπορεί να σχετίζονται με τα πρότυπα που κυκλοφορούν παντού και λένε τι είναι όμορφο και τι άσχημο…
Όμως, ένας άνθρωπος δεν οδηγείται στην ανορεξία επειδή μιμείται σαθρά πρότυπα. Αυτές οι αρρώστιες εμφανίζονται περισσότερο στις γυναίκες. Ωστόσο και το ποσοστό των ανδρών είναι πολύ υψηλό (δύο στους δέκα), επομένως δεν μπορούμε να μιλήσουμε για γυναικεία νόσο.
Το πρόβλημα των διατροφικών διαταραχών λύνεται;
Ναι, φυσικά. Είναι αρρώστια με αρχή, μέση και τέλος, που μπορεί να θεραπευτεί πλήρως. Χρειάζεται όμως ο/η ασθενής να το αντιμετωπίσει στα πρώτα στάδια και με τη σωστή βοήθεια, η οποία μπορεί να προέλθει μόνο από εξειδικευμένους ψυχίατρους, ψυχολόγους, διατροφολόγους γενικούς γιατρούς. Κυρίως εξειδικευμένους ψυχίατρους και ψυχολόγους.
Όταν έχεις δημόσιο λόγο, είσαι αναγνωρίσιμος και με έναν τρόπο αυτό που θα πεις μπορεί να γίνει αντικείμενο ευρύτερης συζήτησης, πρέπει να σκέφτεσαι περισσότερο τι θα πεις. Πάντοτε πρέπει να υπάρχει ένα φίλτρο παραπάνω.
Κάνατε μια νύξη για τα αίτια των διατροφικών διαταραχών. Ωστόσο, ποια είναι; Έχουν περιγραφεί;
Ξέρετε, αποφεύγω να απαντάω σε τέτοιες ερωτήσεις. Όχι γιατί δεν ξέρω τι να πω, αλλά γιατί δεν είμαι ειδικός. Θέλω να είμαι πάρα πολύ προσεκτική στον τρόπο με τον οποίο μιλάω γι’ αυτά τα θέματα.
Γιατί;
Όχι μόνο γιατί απαγορεύεται να μπαίνεις στα χωράφια της επιστημονικής κοινότητας, αλλά και γιατί μπορεί, αντί να βοηθήσω κάποιον που μου ζητάει μια συμβουλή μέσω της «Ανάσας», και είναι κάτι που συμβαίνει πάρα πολύ συχνά, να του κάνω κακό. Το μόνο πράγμα που θα πω, λοιπόν, είναι ότι οι ψυχικές αρρώστιες διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα. Δεν καταλαβαίνεις ακριβώς τι σου συμβαίνει, οπότε για να εισπράξεις μια συμβουλή θα πρέπει να την ακούσεις από κάποιον ειδικό.
Είναι δύσκολη η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στο τι λέει και τι δεν λέει κάποιος που εκφράζεται δημοσίως;
Όταν έχεις δημόσιο λόγο, είσαι αναγνωρίσιμος και με έναν τρόπο αυτό που θα πεις μπορεί να γίνει αντικείμενο ευρύτερης συζήτησης, πρέπει να το σκέφτεσαι περισσότερο. Πάντοτε πρέπει να υπάρχει ένα φίλτρο παραπάνω. Λάθη γίνονται. Έχω κάνει κι εγώ λάθη και τα έχω βιώσει και δικαίως τα επωμίστηκα. Γίνονται λάθη. Το θέμα είναι τι κάνεις με αυτά, πώς δεν τα επαναλαμβάνεις, πώς τα διορθώνεις.
Χρειάζεται να χτίσουμε μια κοινωνία πάνω σε πραγματικά θεμέλια, που θα γεμίζουν την ψυχή μας.
Πώς συνδέονται η ηθοποιία, η «Ανάσα», τα παιδικά βιβλία, τα social media;
Νομίζω ότι όλοι οι άνθρωποι συνδέουμε τα κομμάτια στις διάφορες φάσεις της ζωής μας, καθώς εξελισσόμαστε προς την κατεύθυνση που θέλουμε να πάμε. Πάντα, λοιπόν, ήθελα να είμαι στην πρώτη γραμμή, να βοηθάω και να μπαίνω μπροστά όταν πίστευα ότι κάτι έχει αξία.
Έτσι έγινε και με την «Ανάσα» και με διάφορα άλλα γεγονότα. Χρησιμοποιώ το θέατρο και την ιδιότητά μου ως ηθοποιού για να πω κάτι στον κόσμο και, μεγαλώνοντας ακόμη περισσότερο, θέλω να κάνω πράγματα που να εκπαιδεύουν τον κόσμο και εμένα την ίδια.
Ό,τι έχουμε χτίσει οι παλιότερες γενιές είναι πάνω σε σαθρά θεμέλια. Έχει στηριχθεί στην επιδίωξη του κέρδους, της εξουσίας, ή σε πράγματα ανεδαφικά. Χρειάζεται, λοιπόν, να χτίσουμε μια κοινωνία πάνω σε πραγματικά θεμέλια, που θα γεμίζουν την ψυχή μας.
Να βρούμε έναν εύληπτο και σωστό τρόπο να μιλήσουμε στις νέες γενιές, στους νέους ανθρώπους, για τις πραγματικές αξίες της ζωής, οι οποίες έχουν να κάνουν με την ενσυναίσθηση, την αλληλεγγύη, τον σεβασμό, την ανθεκτικότητα, την ευελιξία, την υποστήριξη.
Πρέπει να αντιληφθούμε ότι ο άλλος είναι διαφορετικός από εμάς, είναι μοναδικός και πρέπει να τον σεβόμαστε. Κατά τη γνώμη μου, ο καλύτερος, πιο εύληπτος και πιο ευθύς τρόπος να μιλήσεις για όλα αυτά είναι, περισσότερο και από το θέατρο, το βιβλίο. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο έγραψα τα παιδικά μου βιβλία. Με σκοπό να μιλήσω γι’ αυτές τις αξίες, για τη γυναικεία υποστήριξη, για τη γυναικεία φιλία, για τη δύναμη της κατανόησης.
Τα κοινωνικά δίκτυα έχουν βοηθήσει πάρα πολύ, γιατί είναι ένα εργαλείο που καταγράφει πραγματικά τον παλμό και την ανάγκη και τη δράση κοινωνικών ομάδων.
Αυτά τα έχουν πει κι άλλοι άνθρωποι. Τι σας κάνει να πιστεύετε ότι όσα λέτε μπορεί και να πιάσουν τόπο;
Είμαι φύσει και θέσει αισιόδοξη, αλλά πέρα από αυτό νομίζω ότι η κοινωνία έχει αρχίσει και αλλάζει. Βλέπω εξαιρετικά δείγματα. Ειδικά τον τελευταίο χρόνο έχω έρθει σε επαφή με νέες γενιές, νέους χώρους, με ανθρώπους που οργανώνονται σε ομάδες, όχι αντιδρώντας και φωνάζοντας μόνο, αλλά με την επιδίωξη να παράγουν έργο, το οποίο έχουν σχεδιάσει πολύ προσεκτικά.
Για πολλά χρόνια ήμασταν βουτηγμένοι κάπου όπου δεν καταλαβαίναμε τι μας συμβαίνει. Τώρα είμαστε σε θέση να αξιολογήσουμε αυτό που μας συμβαίνει με πραγματικά μέτρα και σταθμά. Τα κοινωνικά δίκτυα έχουν βοηθήσει πάρα πολύ, γιατί είναι ένα εργαλείο που καταγράφει πραγματικά τον παλμό και την ανάγκη και τη δράση κοινωνικών ομάδων.
Δεν έχουν και αρνητική πλευρά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης;
Τα εργαλεία τα χρησιμοποιούμε με τον τρόπο που θέλουμε. Αν θέλεις να καρφώσεις ένα καρφί στον τοίχο σου, χρειάζεται ένα σφυρί. Το σφυρί, όμως, μπορεί να σπάσει και το κεφάλι του άλλου! Θέλω να πω ότι το να έχεις το εργαλείο είναι πολύ σημαντικό και τα social media για μένα είναι ένα υπέροχο εργαλείο.
Γι’ αυτό και είμαι τόσο ενεργή. Δεν με ενδιαφέρει όμως να αρέσω σε όλους. Θα μπορούσα να πω ότι θέλω να αρέσω σε όλο και λιγότερους, οι οποίοι όμως με ακολουθούν γιατί έχουμε ένα κοινό όραμα. Θέλω τον χρόνο μου να τον χρησιμοποιώ όχι για να κάνω άσκοπες κουβεντούλες, αλλά για να κάνω κάτι χρήσιμο. Η ομφαλοσκοπική αντίληψη των πραγμάτων δεν βοηθά κανέναν.
Δεν υπάρχει κίνδυνος κάποια στιγμή να γίνεται κάποιος, ή και εσείς, υπερφίαλος;
Βέβαια και υπάρχει κίνδυνος. Γι’ αυτό και έχει σημασία το πώς αντιλαμβάνεσαι τον εαυτό σου, πόσο έχεις καταλάβει τα βαθύτερα κομμάτια σου και φυσικά εάν και τι σχέσεις έχεις δημιουργήσει με τους ανθρώπους. Είναι πολύ σημαντικό να έχεις ένα περιβάλλον το οποίο, όταν πας να ξεφύγεις, να σε επαναφέρει με αγάπη.
Στο πλαίσιο αυτής της στάσης ζωής προχωρήσατε και στην καταγγελία για τη βία που υποστήκατε;
Στο πλαίσιο του φτάνει πια να ζούμε σε ένα σπίτι, σε ένα οικοδόμημα, με σαθρά θεμέλια. Είναι βέβαιο πως παρθενογένεση στο συναίσθημα δεν υπάρχει. Όσο οδυνηρό και αν είναι κάτι που έχουμε βιώσει, σίγουρα, χωρίς την παραμικρή αμφιβολία, το έχει ζήσει και κάποιος άλλος άνθρωπος.
Οπότε χρειάζεται να το κάνουμε ορατό, να το πούμε για να μπορέσουμε όλοι μαζί να δημιουργήσουμε ρεύμα προς μια κατεύθυνση που θα μας απαλλάξει από αυτό που μας έχει βασανίσει. Δεν χρειάζεται να φοβόμαστε.
Έχει σημασία το αποτέλεσμα; Ή, στην περίπτωση που δεν είναι το επιθυμητό, ακυρώνεται και η αξία της διαδρομής;
Φυσικά και έχει σημασία το αποτέλεσμα. Ωστόσο, η διαδρομή ποτέ δεν ακυρώνεται. Ούτως ή άλλως, για να φτάσεις κάπου πρέπει να έχει προηγηθεί η διαδρομή, δεν είσαι αλεξιπτωτιστής. Βεβαίως αυτή η διαδρομή, τις περισσότερες φορές, έχει μεγάλο ψυχικό κόστος. Γι’ αυτό και έχει αξία.
***
Σ.σ.: Η συνέντευξη με τη Ζέτα Δούκα έγινε πολύ πριν από τις τελευταίες εξελίξεις της αγωγής του Γιώργου Κιμούλη τόσο εναντίον της, όσο και κατά των συναδέλφων της Νίκου Ψαρρά και Δώρας Χρυσικού, όσο φυσικά και της επίσημης απάντησης των τριών ηθοποιών.
Διαβάστε περισσότερες συνεντεύξεις στην αθηΝΕΑ:
Γιάννης Σκαραγκάς: Όταν το «Ασήμαντο» Μεγαλουργεί
Αγγελική Ελευθερίου: Συλλογική Δράση για το Κοινωνικό Συμφέρον
