Λίγο μετά το τέλος του Β′ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Alan Mathison Turing αναφέρεται για πρώτη φορά σε διάλεξή του στη νοημοσύνη των υπολογιστών. «Αυτό που θέλουμε», είπε, «είναι μια μηχανή που θα μπορεί να μάθει από την εμπειρία. Για να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει να δώσουμε στη μηχανή τη δυνατότητα να αλλάξει τις δικές της οδηγίες καθώς θα μαθαίνει». Και κατέληξε: «Πιστεύω ότι στο τέλος του αιώνα η κοινή γνώμη θα έχει αλλάξει τόσο πολύ που θα μπορεί κανείς να μιλά για μηχανές που σκέφτονται χωρίς να υπάρχει αμφιβολία».
Ο Alan Mathison Turing ήταν Άγγλος μαθηματικός, καθηγητής της λογικής και κρυπτογράφος. Θεωρείται ο «πατέρας» της επιστήμης των υπολογιστών, χάρη στη σπουδαία συνεισφορά του στο γνωστικό πεδίο της θεωρίας υπολογισμού κατά τη δεκαετία του 1930, αλλά και αργότερα κατά τη διάρκεια του Β′ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν ηγήθηκε της ομάδας που αποκρυπτογράφησε τους γερμανικούς στρατιωτικούς κωδικούς της περίφημης μηχανής Enigma. Το 1950 περιέγραψε το πρωτοποριακό τεστ Turing, έναν τρόπο για να διαπιστωθεί πειραματικά αν μία μηχανή έχει αυθεντικές γνωστικές ικανότητες και αν μπορεί να σκεφτεί. Σύμφωνα με αυτό:
«Η μηχανή θα έχει πραγματική νοημοσύνη όταν ένας άνθρωπος που θα συνδιαλέγεται μέσω δύο τερματικών και δύο οθονών με έναν άλλο άνθρωπο και μία μηχανή –χωρίς να γνωρίζει ποιος είναι πού– δεν θα μπορεί να ξεχωρίσει ποια είναι η μηχανή».
Σας θυμίζει κάτι;
Σήμερα, στον 21o αιώνα, η κοινή γνώμη αντιμετωπίζει με ενθουσιασμό αλλά και με δέος τις νέες εξελίξεις γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη. Εκατομμύρια χρήστες δοκίμασαν τις δυνατότητες εφαρμογών όπως το ChatGPT και το DALL-E μέσα σε λίγες μόνο μέρες από τη διαθεσιμότητά τους. Και οι δύο εφαρμογές είναι προϊόντα της λεγόμενης generative AI, δηλαδή της τεχνολογίας τεχνητής νοημοσύνης που προάγει συστήματα με στόχο τη δημιουργία νέου περιεχομένου. Ήχος, εικόνα, κείμενο, video αλλά και κώδικας παράγονται ως αποτέλεσμα απλών αιτημάτων που δίνονται στη μηχανή σε γλώσσα ανθρώπινη. Ο χρήστης πληκτρολογεί μια πρόταση που περιγράφει τι θελει να δει και το αποτέλεσμα είναι η δημιουργία μιας πρωτότυπης εικόνας. Εκφράζει μια ερώτηση και το αποτέλεσμα είναι η δημιουργία ενός δοκιμίου για ένα πολύπλοκο ζήτημα. Διατυπώνει ένα πρόβλημα και το αποτέλεσμα είναι η μαθηματική ή προγραμματιστική λύση του.
H εφαρμογή ChatGPT ξεπέρασε το ένα εκατομμύριο χρήστες μέσα στην πρώτη εβδομάδα, χρόνο-ρεκόρ αν σκεφτεί κανείς ότι οι περισσότερες δημοφιλείς διαδικτυακές εφαρμογές και πλατφόρμες (π.χ. Facebook, Instagram, Spotify, Netflix κ.λπ.) χρειάστηκαν μήνες ή και χρόνια προκειμένου να φτάσουν σε αντίστοιχη δημοτικότητα.
Οι νέες ανακαλύψεις στον τομέα αυτό αναμένεται να αλλάξουν δραστικά τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζουμε τη δημιουργία περιεχομένου, κι αυτό θα έχει πρωτοποριακές εφαρμογές σε πολλά πεδία.
Τεχνητή Νοημοσύνη για Όλους
Μια πρώτη παρατήρηση αφορά τον λεγόμενο εκδημοκρατισμό των νέων τεχνολογιών. Σήμερα παρατηρούμε ότι το αποτέλεσμα της έρευνας γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη δεν περιορίζεται στον στενό κύκλο των ερευνητών και των μεγάλων εταιρειών τεχνολογίας, αλλά μοιράζεται ώστε το ευρύ κοινό να έρθει σε επαφή, να δοκιμάσει, να θαυμάσει και φυσικά να εκπαιδεύσει με τον τρόπο του την τεχνητή νοημοσύνη ως νέα τεχνολογική πλατφόρμα. Μια πλατφόρμα που γίνεται συνέχεια καλύτερη μέσα από την αλληλεπίδραση μαζί μας (σας θυμίζει κάτι αυτό από τη διδασκαλία στα σχολεία μας;).
Έτσι, η τεχνολογία αιχμής δεν είναι πλέον μόνο προνόμιο των λίγων και των πιο ισχυρών. H εφαρμογή ChatGPT ξεπέρασε το ένα εκατομμύριο χρήστες μέσα στην πρώτη εβδομάδα, χρόνο-ρεκόρ αν σκεφτεί κανείς ότι οι περισσότερες δημοφιλείς διαδικτυακές εφαρμογές και πλατφόρμες (π.χ. Facebook, Instagram, Spotify, Netflix κ.λπ.) χρειάστηκαν μήνες ή και χρόνια προκειμένου να φτάσουν σε αντίστοιχη δημοτικότητα.
Είμαστε πολύ πιο κοντά στον υπολογιστή ως εργαλείο που συναλλάσσεται μαζί μας σε φυσική γλώσσα, ακούει ή διαβάζει τι θέλουμε, και παράγει αυτό που του ζητείται – χωρίς πλέον την ανάγκη να τον «προγραμματίσουμε» σε περίπλοκες γλώσσες και να τον χειριστούμε με απαιτητικά και «αργά» interfaces βασισμένα σε πληκτρολόγιο και ποντίκι.
Ο εκδημοκρατισμός αυτός, εάν συνεχιστεί, συνεπάγεται πολλαπλά οφέλη σε άτομα, οργανισμούς και την κοινωνία στο σύνολό της. Η αυξημένη πρόσβαση σε τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης θα συνεισφέρει σημαντικά στην πρόοδο της καινοτομίας, στην υλοποίηση νέων επιχειρηματικών ιδεών και ερευνητικών projects. Με τα νέα προηγμένα τεχνολογικά εργαλεία αναμένεται να δημιουργηθούν νέα οικονομικά μοντέλα και ευκαιρίες για τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης.
Επιπλέον, θα ενθαρρύνει την πρόσβαση σε γνώση και εκπαιδευτικούς πόρους με τρόπο περισσότερο συμπεριληπτικό, που θα περιορίζει τις κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες, καθώς όλοι –ακόμη και εκείνοι που ανήκουν σε μειονεκτούσες ή περιθωριοποιημένες κοινωνικές ομάδες– θα έχουν την ευκαιρία να αναπτύξουν νέες δεξιότητες και γνώσεις. Είμαστε πολύ πιο κοντά στον υπολογιστή ως εργαλείο που συναλλάσσεται μαζί μας σε φυσική γλώσσα, ακούει ή διαβάζει τι θέλουμε, και παράγει αυτό που του ζητείται – χωρίς πλέον την ανάγκη να τον «προγραμματίσουμε» σε περίπλοκες γλώσσες και να τον χειριστούμε με απαιτητικά και «αργά» interfaces βασισμένα σε πληκτρολόγιο και ποντίκι.
Τι Aλλάζει με την Τεχνητή Νοημοσύνη;
Οι εφαρμογές των παραπάνω τεχνολογιών generative τεχνητής νοημοσύνης είναι τεράστιες και ποικίλες, και όλοι περιμένουμε σύντομα να μετασχηματίσουν πολλούς διαφορετικούς κλάδους. Καθώς η τεχνολογία συνεχίζει να προοδεύει, θα δούμε νέους και καινοτόμους τρόπους με τους οποίους θα αξιοποιείται στο μέλλον.
Φανταστείτε, για παράδειγμα, τις υψηλές απαιτήσεις των οργανισμών μέσων ενημέρωσης για ταχύτατη δημιουργία περιεχομένου. Οι παραπάνω εφαρμογές μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη συγγραφή άρθρων, ειδήσεων ή ιστοριών που δεν θα διακρίνονται από εκείνα που γράφτηκαν από ανθρώπους.
Στον χώρο των θεαμάτων, η τεχνολογία αυτή μπορεί να βοηθήσει στην παραγωγή ειδικών πρωτοποριακών εφέ, αλλά και στη σύνθεση πρωτότυπης μουσικής, ακόμη και ήχου φωνής που μοιάζει με τον ανθρώπινο για χρήση σε φωνητικά ή βοηθητικές τεχνολογίες. Στα βιντεοπαιχνίδια μπορεί να δημιουργήσει καθηλωτικά περιβάλλοντα και γραφικά, στους ιστότοπους ηλεκτρονικού εμπορίου να προσφέρει εξατομικευμένες εικόνες των προϊόντων.
Ο χώρος της μόδας θα αλλάξει ριζικά όταν η τεχνητή νοημοσύνη επιτρέψει τη διαφοροποίηση και την εξατομίκευση των σχεδίων, την αύξηση της εκπροσώπησης όλων των σωματότυπων με διαφορετικά μοντέλα που θα παράγει ο generative αλγόριθμος, και τη δημιουργία αυτοματοποιημένων ψηφιακών εμπειριών στις ηλεκτρονικές αγορές.
Στον τομέα ανακάλυψης φαρμάκων, εκπαιδεύοντας μοντέλα μηχανικής μάθησης για τη δημιουργία νέων χημικών ενώσεων, οι ερευνητές μπορούν να εντοπίσουν πιο γρήγορα πιθανούς υποψήφιους για χρήση σε νέα φάρμακα. Επιπλέον, η νέα τεχνολογία μπορεί να βλετιώσει την ακρίβεια στις ψηφιακές απεικονίσεις και, κυρίως, στις διαγνώσεις. Στην αξονική και τη μαγνητική τομογραφία θα αναγνωρίζει αυτόματα πιθανές αλλοιώσεις, θα ειδοποιεί τους γιατρούς και θα προτείνει προσωποποιημένες θεραπείες.
Στον τραπεζικό τομέα, η χρήση τεχνολογίας generative τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να βοηθήσει στον εντοπισμό απάτης και δόλιων συναλλαγών (fraud detection) με καλύτερη απόδοση από τις τρέχουσες εφαρμογές, ενώ θα μπορεί να βελτιστοποιεί τη διαχείριση ρίσκου προκειμένου να εξασφαλίζει την παραγωγικότητα και την κερδοφορία.
Ήδη αναφέρονται παραδείγματα φοιτητών και μαθητών που χρησιμοποίησαν το ChatGPT ως ψηφιακό «σκονάκι» προκειμένου να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των εξετάσεων ή στις προδιαγραφές των εργασιών τους.
Ειδικά στην εκπαίδευση, οι δυνατότητες που προσφέρει η generative τεχνητή νοημοσύνη είναι πραγματικά ατελείωτες. Από τον σχεδιασμό και την οργάνωση μαθημάτων, αναλυτικών προγραμμάτων και εξετάσεων, την ανάπτυξη προσωποποιημένων προγραμμάτων εκπαίδευσης για να ανταποκρίνονται στο επίπεδο γνώσεων και στις ανάγκες κάθε εκπαιδευόμενου, μέχρι τη δημιουργία εικονικών εργαστηρίων, όπου οι εκπαιδευόμενοι πραγματοποιούν πειράματα, παρατηρούν τα αποτελέσματα και τα αναλύουν προκειμένου να καταλήξουν σε συμπεράσματα.
Εντυπωσιακό ναι, Χρήσιμο ναι, Είναι Όμως και Ηθικό;
Η ευρεία συρροή χρηστών συνοδεύεται βέβαια και με προβλήματα. Όπως κάθε νέο επιστημονικό επίτευγμα, η εφαρμογή του απαιτεί κανόνες βάσει συγκεκριμένου ηθικού πλαισίου. Ήδη αναφέρονται παραδείγματα φοιτητών και μαθητών που χρησιμοποίησαν το ChatGPT ως ψηφιακό «σκονάκι» προκειμένου να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των εξετάσεων ή στις προδιαγραφές των εργασιών τους.
Οι εκπαιδευτικοί οργανισμοί αναπροσαρμόζονται προκειμένου να τροποποιήσουν τον τρόπο διδασκαλίας, τη διαδικασία των εξετάσεων και να επικεντρώσουν σε θέματα που ο αλγόριθμος δεν είναι ακόμη ώριμος να διαχειριστεί, είτε γιατί είναι αρκετά πολύπλοκα και απαιτούν ανθρώπινη τοποθέτηση είτε γιατί αφορούν στοιχεία που δεν είναι διαθέσιμα στο διαδίκτυο.
Ένας άλλος κίνδυνος είναι εκείνος της παραπληροφόρησης. Οι αλγόριθμοι αυτοί μαθαίνουν με βάση πληροφορίες που είναι διαθέσιμες στο διαδίκτυο. Όλοι γνωρίζουμε ότι το διαδίκτυο φιλοξενεί πολλή αλήθεια, αλλά και πολύ ψέμα. Θεωρώντας τη μηχανή αυθεντία και δείχνοντας τυφλή εμπιστοσύνη στις απαντήσεις της κινδυνεύουμε να πέσουμε θύματα παραπληροφόρησης, και συχνά προπαγάνδας. Καθηγητές πανεπιστημίων στις ΗΠΑ προσανατολίζονται τώρα στο να αξιοποιήσουν την τεχνολογία αυτή προκειμένου να μάθουν τους φοιτητές τους να διασταυρώνουν τις πληροφορίες με έγκυρες πηγές και να αναπτύσσουν την κριτική σκέψη – δεξιότητα πολύ σημαντική σήμερα και στο μέλλον.
Το επόμενο διάστημα η επιστημονική κοινότητα θα πρέπει να συμφωνήσει σε ένα πλαίσιο χρήσης που θα ρυθμίζει πολλά ηθικά ζητήματα γύρω από τη χρήση της generative τεχνητής νοημοσύνης. Εκτός από τα παραπάνω, θέματα προστασίας προσωπικών δεδομένων, θέματα προστασίας πνευματικής ιδιοκτησίας και καταπολέμησης της λογοκλοπής, θέματα πιθανών διακρίσεων και προκαταλήψεων θα πρέπει να τεθούν επί τάπητος και να συμφωνηθεί ένα ουσιαστικό «ηθικό συμβόλαιο» που θα διέπει τη χρήση των εντυπωσιακών αυτών επιτευγμάτων προς όφελος του κοινωνικού συνόλου.
Είμαστε Mόνο στην Aρχή
Πριν από λίγες μέρες, ο Sam Altman, CEO του OpenAI, της εταιρείας πίσω από το ChatGPT, σε ένα tweet του έγραψε: «Το ChatGPT είναι απίστευτα περιορισμένο, αλλά αρκετά καλό σε ορισμένα πράγματα ώστε να δημιουργήσει μια παραπλανητική εντύπωση μεγαλείου. Είναι λάθος να βασιζόμαστε σε αυτό για οτιδήποτε σημαντικό αυτή τη στιγμή. Είναι μια πρώτη γεύση της προόδου μας, έχουμε όμως ακόμα πολλή δουλειά να κάνουμε για να πετύχουμε μεγαλύτερη αξιοπιστία και ευρωστία στην υπηρεσία».
Είμαστε μόνο στην αρχή ενός θαυμαστού καινούργιου κόσμου. Είμαστε εντυπωσιασμένοι από τα νέα αυτά επιτεύγματα, έκθαμβοι από τα πρώτα τους αποτελέσματα, ανυπόμονοι για τη συνέχεια. Είμαστε όμως έτοιμοι;
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Επιστροφή στη Σελήνη! Γιατί η Artemis I Πάει στο Φεγγάρι;
Θάνος Καμπύλης: «Οικονομική Ενίσχυση χωρίς Mentoring δεν έχει Ουσία»
